serie

Vaste Gasten

Net als je even inkakt, prikken onze Vaste Gasten je weer wakker met hun scherpe pen.


Foto: daisy.images (cc)

Hoe pleeg ik een coup in het Oude Nabije Oosten?

COLUMN - Stel je woont in het Oude Nabije Oosten en je bent ontevreden over de huidige machthebbers. De alleenheerser van dienst doodt en martelt naar willekeur en legt zijn volk zware arbeid en hoge belastingen op. Als sociaal geëngageerd persoon wil je hier graag verandering in brengen. Nu is het mogelijk om met een legertje gelijkgestemden de huidige koning af te zetten, maar daar begint de ellende pas. Als je niet op dezelfde manier aan je einde wil komen als je voorganger, moet je met een aantal zaken rekening houden.

Hang niet de revolutionair uit
Dit is de kern van mijn advies. De beschavingen van het Oude Nabije Oosten, met de daarbij behorende machtsstructuren, behoren tot de oudste ter wereld. Deze zijn in de loop der eeuwen tot stand gekomen en functioneren ook al eeuwenlang prima. De meeste mensen willen daarom niet van de monarchie of de geestelijkheid af. Men kent wel samenlevingen zonder erfopvolging of georganiseerde religie, maar dat zijn evident barbaarse samenlevingen die veel minder geordend, vreedzaam en welvarend zijn. Een beschaafde samenleving wordt geregeerd door een koning die het mandaat van de goden heeft en door hen gestuurd wordt. 

Gebruik ‘rebel’ niet als geuzennaam
Het woord ‘rebel’ heeft in het Oude Nabije Oosten geen positieve connotaties. Natuurlijk zijn er mensen die in opstand komen tegen de machthebbers, maar zij zullen zichzelf nooit rebellen noemen. Een opstandeling die erin slaagt zijn voorganger af te zetten (Cyrus, Darius) is geen rebel, maar niemand minder dan de rechtmatige koning. De echte rebel is de vorige koning (Nabonidus, Smerdis), die tegen de goden in opstand is gekomen en daarom door hen in de steek is gelaten. 

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | O.J.: Made in America

COLUMN - Het duurde even voordat de documentaireserie O.J. Made in America mij bij de kladden kreeg. Bij de eerste aflevering dacht ik: vijf afleveringen van anderhalf uur over een uitgekauwde zaak als dat van O.J. Simpson? Deze jongen heeft wel wat beters te doen. Maar zo rond de klok van 22.45 uur had ik de afgelopen dagen helemaal niet zoveel beters te doen, zo bleek. Met als gevolg dat ik steeds weer werd terug gezogen in deze Amerikaanse tragedie, zoals The Times het ooit doopte.

En langzaam maar zeker begreep ik wat de makers van deze serie voor ogen hadden. Het ging ze niet alleen om een nauwgezette reconstructie van de opkomst en ondergang van de superster O.J. Simpson met de rechtszaak als apotheose, het ging ze ook om de context. Aan de ene kant om duidelijk te maken hoe het mogelijk was dat O.J. Simpson vrijgesproken kon worden terwijl het bewijs tegen hem zo onweerlegbaar was. Aan de andere kant om te laten zien hoe deze zaak de verschillen tussen zwart en wit Amerika wist te gebruiken en daarmee nog groter maakte. 

De ster van O.J. Simpson kon ook buiten het veld rijzen juist door zich nooit uit te spreken over de problemen van de zwarte gemeenschap. Hij was niet zwart, hij was O.J. Simpson. Hij vond dat hij geen enkele verantwoordelijkheid had voor welke gemeenschap dan ook. Hij was voor zichzelf verantwoordelijk en voor niemand anders. Dat maakte hem ook bij blank Amerika geliefd. Waardoor hij het boegbeeld van autoverhuurbedrijf Herz kon worden, wat weer emancipatoir voordeel voor zwart Amerika opleverde.

Foto: daisy.images (cc)

Hulspas weet het | Wanhopige wetenschap

COLUMN - Mijn vorige column, over de gevolgen van een Facebook-verslaving, riep tot mijn verbazing veel reacties los. In verreweg de meeste gevallen kon men zich vinden in de conclusie (Facebook maakt ongelukkig) maar gaf men met een kwinkslag ook direct te kennen rustig door te gaan met Facebook. De kenmerkende reactie van de verslaafde. Enkelen verdedigden deze abjecte redenering nog met een relativerende opmerking in de trant van ‘wetenschap is ook maar een mening’.

En dat klopt natuurlijk. Wetenschappers denken daar ongetwijfeld anders over, maar ondanks vele eeuwen van wetenschappelijke doorbraken en opmerkelijke inzichten hebben wetenschappelijke resultaten in het dagelijks leven nog steeds de status van meningen. Het leven is nu eenmaal te leuk om door de wetenschap te laten verzieken.

Het aardige is dat deze volstrekt logische houding juist voor veel wetenschappers niet te bevatten is. Een mooi voorbeeld daarvan was te vinden de touwtje-uit-de-deur-preek van Jan Terlouw in DWDD. Jan had heel wat op zijn lever die avond, onder andere onze lakse houding jegens klimaatverandering. Waarom, zo vroeg hij zich hardop af (en hij keek er écht gepijnigd bij) doen we toch niks tegen het broeikaseffect? We weten hoe het probleem opgelost moet worden – laten we dan direct aan de slag gaan! Wat de ex-natuurkundige Terlouw vergeet is dat wetenschap op dat niveau behandeld wordt als een mening. Een die volstrekt niet opweegt tegen het genot van lang douchen, shoppen, vliegreizen, airconditioning en ga zo maar door.

Foto: daisy.images (cc)

De Kroonboekenclub | Overpeinzingen van Marcus Aurelius

COLUMN, RECENSIE - Het leven van een lezer is als dat van een Romeinse keizer. Je hebt grootse plannen en wilt je rijk steeds beter en mooier maken, maar van dag tot dag komen er allerlei halvegaren bij je klagen over onbenulligheden of moet je de problemen oplossen die door incompetente generaals worden veroorzaakt.

Een paar weken geleden had ik op deze plaats aangekondigd dat ik De zondaar van Alie Smeding ging lezen, een vroegtwintigste-eeuwse pornografische roman. Ik heb er nu weken over gedaan en moet toegeven: ik kom er niet doorheen.

Het is op een bepaalde manier best een interessante ervaring, die zondaar. Er wordt een soort broeierigheid beschreven die vast nog steeds bestaat, van jongemannen die de stad ingaan en van alles willen met de vrouwen die ze daar zien zonder dat ze zichzelf dat willen toegeven.

’n Kop chocola of zoo

Maar het boek is eigenlijk te realistisch. Er wordt enorm in geleuterd en gezeurd. En hoewel ook dat op een bepaalde manier interessant is – je bent toch altijd stiekem geneigd om te denken dat mensen 100 jaar geleden in lange volzinnen diepzinnige zaken met elkaar deelden – gaat het na een tijdje toch tegenstaan:

Foto: daisy.images (cc)

Verloren Oudheid | De Oxusbeschaving

COLUMN - Tussen 2300 en 1700 v. Chr. bloeide in Centraal-Azië een ware rivierdalbeschaving. De Oxusbeschaving, ook wel Bactria Margiana Archaeological Complex (BMAC) genoemd ontsprong langs de oevers van de rivieren Murghab en Oxus (Amu Darya) en telde tientallen ommuurde steden. De Oxusbeschaving heeft mogelijk een belangrijke culturele invloed uitgeoefend op de Indo-Arische stammen die door het gebied heen trokken. Uit de religie van deze Indo-Ariërs kwam vervolgens het hindoeïsme voort. Hieronder volgt een bespreking van de mogelijke sporen die de Oxusbeschaving heeft nagelaten in deze religie.

Opkomst van de Oxusbeschaving
Omstreeks 6000 v. Chr. vestigden de eerste landbouwers zich op de noordelijke hellingen van de Kopet Dag. Waarschijnlijk stamden zij direct af van de vroegste landbouwers uit het Nabije Oosten. Door gebruik te maken van irrigatielandbouw wisten deze landbouwers de rivierdalen van de Oxus en de Murghab te koloniseren. Omstreeks 4100 v. Chr. namen zij technieken voor koperbewerking over van migranten van de Iraanse hoogvlakte en omstreeks 2300 v. Chr. leerden zij ook brons bewerken. Niet lang daarna groeiden de eeuwenoude landbouwnederzettingen uit tot grote steden. Deze steden werden omringd door dubbele of zelfs driedubbele verdedigingsmuren en in al deze steden werden indrukwekkende monumentale bouwwerken opgericht. Het handelsnetwerk van deze steden reikte tot in het Indusdal en besloeg vrijwel de gehele Iraanse hoogvlakte.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Serious Request en het marathoninterview met Kristofer Schipper

COLUMN - Kristofer Marinus Schipper (Rik voor westerse vrienden, Shi Zhouren voor Chinese vrienden) wilde ons net inwijden in de grote geheimen van het taoïsme, toen presentator Chris Kijne hem moest onderbreken. Er was nieuws uit Breda. Ik was even van mijn à propos. Wat kon er in godsnaam in Breda gebeurd zijn dat een onderbreking van het marathoninterview met de belangrijkste Chinakenner van ons taalgebied rechtvaardigde? Was er een kerstmarkt omvergereden, had onze koning zijn voet verzwikt, was Guus Meeuwis overleden? Nee, het ging om Serious Request. De opbrengst was bekend: 8 miljoen 744 duizend 131 euro.

Ik denk niet dat er een luisteraar van het drie uur durende interview met Schipper was, die dit nieuws ook maar iets interesseerde. Ik deed mijn best niet te smalend te denken over alles wat ik hoorde in het daaropvolgende interviewtje met een van de twee dj’s die zich in het Glazen Huis had laten opsluiten. Geert Wilders, Jesse Klaver en Lodewijk Asscher hadden mij eerder deze week uit m’n social media-luchtbel gehaald door foto’s van hun gelakte nagels te laten zien waarmee ze de actie van ene Tijn steunden, een jongetje van zes jaar dat terminale kanker had. Hashtag #lakaan. 

Foto: daisy.images (cc)

Hulspas weet het | Goed voornemen? Stop met Facebook!

COLUMN - Mocht u op zoek zijn naar een goed voornemen voor 2017, een daad vanjewelste die u (en vele anderen) het komend jaar absoluut gelukkiger zal maken, denk dan eens aan Facebook. Aan stoppen met Facebook, om precies te zijn. Dat zal niet meevallen, dat is zeker. Het gaat hier om een hardnekkige verslaving. Maar de voordelen van stoppen staan wetenschappelijk vast.

Facebook is verslavend. De gemiddelde gebruiker grijpt tientallen, soms wel honderden keren per dag naar deze levenslijn. Het is een niet onderdrukken automatisme geworden. Facebook bezit die ene essentiële eigenschap van alle drugs: het is altijd welkom. Op goed en slechte momenten. Net als de sigaret vergroot het de vreugde, en wordt het dus gebruikt als ‘beloning’ wanneer iemand zich ‘lekker’ voelt. En net als de sigaret verzacht het zien van Facebook-‘vrienden’ negatieve emoties, zoals verdriet of een sombere stemming.

Terwijl de sigaret onze geest manipuleert middels nicotine, doet Facebook dat door middel van onze behoefte aan contact. Het biedt een light vorm van sociaal contact, een illusie van sociaal verkeer, nét genoeg om onszelf te plezieren, zonder de angst afgewezen te worden.

Ten eerste omdat we zélf de totale controle hebben over wat de ander van ons, over ons leven, te zien krijgt. Sommigen gaan hier los mee om, maar de overgrote meerderheid selecteert zorgvuldig en presenteert op Facebook een keurig opgepoetste versie van zijn leven, gedrag en emoties. Dat stemt tevreden. Dat geeft ten eerste zekerheid over hoe anderen ons zien en vermindert dus het risico dat we afgewezen worden. En daarbij komt dat die opgepoetste ‘vriend’ die wij op onze beurt weer bekijken niet in de gaten heeft wanneer en door wie hij/zij via Facebook bekeken wordt. Ook op dat moment is afwijzing niet mogelijk.

Foto: daisy.images (cc)

Verloren Oudheid | De Opkomst van het Perzische Rijk – Deel 4

COLUMN - In mijn vorige column schreef ik hoe Cyrus de Grote in een reeks imposante veldtochten bijna het gehele Midden-Oosten aan zijn gezag onderwierp. Kenmerkend aan zijn veroveringen is dat hij telkens de bestaande machtsstructuren intact liet en hierop voort bouwde. De Medisch-Perzische stammencoalitie bleef een los samenwerkingsverband tussen Medische en Perzische stammen, koninkrijken als Armenië, Lydië en Bactrië bleven losse koninkrijken en het Babylonische Rijk bleef grotendeels in dezelfde vorm voortbestaan. Het enige verschil was dat Cyrus nu bij al deze mogendheden aan de top van de piramide stond. Cyrus lijkt weinig te hebben gedaan om zijn verzameling koninkrijken om te vormen tot een gecentraliseerde staat. Hij was in de eerste plaats een veldheer die geïnteresseerd was in het verwerven van roem in de strijd. De gedecentraliseerde aard van het vroege Perzische Rijk zou zich echter al snel wreken.

De regering van Cambyses
Toen Cyrus in 530 v. Chr. stierf volgde zijn zoon Cambyses hem op. Cambyses stond voor de moeilijke opgave de reputatie van zijn vader als legendarisch veldheer te evenaren en hij was daarin redelijk succesvol. Zo wist hij Egypte aan zijn rijk toe te voegen, al lijkt hij daarbij op veel weerstand te zijn gestuit. Terwijl Cambyses bezig was zijn gezag in Egypte te consolideren, stelde hij zijn jongere broer Smerdis aan als gouverneur over de oostelijke delen van zijn rijk. Smerdis lijkt erg populair te zijn geweest onder het volk en in 522 v. Chr. besloot hij zichzelf uit te roepen tot koning. Daarop besloot Cambyses terug te keren naar Perzië, maar onderweg stierf hij onder onduidelijke omstandigheden. Smerdis was nu alleenheerser over het Perzische Rijk.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Dichter bij Remco Campert

COLUMN - ‘Schrijven is leven’, zegt Remco Campert aan het begin van de documentaire ‘Verloop van jaren – dichter bij Remco Campert’. ‘Als ik daarmee ophoud, ben ik er niet meer.’ Alsof het niet andersom is.

‘Die jongen heeft niets of niemand nodig’, had de dichter J.C. Bloem ooit tegen de moeder van Campert gezegd. Bloem had een tijdje naar de jonge Campert staan kijken terwijl die op de tram stond te wachten. Het was nog steeds waar, meende Deborah, Camperts vrouw. Maar dat viel te betwijfelen: ik kreeg sterk de indruk dat het leven op z’n minst een stuk leuker was met zijn vrouw aan zijn zijde. Ik denk zelfs dat ze onmisbaar is.

Ze tikt zijn columns over op de computer. Als ze klaar is, blaast ze op een toeter. In het begin van de documentaire komt Remco Campert dan de trap op strompelen. Aan het eind van de documentaire heeft hij een liftje. Zo’n liftje dat tergend traag langs de trapleuning omhoog glijdt. Als hij wordt opgenomen in het ziekenhuis gooit ze alle asbakken weg. Behalve één asbak, die ze van een dierbare vriendin hebben gekregen. Een paar dagen later, Campert is inmiddels thuis, liggen in die ene asbak weer sigaretten te smeulen.

Foto: daisy.images (cc)

Hulspas weet het | Hoe de man zijn botje verloor

COLUMN - Het was de afgelopen week weer tijd voor de baculum, het penisbotje. Om de twee, drie jaar is er altijd weer even aandacht voor dit stukje anatomie van het zoogdier, en daarbij uiteraard ook voor de pijnlijke vraag waarom zo veel zoogdieren een dergelijk botje bezitten, en de mens nou juist niet. Waarom is de man dat kwijtgeraakt? Vele mannen voelen het gemis bijna dagelijks. Of denken dat te voelen. Met een complete pillenindustrie als gevolg.

De nieuwste suggestie, het baculum-nieuws van 2016 zogezegd, kwam uit Los Angeles. De onderzoekers aldaar zagen dat er een verband bestaat tussen de lengte van de penetratie (de tijdsduur, bedoel ik dan) en het bezitten van een botje. Dat klinkt logisch. Een man wil ‘m er zo lang mogelijk inhangen, en een botje is dan uiteraard een extra steuntje. Dat verlangen hangt volgens de onderzoekers op zijn beurt weer samen met de ‘postcopulatoire’ competitie, dat wil zeggen de kans dat het vrouwtje daarna door een ander wordt gedekt. Zoiets moet uiteraard voorkomen worden, en volgens de onderzoekers is een langdurige copulatie (met botje!) een van de tactieken om dat te bereiken. Kort gezegd, hoe langer de man ‘m erin houdt, hoe kleiner de kans dat een ander mannetje een kans krijgt.

Foto: daisy.images (cc)

Verloren Oudheid | De Opkomst van het Perzische Rijk – Deel 3

COLUMN - In mijn vorige column schreef ik hoe de Medische stammen zich eind zevende eeuw v. Chr. onder leiding van Cyaxares verenigden in een stammencoalitie. Deze stammencoalitie dreef de Scythen terug en organiseerde veldtochten naar Assyrië. Als snel sloten ook voorheen machtige koninkrijken als Urartu en Mannea en een deel van de Scythen zich aan bij het bondgenootschap, mogelijk om samen een sterk front te vormen tegen het nu oppermachtige Babylonische Rijk. Dit bondgenootschap lag aan de basis van het Perzische Rijk. De vraag is nu hoe dit Medische Rijk Perzisch is geworden. Hiervoor duiken we eerst in de voorgeschiedenis van de Perzen.

De Perzen
Oorspronkelijk waren de Perzen waarschijnlijk een subgroep van de Meden. Omstreeks 700 v. Chr. leefden zij in de regio Kermanshah in Noordwest-Iran, maar rond 650 v. Chr. trokken zij naar de regio Fars in Zuidwest-Iran. Fars stond destijds bekend als Anshan en vormde het oostelijke deel van het koninkrijk Elam. Hoewel de verwoesting van de Elamitische hoofdstad Susa in 653 v. Chr. tot de politieke neergang van Elam had geleid, bleef de Elamitische cultuur overheersend in de regio. De Perzen vestigden zich tussen de Elamieten van Anshan en namen daar onder leiding van de clan der Achaemeniden de macht over. De Perzen namen vele gebruiken over van de Elamieten, waaronder hun administratieve systeem en het gebruik van Elamitisch als administratieve taal. Het Perzisch-Elamitische koninkrijk Anshan werd al snel en van de meest stabiele en welvarende koninkrijken van Iran tijdens de Duistere Periode.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Vrijdenkers op de vlucht

COLUMN - “Als ik niet word vermoord door iemand die via mij nader tot zijn god wil komen, is dit een heel fijn land om te leven”, aldus een atheïstische vluchteling uit Syrië in de 2Doc Ongelovig – vrijdenkers op de vlucht. In deze documentaire komen ex-moslims aan het woord die hun land zijn gevlucht vanwege hun denkbeelden. Maar hier in Nederland zijn ze ook niet bepaald vrij om te zeggen wat ze denken. Denken ze eindelijk veilig te zijn, zitten ze weer opgesloten in een gedachtengevangenis, dankzij mede-azc-bewoners die goed opletten of iedereen wel moslim genoeg is.

Doen ze vervolgens hun beklag bij het COA, dan krijgen ze te horen dat je maar beter niet kan vertellen dat je atheïst bent. Kritiek op IS, Al Qaeda of de Taliban is ook taboe. Het hoeft nu eenmaal niet automatisch te betekenen dat je het extremisme afzweert als je het extremisme ontvlucht. 

Dat wil ik, als gediplomeerd wegkijker, natuurlijk liever niet horen. Ik heb mijn vluchtelingen het liefst als veerkrachtige slachtoffers die, mede dankzij hun ervaringen, tot inzicht zijn gekomen dat verdraagzaamheid de enige manier is om het leven leefbaar te houden. Mijn soort vluchtelingen staat te popelen om een positieve bijdrage te leveren aan onze maatschappij. Ze willen onze plantsoenen laten floreren, onze ouderen verzorgen en onze operatiekamers verrijken met hun kennis van de Syrische chirurgie (met name de oogheelkunde-opleiding van Aleppo stond altijd in zeer hoog aanzien).

Vorige Volgende