Stalin’s erfenis

In Wit-Rusland is een student gearresteerd omdat hij foto’s van teddyberen op zijn nieuwssite had gezet. Die teddyberen waren eerder deze maand gedropt door een Zweeds reclamebureau als protest tegen wat wel genoemd wordt “de laatste dictatuur in Europa”. De knuffelbeesten hadden allemaal een spandoek in de poten, met de tekst: ‘Wij steunen de Wit-Russische strijd voor vrijheid van meningsuiting’. Omdat het regime ontkent dat deze actie heeft plaatsgevonden en überhaupt heeft kunnen plaatsvinden wordt de student er nu van beschuldigd buitenlanders te hebben geholpen illegaal het land binnen te komen.

Hulp aan het -vijandelijke- buitenland. Een klassiek voorwendsel van dictaturen om de eigen bevolking te onderdrukken. Ook grote buur Rusland weet er mee om te gaan, wat niet verwonderlijk is met een president die zijn sporen heeft verdiend in de veiligheidsdienst van de Sovjet-Unie. De voorzitter van de Raad van Europa Thorbjorn Jagland bekritiseerde deze week een van de jongste maatregelen van Poetin om de vrijheid in zijn land in te perken als ‘stalinistisch’. Het gaat om een wet die NGO’s met buitenlandse financiering aan banden legt. Jagland formuleerde het nog voorzichtig, het ging hem vooral om de terminologie. Dat  NGO’s die financiële steun ontvangen uit het buitenland door de Russische regering worden gezien als ‘buitenlandse agenten’ deed hem denken aan de tijd van Stalin, zei hij.

Ook Amnesty International, PEN International met vele andere NGO’s en VN experts op het gebied van de mensenrechten hebben scherpe kritiek geleverd op de nieuwe Russische wet. Als burgerorganisaties die steun uit het buitenland ontvangen aan speciale controlemaatregelen onderhevig gemaakt worden is er sprake van een ernstige aantasting van de vrijheid van vereniging.  In de praktijk gaat het natuurlijk juist om organisaties van de oppositie die zonder buitenlandse steun niet zouden kunnen opereren. Zoals mensenrechtenorganisaties. Dat Poetin juist deze organisaties dwars zit en zwart maakt als spionnen van de vijand kan niet anders uitgelegd worden als een poging om de interne oppositie tegen zijn bewind te verzwakken. Het is niet toevallig dat Sidyakin, het Doema-lid dat het initiatief nam voor deze wet, eerder ook verantwoordelijk was voor de inperking van de demonstratievrijheid, schrijft Bellona.

Poetin heeft de afgelopen tijd meer dan ooit gevoeld dat veel Russen genoeg van hem hebben en nu wil hij iedereen die geneigd is de oppositie te steunen angst aanjagen, schrijft de Petersburgse politicoloog Gelman in de Moscow Times. Naast de inperking van de vrijheid van NGO’s heeft de Doema een wet in behandeling die het makkelijker maakt media aan te klagen wegens smaad. En er is een nieuwe wet die de internetvrijheid aanzienlijk inperkt. Die laatste wet is inmiddels verzacht na hevige protesten van onder meer de Russische Wikipedia die een dag op zwart ging. Een andere veel geraadpleegde informatie bron, Yandex, die zichzelf presenteert onder het motto “Je kunt alles vinden”, zette demonstratief een rood kruis door het woord ‘alles’. De nieuwe internetwet is vorige week aangenomen. Veel bloggers vrezen dat de vage bewoordingen over verboden content de regering heel gemakkelijk voorwendsels kunnen geven om sites met oppositionele geluiden te blokkeren.

De Russische Federatie is niet gelijk aan de Sovjet-Unie. Er is twintig jaar na de ontmanteling van het communisme veel veranderd. Rusland is een kapitalistisch land. Deze week trad het toe tot de Wereldhandelsorganisatie, ook al zijn niet alle Russen daar blij mee. Rusland is op papier ook een parlementaire democratie. Maar de beproefde instrumenten van de dictatuur zijn nog steeds binnen handbereik om een opstandige bevolking de mond te snoeren, angst aan te jagen en koest te houden. De eerste post-communistische dissident heeft zich al gemeld in Nederland.