Publieksopvattingen over cryptovaluta, een gastbijdrage van Joost van Spanje (Royal Holloway University of London) en Manuel Kaal (Kantar Public).
Sinds november is Bitcoin weer af en toe in het nieuws. Na de hype in 2017 was de digitale munt drie jaar lang uit het zicht. Houdt Bitcoin ons land nog bezig na de recente wederopstanding? Uit onderzoek blijkt desinteresse – behalve bij een smalle coalitie van kansrijke Nederlanders.
“Uiteindelijk zal de wereld één valuta hebben. Het internet zal één valuta hebben. Persoonlijk geloof ik dat dit Bitcoin zal zijn.” De algemeen directeur van Twitter, Jack Dorsey, laat geen twijfel bestaan over zijn geloof in de digitale munt. Dorseys andere bedrijf, betalingsverwerker CashApp, bezit nu voor ruim 130 miljoen euro aan bitcoin. Bitcoin blijft voorlopig wel bestaan, wat je er ook van vindt.
Wat vinden Nederlanders van Bitcoin? Jarenlang hebben de meesten niets geweten van Bitcoin of van de duizenden andere cryptovaluta die volgden. Die munten waren speeltjes van een select gezelschap, totdat een explosieve prijsstijging in 2017 een breed publiek trok. Drie jaar terug bezat naar schatting rond een half miljoen Nederlanders cryptovaluta. De crash die volgde verminderde dit met 100.000.
Maar nu is de prijs hoger dan ooit. Wellicht deels een weerspiegeling van de ontwikkeling die Bitcoin heeft meegemaakt: programmeurs wereldwijd hebben het project verder ontwikkeld, beursanalisten hebben hun vertrouwen erin uitgesproken, cryptodiensten zijn in veel landen niet verboden (maar juist onder toezicht geplaatst), en de dagelijkse over het netwerk verstuurde waarde is gestaag gegroeid.
Deels is de recordprijs van Bitcoin ongetwijfeld ook te danken aan maatschappelijke ontwikkelingen. De rente is extreem laag en de geldhoeveelheid die door centrale banken de laatste jaren in omloop is gebracht is zonder weerga. Cheques zijn uitgeschreven aan vele bedrijven; helikoptergeld uitgestrooid over honderden miljoenen Aziaten en Amerikanen. Een enorm contrast met de schaarste van Bitcoin.
Onlangs kocht een paar bedrijven veel bitcoin. Voorbeelden zijn verzekeraar MassMutual, databedrijf Microstrategy – dat grofweg 2 miljard euro aan bitcoin bezit – en betalingsverwerker PayPal. Al zijn sommige experts, zoals Nouriel Roubini (hoogleraar economie aan New York University), bijna even kritisch over Bitcoin als in 2017, veel anderen laten zich nu genuanceerder uit. Het beeld is gekanteld.
Hoe is de publieke opinie in ons land nu? Hoeveel Nederlanders bezitten cryptovaluta, hoeveel zouden het willen bezitten en hoeveel verwachten het te gaan bezitten? Zijn dat progressieven of juist niet? Armen die een gokje wagen of juist vermogenden? En wat vinden Nederlanders van de munt, en welke reactie willen ze van de overheid? Is het een bubbel? Tot slot, gaat Bitcoin naar 100.000 euro?
We vroegen het 1.238 mensen, representatief voor alle volwassen Nederlanders. Het bleek dat 3,3% van hen cryptovaluta bezit. Dit komt overeen met zo’n 430.000 personen. De helft zit er voor meer dan 300 euro in; de anderen voor minder. Nog eens 1% zou graag bitcoin bezitten, weer 2% verwacht het te bezitten in 2025, 2% anderen hadden ooit crypto. Bij liefst 92% vliegt crypto onder de radar.
Degenen die crypto hadden, hebben, willen hebben of verwachten te gaan hebben maken in totaal slechts 8% van de respondenten uit. Toch kunnen we een voorzichtige profielschets maken: ze zijn relatief vaak man, onder de zestig en hoger opgeleid. Het gaat veelal samen met een hoog inkomen en huiseigendom, en er zitten veel ondernemers bij. Een coalitie van kansrijken, die vaak VVD stemmen.
Kijkend naar alle respondenten vallen de lage verwachtingen op. Slechts 2% denkt dat de meeste mensen Bitcoin gebruiken in 2030, 2% ziet het ooit de euro vervangen en nog geen 6% verwacht een prijs van 100.000 euro. Dit laatste ondanks behaalde resultaten uit het verleden: als je zou uitgaan van de gemiddelde jaarlijkse uitbundige prijstoename sinds 2009, dan zou je die prijs in 2022 verwachten.
Het is ook mogelijk dat de munt plots waardeloos zal raken, of een bubbel zal blijken. Slechts 4% van de respondenten durft die mogelijkheid uit te sluiten. Bovendien is Bitcoin, waarvan de prijs wordt gemanipuleerd (volgens 20%), een milieuramp (13%) die economische ongelijkheid vergroot (19%) en er vooral is voor criminelen en terroristen (29%) en maken hacks en fraude het kwetsbaar (35%).
Toch vindt maar 19% dat Bitcoin moet worden verboden en 23% vindt van niet; krap 11% tegen 29% wil straf voor alle aanbieders van bitcoin. De groep die bij uitstek negatief over Bitcoin is, en dan ook repressief beleid wil, zijn zestigplussers. Hogeropgeleiden en VVD-kiezers zijn juist minder geneigd tot beteugeling van Bitcoin. Van de VVD-stemmers van 2017 is 17% voor een verbod en 35% tegen.
Aan de positieve kant vindt 10% dat Bitcoin financiële privacy biedt en 18% dat het de macht van banken en overheid beperkt. Andere mogelijke voordelen vonden nauwelijks weerklank, bijvoorbeeld dat het spaarders bescherming biedt tegen inflatie (3%) of mensen in ontwikkelingslanden helpt (2%). Van 9% mag de belastingaangifte wel in bitcoin en 2% vindt dat de overheid veel bitcoin moet kopen.
Maar de overheid, die wordt niet geleid door Jack Dorsey.
Genoemd onderzoek is uitgevoerd door Kantar Public. Een steekproef van 2.000 Nederlandse volwassenen is getrokken uit het Kantar Public Panel, dat 110.000 leden telt. Dit heeft geleid tot 1.238 respondenten die de vragenlijst hebben ingevuld, een respons van 62%. De respondenten zijn ondervraagd van 17 tot en met 21 december 2020. De resultaten zijn herwogen naar de Gouden Standaard op de kenmerken geslacht, leeftijd, opleiding, regio, huishoudgrootte en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017.
