Dreigend fundamentalisme?
ANALYSE - Een Duits sociaalwetenschappelijk instituut concludeert uit onderzoek dat religieus, met name islamitisch fundamentalisme in West-Europa geen randverschijnsel is. Het verhaal is in de Nederlandse pers niet onopgemerkt gebleven, schrijft Bart Voorzanger.
Tweederde van de voor dit onderzoek telefonisch geïnterviewde moslims vindt de gedragsregels van hun geloof belangrijker dan de wetten van het land waar ze wonen, en driekwart meent dat de Koran slechts op één manier kan worden uitgelegd. Relatief veel moslims menen dat het westen uit is op vernietiging van de islam, en joden en homo’s zijn in hun kringen niet erg populair.
Reden voor zorg? Mij lijkt van niet, maar dat verwachtte u wellicht al.
Allereerst kun je de uitkomsten van dit soort onderzoek nauwelijks voldoende relativeren. Percentages klinken precies, maar dat is schijn. Er is alle reden je af te vragen of de geïnterviewden representatief zijn voor de groep waarover de conclusies uiteindelijk gaan. Zelfs als de benaderde steekproef aselect is (wat bij telefonische enquêtes nauwelijks mogelijk is, aangezien behoorlijk veel mensen geen openbaar geregistreerd telefoonnummer hebben), is het deel daarvan dat daadwerkelijk wil meewerken dat mogelijk geenszins.
Vervolgens is het de vraag of de geïnterviewden de hen gestelde vragen net zo interpreteren als de opstellers van die vragen en de mensen die conclusies trekken uit de gegeven antwoorden. Als je mij vraagt of ik mijn morele overtuigingen belangrijker vind dan de Nederlandse wet, kan ik daar geheel naar waarheid zowel ‘ja’ als ‘nee’ op antwoorden: ‘Ja, waar die twee met elkaar botsen acht ik mijn morele overtuigingen juister dan de wet; het zouden mijn overtuigingen niet zijn als het anders lag’; ‘Nee, want waar mijn overtuigingen botsen met de wet zal ik me aan de wet houden, en ik mag hopen dat dat voor iedereen geldt, want anders blazen we binnen de kortste keren onze rechtsstaat op’. Kortom, wie de vraag bevestigend beantwoordt zou heel wel precies hetzelfde kunnen denken als wie de vraag ontkennend beantwoordt. Die antwoorden zeggen nog helemaal niets.