Vlees zonder dode dieren. Wetenschappers en de industrie zijn keihard aan het werk om kweekvlees mogelijk te maken. Het kweken van vlees zonder gebruik te maken van dieren ís al mogelijk, de eerste proeverij in Nederland is al geweest, maar nog niet op grote schaal. Dat laatste is wel de bedoeling. Kweekvlees is veelbelovend, maar lang niet iedereen is fan. Zo lichtte de idealistische Triodos Bank in juni j.l. op haar website toe waarom zij ertoe besloot om ondanks de voordelen niet in de ontwikkeling van kweekvlees te investeren. Met wisselende reacties van haar evenzo idealistische klanten tot gevolg.
Kweekvlees in het kort
Voorstanders van kweekvlees zien uit naar deze gekweekte variant op vlees waar (bijna) geen dieren voor nodig zijn en ook minder hulpbronnen zoals land- en watergebruik. Dat zijn behoorlijke voordelen ten opzichte van het dierenvlees dat we nu kennen. In het beste geval kunnen we toch zorgeloos 'vlees' blijven eten op een aarde die leefbaar blijft.
Bij kweekvlees worden dierlijke cellen tot een stuk vlees opgekweekt in een lab. Het wordt 'echt' vlees genoemd omdat het echte dierlijke cellen zijn, maar deze hebben dus nooit deel uitgemaakt van een dier. Op de allereerste na natuurlijk. De cellen groeien in een laboratorium, of in een soort fabriek, uit tot de stukken vlees die in restaurants en winkels aangeboden zullen worden.
Blijkbaar is het mogelijk om een halve gram spierweefsel uit een levend dier op te kweken tot tienduizenden kilo's kweekvlees, zo schrijft Triodos Bank (onder 'Wat is kweekvlees?').
Daarbij zijn natuurlijk ook andere 'ingrediënten' nodig, waaronder eiwitten en aminozuren (aldus Triodos), en faciliteiten waarin het proces kan plaatsvinden.
Redenen om wel of niet te investeren in kweekvlees
Dat klinkt allemaal mooi, maar waarom besluit Triodos dan om níet in kweekvlees te investeren? In het artikel worden naast de voordelen ook de nadelen van kweekvlees toegelicht.
Energietransitie
Eén van de grote twijfelpunten is de grote energievraag. Kweekvlees bevindt zich nu nog in een experimentele fase en de productie vergt erg veel energie. Zo veel energie dat als huidige productiemethoden opgeschaald zouden worden met de huidige energiemix, de totale milieu-impact van kweekvlees zelfs fors hoger kan uitvallen dan die van 'gewoon' vlees, blijkt uit een onderzoek van de Universiteit van Californië, volgens Triodos. Maar dat geldt voor de huidige productiemethoden. De hoop en verwachting is natuurlijk dat de energievraag fors lager zal zijn in een later stadium van het innovatietraject en dat dit dan geen bezwaar meer is.
De bank vindt het een aandachtspunt: “We maken in allerlei sectoren de transitie naar hernieuwbare energie en lopen nu al tegen grenzen aan, bijvoorbeeld in de vorm van netcongestie. Het wordt dus sowieso al een enorme opgave om de energietransitie tot een goed einde te brengen. Is het dan wel slim om allerlei nieuwe energie-intensieve activiteiten te introduceren en de uitdaging op die manier nóg groter te maken? Als we kweekvlees op grote schaal gaan produceren, zal dat enorm veel duurzame energie vragen. Dat is energie die je dan niet meer kan inzetten voor de verduurzaming van andere sectoren.”
Gezondheid
Als belangrijkste reden wordt gegeven dat kweekvlees simpelweg niet nodig is. Er zijn namelijk ook andere alternatieven voor vlees die minder energie-intensief en milieubelastend zijn, zoals soja, kikkererwten en linzen. “En bijkomend voordeel: die zijn ook nog eens veel gezonder”, zegt Bakker. “Er zijn inmiddels legio onderzoeken die laten zien dat een dieet met veel (rood) vlees gepaard gaat met gezondheidsrisico’s voor de mens, zeker als het om verwerkt vlees gaat. Het is veel gezonder om vooral met plantaardige producten in je eiwitbehoefte te voorzien.”
Triodos kijkt naar het grotere plaatje en zet zich in voor positieve verandering. Daarbij focust de bank op vijf transitiethema's waaronder de voedseltransitie en de energietransitie. In het geval van kweekvlees, redeneert de bank, zou het zomaar kunnen dat als we vlees op grote schaal gaan vervangen door kweekvlees, "we weliswaar winst [boeken] op het gebied van dierenwelzijn en [dan] verlagen we onze milieu-impact, maar houden we een vleesrijk dieet in stand. Met ongezondere eetgewoontes tot gevolg".
Biodiversiteit
Daarna volgt het aspect biodiversiteit. Als we meer plantaardig eten en minder vlees, dan kan de (in omvang geslonken) veehouderij die overblijft geëxtensiveerd worden zodat het landschap meer biodiversiteit kan herbergen. Daar kunnen we naartoe werken. "En dan kan je je afvragen: hebben we kweekvlees dan nog wel nodig?"
Dus ook al kan kweekvlees een goed idee zijn en is de bank niet tegen de ontwikkeling, Triodos Bank investeert er niet in. “We geloven bovenal dat onze vleesconsumptie in Europa (in welke vorm dan ook) fors moet dalen. Dat is het beste voor het klimaat, het milieu én onze gezondheid. Daar maken we ons dan ook liever hard voor.”
Dat klinkt als een mooi verhaal waar je het goed mee eens kunt zijn. Maar de beloften van kweekvlees klinken voor velen óók als een mooi verhaal, ook voor mensen die het op veel vlakken zeker met Triodos eens zijn, maar in kweekvlees tóch een grote kans zien. Een gemiste kans van Triodos?
Wat vinden de klanten van Triodos Bank
Het was interessant om de zienswijze van de bank te lezen. Maar interessanter nog waren de vele reacties onder het artikel. Ik licht de verschillende varianten uit. Ik heb geprobeerd het kort te houden, maar het is zo'n veelzijdig en interessant onderwerp dat het lastig kiezen en groeperen is. Dus het zijn er wat meer geworden dan gepland. Credits voor de teksten gaan naar de schrijvers van de reacties op deze pagina [*].
Niet investeren, wel plantaardig en/of biologisch
Dit kamp is voor mij het makkelijkst te begrijpen: geen fan van (kweek)vlees, wel van biologisch boeren en biodiversiteit.
Het is inderdaad heel belangrijk en voor alles en iedereen veel beter om over te gaan naar een plantaardige voedingswijze. Heel goed dat jullie dat zo onder de aandacht brengen los van de energievraag die gepaard gaat met kweekvlees.
Laat anderen maar investeren in kweekvlees. Investeer in boeren die willen omschakelen naar biologisch boeren.
Goed artikel, genuanceerd! Inzetten op alle sporen lijkt mij zeer aan te raden. En boeren weer op een mooie en gezonde manier laten boeren; met biodiversiteit en dierenwelzijn (kalfje veel langer bij de koe!) en een goed landschapsbeheer van de boer.
Kweekvlees en energie en gezondheid
Hier wordt het al complexer. Is kweekvlees goed voor je gezondheid?
Fijn te weten dat jullie niet meedoen. We weten niets van de lange-termijn-consumptie. Ik raak het niet aan.
Wel goed artikel maar wat ik heel vaak mis zijn de gezondheidsrisico's. Wat zijn deze vergeleken met bijvoorbeeld goed biologisch vlees? De industrie ziet hier in een gouden kans maar als iemand die te maken had in zijn werk met voedselveiligheid ben ik heel sceptisch over dit onderwerp. (...)
(...) Kweekvlees is een recente ontwikkeling en we hebben nog geen enkele lange termijn onderzoeken naar de effecten van het consumeren van fabrieksvlees. Daarnaast brengt ons dat steeds verder weg van de natuur, terwijl wij deel uitmaken van die natuur. Vlees eten is niet per definitie ongezond, in zijn extremen wellicht, maar dat geldt voor alles waar je de extremen opzoekt. (...) er worden aannames gedaan over de compatibiliteit met het menselijk lichaam. Er zijn helaas te veel voorbeelden waar onvoldoende onderzoek tot grote gezondheidsproblemen heeft geleid.
(...) Kweekvlees staat te ver af van de natuur. De mens eet al eeuwenlang dieren. En persoonlijk gedijt mijn lichaam juist erg goed bij rood vlees! Uiteraard met respect voor de dieren die hun lichaam offeren voor mijn welzijn. En als mijn tijd op aarde voorbij is mag mijn lichaam weer voeding zijn voor de aarde.
Kweekvlees is niet bezield en voedt ons dus ook niet werkelijk.
Ik vind dit bovenmatig éénzijdig. Alsof er naast de fysieke mens misschien ook aandacht mag zijn voor de andere aspecten van de mens? Ik weet zeker van wel! Zoals bijv. de astrale mens, de mens die ook over een ziel beschikt en daarvoor aandacht mag hebben. Ik spreek de wens uit, dat Triodos, nadat het de weg van de sociale driegeleding verliet, blijft vasthouden aan bovenstaande.
(...) Een gevaar van de beweging van kweekvlees is dat we verder af komen van wie we werkelijk zijn. Holistische goddelijke en scheppende wezens die deel uitmaken van het goddelijke grotere geheel.
(...) voor mij wordt dit allemaal te artificieel en kunstmatig. Bezieldheid is een basisvoorwaarde van (echt) leven.
Vlees en gezondheid
Is vlees dan eigenlijk goed voor je gezondheid? Een aantal mensen vindt dat Triodos ten onrechte stelt dat dat niet zo zou zijn.
Ik was het helemaal eens met dit artikel tot het opeens ging over dat vlees ongezond is. Ik geloof helemaal dat er gezondheidsrisico's zijn, maar je kan geen harde regel zetten van 'vlees is altijd ongezond voor iedereen' en verwachten dat mensenlichamen daar gewoon aan aanpassen. Het kan zijn dat dat zo is voor meeste mensen, maar er zijn altijd uitzonderingen die dan de pineut zijn.
Beste Triodos, wat een raar verhaal weer. Dikgedrukt staat er dat vlees eten ongezond is, en dan blijkt uit wat er onder staat dat het gaat om véél vlees. En dan wordt er ineens aan vast geknoopt de melkproducten, wat een heel ander onderwerp is. Alles wat je te veel eet is ongezond, maar van veel dingen is te weinig ook niet goed. Van te veel of te weinig zuurstof of water of zout ga je al snel dood. Verder is alle voedsel dat in een fabriek gecreëerd minder of totaal ongezond. Het is vooral interessant voor de eigenaar van de fabriek. Stel dat iemand 100 gr vlees per keer zou eten, twee keer per week, dat is maar 100 kg. Dat is nog niet een heel varken per jaar. Waarbij je van de botten ook nog een zeer gezonde bouillon kunt trekken. En daarbij komt nog dat de meeste mensen dierlijke producten en/of vlees in hun dieet nodig hebben. Kijk maar naar de vegans die hartstikke ziek geworden zijn.
(...) Er wordt in dit artikel echter de nadruk op rood vlees gelegd, terwijl bijvoorbeeld kippenvlees heel gezond is. Daarnaast is het ook mogelijk om visvlees te kweken. Vis past is een gezond mediterraans dieet. Kweekvlees is dus een goede oplossing om overbevissing (op de zeer lange termijn) tegen te gaan. (...)
Wel investeren vanwege dierenleed en biodiversiteit
Dit kamp de voordelen van kweekvlees zwaarder wegen dan de (huidige/mogelijke) nadelen.
Goed uitgezocht! Ik vind wel dat kweekvlees bij Triodos Bank past. En dat de weinige bezwaren opwegen tegen dierenleed en transport over de hele wereld van dierenvoedsel en kappen van het regenwoud voor diervoedsel. (...) er zijn altijd vleeseters die niet willen overstappen naar plantaardig voedsel. Zij zullen met kweekvlees geen dierenleed meer veroorzaken.
Zolang de meeste mensen vlees willen eten en helemaal niet van plan zijn om dat te veranderen blijven de genoemde problemen gewoon bestaan. Ongekend dierenleed, milieubelasting (12% van alle broeikasgasemissies!), gebruik en verarming van veel grond en water. Het is een illusie dat de massa in korte tijd voor een plantaardig dieet kiest met af en toe vlees. Voor de dieren en het milieu gaat het veel te traag! Zet nu in op kweekvlees en los het probleem van de hoge energievraag op met nieuwe technologie zoals hernieuwbare energie. Laat het gegeven dat vlees ongezond is en kweekvlees dus ook geen reden zijn om hier niet in te investeren. Denk aan de dieren, zij hebben het nodig dat er snel een vlees-alternatief op de markt komt. Denk aan de miljoenen, miljarden dieren die we niet meer nodig hebben voor vleeseters!
Teleurstellend. Het immense leed van miljarden dieren zou veel zwaarder moeten wegen. (...)
Ik hoop echt dat kweekvlees binnenkort uitkomt! Ik hou juist van de natuur en ik vindt het niet leuk als er allemaal dieren geslacht moeten worden. Schandelijk!
(...) Het artikel geeft overtuigende argumenten om kweekvlees te gebruiken in de mix voor een duurzame toekomst en het komt rigide over om dan toch vast te houden aan puur plantaardig voedsel (als investeerder). Persoonlijke overtuigingen overschaduwen zo het grotere maatschappelijk belang.
Ik begrijp het helaas niet goed. De kanttekeningen die gemaakt worden duiden toch juist aan dat er investeringen nodig zijn? En dat de gemiddelde (Westerse) mens te veel vlees eet is voor mij geen reden dat we niet moeten investeren om dat vlees duurzaam en vrij van dierenleed te maken. Dat te veel vlees ongezond is wil niet zeggen dat een beetje vlees niet gezond kan zijn. En erg lekker, op zijn tijd. Daar mag best in geïnvesteerd worden.
(...) Het stuk over energie gaat ervan uit dat "huidige productiemethoden opgeschaald zouden worden (en met de huidige energiemix)." Maar investeringen zijn juist nodig omdat de productiemethoden niet schaalbaar zijn! Bovendien zal de energiemix niet hetzelfde blijven - hernieuwbare energiebronnen groeien snel (deels dankzij investeringen van banken zoals Triodos). (...)
Jammer. Zoals gezegd heeft elk voordeel ook een nadeel maar dit schreeuwt om financiering. (...)
Ik ben het er niet mee eens. (...) Laten we eerst het klimaat helpen en daarna pas de gezondheid van de vleeseters. (...)
Macht
Wie wordt eigenlijk de grote winnaar van kweekvlees? Vlees wordt geproduceerd door vele veehouders wereldwijd (en hun vee natuurlijk), maar hoe zal dat met kweekvlees gaan?
Er is ook de kwestie van macht. Macht wordt geconcentreerd in de handen van steeds minder mensen. De productie en distributie van kweekvlees kan (en zal) heel makkelijk door weinig gedomineerd worden. Dan is de opkomst van kweekvlees niets anders dan nog een enclosure of the commons.
Ook wordt meermaals gerefereerd naar de vermeende agenda van het WEF om mensen te beheersen, ontmenselijken en/of de wereldbevolking te reduceren.
Overig
Naast de hierboven gegroepeerde commentaren, worden nog meer (goede) punten aangestipt.
Is het dierenleed wel voorbij als we de overstap van vlees naar kweekvlees maken?
Ronduit verschrikkelijk! En totaal illusoir om te denken dat er minder dierenleed is door het kweken van vlees d.m.v. het oogsten van stamcellen bij moederdieren. En al helemaal als je het materialistische standpunt overstijgt en je je afvraagt wat dit voor het wezen van de koe of varken betekent. Dus als concreet bestaande geestelijke entiteit. Een marteling.
Wat is er allemaal nodig voor de productie van kweekvlees en waar komen die 'ingrediënten' eigenlijk vandaan?
Wat ontbreekt is interessant: waar komen de aminozuren en eiwitten vandaan waarmee kweekvlees wordt gevoed?
Deze lezer wil geen nepvlees, alleen echt vlees van het natuur:
Ik hoop dat Triodos nooit overstapt om in kweekvlees (wat allemaal troep en chemicaliën is) te investeren. Ik zal het nooit aanraken en hoop dat het geen succes is. Er is niets beter dan 'the real thing', echte vlees dus. Ik ben al het fake en valse voedsel zat! Straks willen ze dat we allemaal insecten vreten. Wees voorzichtig met wat je steunt en wenst. Er is NIETS beter dan wat we van het natuur krijgen. Ik wil geen man-made gekweekte troep uit een fabriek!
Deze lezer hecht geen waarde aan of gelooft niet in dierenleed:
Er zijn her en der allerlei maatregelen getroffen om dieren niet verschrikkelijk te laten lijden. En daarbij wil ik aantekenen, dat het gefokt vlees dat wij eten z'n eigen kortstondige logica kent van recht op leven en vervolgens is het dan klaar en lig je in een slachthuis, al dood te wezen. Ik moet de eerste kip, haan, koe, varken in het universum nog tegen komen die daadwerkelijk antroposofische wrok koestert, alsof dat de nieuwe drijfveer word van ons holistisch leven.
Deze persoon heeft de oplossing:
Dit lijkt mij het enige echte goed antwoord voor al die verschillende denkende lezers van dit artikel. Betaalbare biologisch verantwoorde producten en ieder mag zelf kiezen daaruit. Gelukkig gaan we met heel kleine stapjes die richting uit.
Hoe verder?
Ik ben er zelf nog niet uit. Het is nog onduidelijk hoe de kweekvleesproductie zich zal ontwikkelen en of kweekvlees gezonder voor de mens zal zijn dan dierenvlees. Wellicht kunnen de knappen koppen voor de gezondheidswinst zorgen als ze voldoende financiering krijgen? Ook is nog onduidelijk of en hoe we aan voldoende duurzaam opgewerkte energie gaan komen om ontwikkelingen zoals kweekvleesproductie mogelijk te maken. Maar wat is het alternatief? Is het vlees of zijn het planten? Ik kies zelf voor planten.
Ik neig ernaar te denken dat wel investeren in kweekvlees de betere optie is voor dieren, milieu en klimaat. Maar ik snap de neiging van Triodos om te willen investeren in iets waar ze méér achter staan, zoals de transities die ze benoemen, in plaats van iets wat ze eigenlijk onnodig achten. Ik vraag me ook af: wordt er niet al genoeg in geïnvesteerd door andere partijen? En hoe lopen de geldstromen nu en hoe gaan ze lopen in de toekomst? Dat lijken me ook belangrijke overwegingen.
Triodos Bank houdt een slag onder de arm. De titel van het artikel luidt: 'wij financieren nog geen kweekvlees'. Je vraagt je af wanneer Triodos dan wel zou gaan investeren. Ik ben benieuwd naar het volgende artikel en naar de vele opinies van hun klanten tegen die tijd.
[*] Minimale tekstuele correcties t.b.v. leesbaarheid zijn door mij aangebracht. Een deel van de reacties is ook ingekort t.b.v. leesbaarheid. In sommige gevallen is een deel van de boodschap van de schrijver daardoor weggevallen, maar deze boodschappen komen veelal elders in dit stuk terug.
