RECENSIE - Ruud Abma schreef een reconstructie over de affaire-Stapel, dat volgens Taede Smedes leest als een spannende thriller.
De wetenschappelijke wereld stond op zijn kop toen sociaal psycholoog Diederik Stapel in september 2011 bekende onderzoeksgegevens te hebben verzonnen. Drie commissies probeerden vervolgens de aard en omvang van de fraude vast te stellen. Er is nog altijd onderzoek gaande. Ruud Abma schreef de – op dit moment – definitieve reconstructie van de affaire-Stapel. Een razendknap boek dat leest als een thriller, met een heldere boodschap, dat een breed lezerspubliek verdient.
In dit boek reconstrueert de sociale wetenschapper Ruud Abma de affaire-Stapel door rijkelijk te putten uit Stapels eigen boek “Ontsporingen”, commissierapporten, oraties, etcetera. Het is op dit moment het definitieve werk over de affaire, ofschoon er, zoals gezegd, nog altijd onderzoeken gaande zijn naar de fraude.
Het boek is ongelooflijk goed gecomponeerd en is interessant op verschillende niveaus. Allereerst probeert Abma onder andere op basis van Stapels eigen biografische beschrijvingen te reconstrueren hoe Stapel dacht en hoe hij tot zijn fraude kwam. Daarnaast probeert Abma te analyseren in hoeverre het veld van de sociale psychologie Stapels omvangrijke fraude heeft mogelijk gemaakt en zelfs gelegitimeerd.
Verder is dit boek een doordringende analyse van het fenomeen citation index. Abma beschrijft het oorspronkelijke doel van de citation indexes en hoe die indexes in de loop van de tijd verworden zijn tot machtige instrumenten die misbruik en fraude in de hand werken. Ten slotte probeert Abma te analyseren welke lessen er getrokken kunnen worden uit de affaire-Stapel, waarbij hij een onverbiddelijke kritiek uit in de richting van het businessmodel dat de huidige universiteiten gegijzeld houdt.
Uit het boek komt naar voren dat Stapel weliswaar een meesteroplichter was (hij was duidelijk de Willem Holleeder onder de Nederlandse wetenschapfraudeurs), maar dat zijn praktijken waren ingebed en ten dele gelegitimeerd werden door het wetenschappelijke veld waarin hij actief was. Stapel is dus zowel een dader die onverbiddelijk was, manipulatief, dreigend, maar tegelijkertijd ook het slachtoffer van de hoge lat die hij zichzelf had gelegd onder druk van de cultuur der citation indexes.
Het boek leest als een spannende thriller. Ofschoon Abma objectief de zaken beschrijft is het haast niet te geloven hoeveel mensen Stapel in de luren heeft weten te leggen. En meer nog: hoeveel mensen Stapel compleet kapot heeft gemaakt, met name zijn promovendi.
Het boek geeft daarnaast een ontluisterende kijk op de praktijken van de sociale psychologie en op de wereld van citation indexes, en het laat zien welke lessen er getrokken kunnen en moeten worden.
Abma wijst er daarbij op dat Stapels ontsporing uiteindelijk terug te voeren is op de huidige wetenschappelijke cultuur en aan het businessmodel dat de universiteiten in zijn greep heeft. Het boek is derhalve te lezen als een keiharde kritiek aan de kille managers die momenteel onze universiteiten runnen. Laten we hopen dat zij dit boek lezen, de kritiek ter harte nemen, en – het belangrijkste – tot actie overgaan.
Ruud Abma, De publicatiefabriek: Over de betekenis van de affaire-Stapel.
ISBN 9789460041242, 184 pagina’s, € 18,95
Via Tasmedes.
Reacties (7)
“Het boek gaat over dit en het gaat over dit en over dit. Punt.”
Wat een slechte recensie, zeg. Het boek gaat zo niet leven. Je kan wel zeggen dat het leest als een spannende thriller, maar ik merk daarvan niets in dit stuk. Geen voorbeelden, geen inzichten, alleen maar feitjes opdreunen.
@1:
De recensie hoeft niet zo spannend te zijn als het boek.
De recensie hoeft alleen duidelijk te maken of het boek het lezen waard is.
De recensie maakt duidelijk dat het boek niet gaat over de ontsporing van 1 mens, maar over een slecht systeem.
Voor mij is daardoor duidelijk dat het boek interessant is.
@1: Ik vind de recensie over de recensie ook niet om over naar huis te schrijven ……
dus?
Stapel blijft een malloot die door een grote bek onterecht een status bereikt heeft die gebaseerd is op de zgn citation index. Hij is de idioot, niet het systeem. Hij heeft een ongelooflijke schade toe gebracht aan een grote groep integere onderzoekers, en geld uitgegeven aan zijn eigenwaarde in plaats van er iets goeds mee te doen.
@4: Stapel een malloot volgens jouw,het zwarte schpaap in een brandschoon werkveld.
Echter, de onderzoekscommissie naar Stapels fraude zegt wel iets anders. Uit NRC H. 28 november 2012: “Sociaal psychologen moeten een grondig onderzoek instellen naar onzorgvuldige wetenschapsbeoefening in hun vakgebied. De ‘sloppy science’ is hier zo wijdverbreid dat de fraude en het geknoei van hun collega Diederik Stapel jaren lang onopgemerkt bleven.
Dit schrijven de onderzoekscommissies in het vanmiddag gepresenteerde eindrapport over de sociaal psycholoog Stapel, die vorig jaar werd ontslagen als hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg wegens wetenschapsfraude. “
@4 is best wel waar.
Maar die grotere groep integere wetenschappers (als je daarmee sociologen, sociaal psychologen etc. bedoelt) heeft niet veel geleerd in wetenschappelijk-methodisch opzicht.
Datasets bijvoorbeeld zijn nog altijd niet openbaar. Computerprogramma’s die het gedrag van dieren en mensen verwerken worden maar mondjesmaat gedeeld met collega’s, laat staan dat ze ter discussie worden gesteld.
Stapel heeft veel fout gedaan. Anderen zijn natuurlijk integer, maar hun werkwijze staat toe dat er stapels bestaan.
@5 en @6
mee eens dat er meer niet klopt in de sociale psychologie, dat blijkt inderdaad ook uit het rapport. Maar het verhaal hierboven legt de schuld bij een systeem dat op zoek is naar een kwantitatieve maat van goede wetenschap, en dat is niet de oorzaak.