Afscheid van het grijze midden

Een pleidooi om de waarheid niet altijd in het midden te zoeken. Literatuurcriticus Gijsbert Pols merkte dat hij steeds meer moeite kreeg met wat hij het 'alomtegenwoordige centrisme' noemt: 'het idee dat het kwade altijd op een van de uiteinden van het politieke centrum te vinden is, dat goed beleid altijd een kwestie van overleg, consensus en pragmatisme.' In tegenstelling met de neiging altijd het midden op te zoeken meent hij dat 'progressie alleen mogelijk is doordat radicaal nieuwe ideeën vanuit de marge binnen kunnen dringen tot de politieke mainstream.' Met dit intrigerende uitgangspunt schreef Pols onder de titel Het onhoudbare midden zeven essays over uiteenlopende onderwerpen als kunst, racisme, geweld, seksualiteit en ruimtelijke ordening. Hij gebruikt daarbij zowel zijn persoonlijke ervaringen als literaire beschouwingen over onder meer Nescio, Reve, Wolkers en Cremer. Het midden als politiek probleem. Ik was benieuwd waar Pols na zijn afscheid van het centrisme dan de gewenste politieke progressie gaat vinden. Zoeken is misschien een beter woord. Want zijn beschouwingen leiden niet direct tot afgeronde conclusies. Ze zetten aan tot nadenken. Met de opdracht verder, dieper, radicaler te gaan dan gemiddelde, voor de hand liggende, veel gehoorde standpunten.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.