„Spaß unter Kameraden“

ELDERS - Ursula von der Leyen, de Duitse minister van Defensie (CDU), staat vlak voor de parlementsverkiezingen onder toenemende druk vanwege de afwikkeling van schandalen in het leger.

Begin dit jaar kwam een opleidingscentrum van de Bundeswehr in Pfullendorf (Baden-Würtemberg) in opspraak vanwege hardhandige ontgroeningspraktijken, vreemdsoortige trainingsmethoden en verplicht ‘paaldansen’ van vrouwelijke soldaten. Minister Von der Leyen onthief de commandant van zijn functie en ontsloeg de Chef Opleiding en vier betrokken soldaten. De soldaten vochten hun ontslag aan, maar kregen deze week geen gelijk van de rechter.

In de rechtszaak ging het alleen nog over sadistische praktijken bij het ontgroeningesritueel, voor de andere aanklachten waarop Von der Leyen zich baseerde was onvoldoende bewijs. Volgens de ontslagen soldaten ging het om „Spaß unter Kameraden“. De minister vond wat er was gebeurd “abstoßend und widerwärtig.” Mensen die dit anderen aandoen horen volgens haar niet in het leger thuis. De legerleiding zag er ook de lol niet van in en wilde met het ontslag een voorbeeld stellen.  Daar heeft de rechter zich nu bij aangesloten.

Enkele hooggeplaatse militairen vinden dat de minister overdrijft. Ze maakt het allemaal veel te groot. Generaal-majoor Walter Spindler, de commandant die door Von der Leyen is afgezet, vindt dat zij stijlloos gehandeld heeft. ‘Zo wordt de Bundeswehr in een vertrouwens- en loyaliteitscrisis gestort,’ zei hij.

Von der Leyen’s positie werd eerder dit jaar al op ’t spel gezet na de ontdekking van een terroristische cel in het leger. Sleutelfiguur Franco A. bereidde met enkele medestanders een aanslag voor op de regering die hij asielzoekers in de schoenen wilde schuiven. Daarvoor had hij zich eerder als Syrische asielzoeker aangemeld en hij was als zodanig ook zonder problemen geregistreerd (wat weer vragen heeft opgeroepen over de asielprocedure, maar dit terzijde).

De oppositie beschuldigde Von der Leyen van incompetentie en gebrek aan leiding. Kennelijk weet ze niet wat er allemaal in de Bundeswehr gaande is. Onderzoek van de militaire inlichtingendienst toonde 284 gevallen van rechtsextremisme aan in het leger. Minister Von der Leyen kondigde vervolgens ingrijpende hervormingen aan, waaronder een aanpassing van de politieke educatie in het leger en een andere manier van omgaan met het verleden. Daarbij hoorde ook een uitgebreide zoektocht naar overblijfselen van het nazi-verleden in alle Duitse kazernes. Hedendaagse Duitse soldaten zijn kennelijk tuk op nazi-memorabilia zoals helmen en geweren. Er blijken zelfs nog barakken te bestaan die de naam dragen van officieren uit Hitler’s leger.

Niet iedereen juicht deze zuiveringen op kazerneterreinen toe. Militair-historicus Sönke Neitzel verwijt de minister historisch ‘exorcisme’. Von der Leyen weet volgens Neitzel niet waar ze over praat. Verreweg de meest soldaten zijn verlichte burgers, ‘maar sommigen doen alsof we nog met een been in het Derde Rijk staan.’ Zijn collega Wolfssohn laat een ander geluid horen. Als de incidenten zich opstapelen is er geen sprake meer van uitzonderingen, zegt hij. Dan moet je ingrijpen en niet afwachten.

Wolfssohn ziet de afschaffing van de dienstplicht als oorzaak van de toename van rechtsextremisme in het leger. Met dienstplichtigen bouw je een leger dat min of meer een afspiegeling is van de maatschappij. Een beroepsleger trekt mensen aan die meer dan anderen houden van wapens, geweld en een streng en hard militair leven. In die context is het toestaan van erfgoed van de Wehrmacht een verkeerd teken en daarom wil Von der Leyen daar ook verandering in aanbrengen.

De uitspraak van de rechter die het ontslag van de militairen heeft bevestigd zal minister Von der Leyen goed doen. Maar als de generaals in het openbaar blijven mopperen en de politici aan haar capaciteiten blijven twijfelen is haar politieke toekomst verre van zeker. Tenzij ze net als de Franse president Macron laat zien dat zij uiteindelijk de baas is.