serie

Kunst op zondag

Foto: Joan (cc)

De langst lopende serie op Sargasso. De kunstredactie zorgt voor wat kunsteducatie op de vroege zondagochtend. Lezersbijdragen worden zeer gewaardeerd.


Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Teruggave

U heeft natuurlijk uw aangifte al gedaan. Wat denkt u? Wordt het betalen of verwacht u een teruggave? Maart mag wel de maand van de teruggave worden genoemd.

In de immer turbulente geschiedenis is veel bezit van eigenaar gewisseld. Oorlogen, politieke besluiten en kunsthandel leiden herhaaldelijk tot verplaatsing van kunstbezit. Met een beetje zonnig humeur kun je dat ‘grensoverschrijdende huisvesting’ noemen.

De directeur van de Hermitage in Sint Petersburg maakt zich zorgen of de vijf Oekraïense musea die bezit in bruikleen gaven aan, onder andere, het Allard Pierson Museum, hun pronkstukken terug zullen zien nu de Russen de historie hebben herschreven op de Krim. Vier van de musea liggen op de Krim. ‘We geven het zeker terug’ zegt het Allard Pierson Museum, de vraag is alleen: aan wie? Aan de Russen of aan de Oekraïners?

Het teruggeven van kunst kent even grillige wegen als de geschiedenis zelf. De voorbeelden uit deze maand.

1 maart: In samenwerking met de stichting Onterfd Goed zoekt de gemeente Utrecht een nieuwe bestemming voor een groot deel van haar kunstcollectie. Nu is men op zoek naar de kunstenaars, want zij mogen als eerste kiezen of men het werk wil terug kopen. Tot nu toe zonder veel succes. Als er helemaal geen koper voor de kunstwerken wordt gevonden, zullen de kunstwerken gerecycled worden tot bijvoorbeeld een leuk tasje.

Foto: Joan (cc)

Kunst op zondag | Marokkanen

COLUMN - Uw vertrouwde KOZ-redacteur zit momenteel even ergens anders met zijn hoofd. Maar dat mag de pret niet drukken. Want  kan de Kunst op Zondag deze zondag ergens anders over gaan dan over Marokkanen? Ik zie de treinen nog niet zo snel vertrekken, maar daar gaat het niet om. Het was vooral de gretigheid van het ‘minder, minder, minder’ waarmee de zaal een zich onaanraakbaar achtende Wilders toejuichte die de rillingen over het lijf deden lopen. Voor het eerst vond ik de vergelijking met een zekere periode uit onze geschiedenis gerechtvaardigd. Vervang de Marokkanen door Joden en je voelt precies waarom Wilders dit keer een grens is overschreden.

Kortom, deze Kunst op Zondag is geheel geweid aan Marokkanen-kunst (liefst van de entertete soort, waar Hij Die Niet Genoemd Mag Worden zo’n broertje dood aan had). Aan kunst door Marokkaanse kunstenaars en aan Marokkanen in de kunst. 

Rachid Ben Ali

De eerste kunstenaar van Marokkaanse komaf aan wie ik moest denken was Rachid Ben Ali, die in 2005, als reactie op de moord op Theo van Gogh, in het Cobra-museum een tentoonstelling had waarin hij porno, nazisme, poep en de islam aan elkaar koppelde. Ben Ali ontving toen de nodige doodsbedreigingen, wat hij gemeen heeft met de man die hem zo graag onze steden ziet verlaten.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Staatsieportret

Het staatsieportret hangt nog niet, maar is volop in het nieuws. Het staatsieportret  opent een stationnetje hier, een gymzaaltje daar, eet een broodje met kanjers en gaat dineren met kerntoppertjes.

Allemaal zoals het een staatsieportret betaamt. Op het kerntopdiner zal het portret een uitmuntend gastheer blijken.  “Waar zijn jullie godvernogaantoe mee bezig, sukkels?!” “Waarde gasten, op een lege maag is het slecht grote besluiten nemen, ik zou dus zeggen: val aan!”, zo spreekt hij zijn gasten toe. Dat “val aan” was bepaald niet tegen een paar aanwezige dovemansoortjes gericht.

Het staatsieportret is het meest saaie segment van het portretgenre. Dat ligt niet aan het af te beelden personage. Een beetje kunstenaar weet kenmerkende factoren uit te buiten (1) of blijft trouw aan eigen stijl (2).

(1) Tjebbe van Tijen, Imaginary Museum Projects – Tribunekampioen.
cc Flickr Imaginary Museum Projects Tribune kampioen

(2) Lucian Freud zette zijn stempel op het portret van koningin Elizabeth II. In dit filmpje op 46 seconden te zien.

[kliktv nr=1] Zelfs als men niet kiest voor een schilderij maar voor de welbekende foto, kan het staatsieportet veel avontuurlijker.

In België ging vorig jaar het gerucht dat de Belgische prinses Mathilde een nieuw leven met photoshop kreeg
Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Datavisualisatie

Eén van de sterke kanten van Sargasso zijn de data-artikelen. Feiten en cijfers over zware en lichte kost en artikelen over de betekenis en gebruik van data zelf. Vaak geïllustreerd met tabellen, diagrammen en kaarten. De datavisualisatie op Sargasso is altijd beheerst. Een kleurtje hier, een cirkeltje daar, maar altijd helder en overzichtelijk. Nooit laat een data-redacteur zijn artistieke neigingen domineren over de in beeld te brengen kennis.

Een eenvoudige staafdiagram brengt een rijtje cijfers mooi in beeld, maar dat wordt wel eens te saai gevonden. In het magazine Computable hield Machiel van Tilborg een pleidooi voor een “perfecte symbiose van data scientists en data artists”, omdat “kunstenaars zijn in staat om iconische beelden te creëren die een verhaal vertellen dat blijft hangen”.

John Grimwade, zelf datavormgever en docent ‘information graphics’, meent echter dat datavisualisaties schade kunnen aanrichten, als het beeld dominanter is dan de informatie. “De regel moet zijn: eerst de informatie, dan de kunst”. Zo niet, dan bestaat het risico dat de lezer/kijker door de esthetiek van het plaatje afgeleid wordt van de ethiek van het praatje.

De wetenschapper als kunstenaar

Hans Rosling, arts en hoogleraar internationale gezondheid, wordt als een van de beste datakunstenaars gezien. Met de Gapminder Foundation hoopt hij zijn ideaal te bereiken: een op feiten gebaseerde visie op de wereld.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Groen

Groene stroom is niet groen en groene auto’s zijn niet zo zuinig als men denkt. Ach wat, vandaag in Kunst op Zondag: er is meer te doen met groen.

Je kunt elkaar een spiegel voorhouden en vragen ‘hoe groen ben jij eigenlijk?’. Een goede waarnemer ziet dan dat we nooit zo groen zullen worden als de natuur zelf.

Anish Kapoor – Sky Mirror, Kensington Gardens.
cc Flickr duncan c  photostream Anish Kapoor Sky Mirror Kensington Gardens

Het duo Ackroyd & Harvey gebruikt gras als fotografisch middel. Als het gras groeit, worden de portretten scherper.

Ackroyd and Harvey – grass portrait.
cc Flickr Amy Youngs  photostream Heather Ackroyd and Dan Harvey

Waarmee maar gezegd wordt: wij werken niet voor groen, groen werkt voor ons. Dat moet ook Tim Knowles gedacht hebben. Hij laat bomen zijn tekeningen maken.

Tim Knowles – Tree drawing.
cc Flickr angs school  photostream Tim Knowles Tree drawing

We hebben groen nodig en toch laten we de natuur niet haar gang gaan. Uit angst er door overwoekert te raken. Als Stefaan de Croock mos verwijderd ontstaan er fraaie kunstwerken (reversed graffiti). Anna Garforth laat mos heel gecontroleerd groeien.

Anna Garforth – Moss graffiti.
cc Flickr faseextra photostream Moss graffiti AnnaGray Garforth

In ‘The Lost Gardens of Heligan’, een gerestaureerd landgoed, liggen een paar keien die door de natuur woren overwoekerd.

Heligan Gardens- Mud Maid on Woodland Walk.
cc Flickr Cross Duck  photostream Green lady asleep in the woods at Heligan

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Eeuwigheid

De eeuwigheid is alleen voorbestemd voor scheppers. Kunstenaars die na hun dood voortbestaan in hun werk. Politici die iets wezenlijks tot stand weten te brengen. Wetenschappers die een substantiële bijdragen leveren aan dood, verderf, aan een beter leven of aan verlenging daarvan.

“Gewone” stervelingen houden zich groot met de gedachte dat een simpel steentje in de rivier een even grote bijdrage aan de eeuwigheid is. In alle gevallen hebben de mensen geen eeuwig leven, maar houden hun werken duurzaam stand.

Het verlangen onsterfelijk te zijn is alleen overdrachtelijk van aard. We sterven immers een gewisse dood, misschien daartoe aangezet door grote schrijvers die onsterfelijkheid beschrijven als een hel op aarde.

Het eeuwige leven mag dan niet bereikbaar zijn in dit aards bestaan, kunstenaars proberen het toch te vatten en soms van commentaar te voorzien. Van de eeuwigheid na de dood tot het leven als eeuwigdurende herhaling der dingen.

Peter Paul Rubens – Allegory of Eternity, 1625.
 cc Flickr Mary Harrsch photostream Allegory of Eternity by Peter Paul Rubens

Salvador Dali – Visions of Eternity, 1936.
www.wikigallery.org 300018 Salvador Dali Visions of Eternity

René Magritte – The Eternally Obvious, 1948.
cc Flickr Wally Gobetz  photostream NYC Metropolitan Museum of Art René Magritte's The Eternally Obvious

Dan Graham – From Boulée to Eternity, 2006.
cc Flickr Groume photostream From Boulée to Eternity, Dan Graham (2006)

Li Chen – The Immortality of Fate, 2008.
cc Flickr cycle60 photostream Li Chen Eternity and Commoner igers seattle sculpture Frye museum

Koos van der Sloot – Het Eeuwige Ja (uur na uur).
cc Flickr NOK Kunst  photostream Het Eeuwige Ja  Koos van der Sloot

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Francis Bacon

Schokkend. Wreed. Angstaanjagend. Gruwelijk. Of gewoon mooi?

De schilderijen van Francis Bacon worden zelden ‘gewoon mooi’ gevonden. De anekdote gaat dat de Britse ex-premier Margareth Thatcher hem typeerde als “that man who paints those dreadful pictures”. Thatcher’s kwalificatie moet je in haar perspectief zien. Ze vond alles en iedereen verschrikkelijk, behalve zichzelf.

Francis Bacon heeft nooit een portret van Thatcher gemaakt, maar zou hij het gedaan hebben dan zou ze waarschijnlijk tot op het bot toe druipend van het bloed zijn afgebeeld.

Studie van Thatcher, vrij naar Francis Bacon.
Thatcher naar Francis Bacon

Waarom vandaag Francis Bacon? Op 21 februari is in de Nieuwe Kerk te Amsterdam het drieluik In Memory of George Dyer (1971) te zien. En van 12 april tot en met 24 augustus 2014 wordt in het Noordbrabants Museum in Den Bosch grafisch werk van Bacon tentoongesteld. Een goede gelegenheid om zelf van dichtbij te bekijken wat je van zijn werk vind.

Bacon was geïnspireerd door de verschrikkingen die mensen konden aanrichten en tevens door het simpele feit dat alles een keer dood gaat. Op de vraag waarom hij mensen zo wreed afbeeldde, antwoordde hij dat een roos in bloei prachtig is, maar dat de verlepping en het uiteenvallen bij het leven hoort. Waarom zou ook dat niet prachtig zijn?

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Koude Spelen – warme banden

Het lijkt wel of het Nederland-Ruslandjaar nog lang niet is afgelopen. Officieel eindigde het vorig jaar november. Een jaar vol incidenten dat maar door  lijkt te gaan, omdat we nog wat moeten Spelen in Sotsji. Ook op kunstgebied worden er kritische vraagtekens gezet bij samenwerking met de Russen.

Zoals bij de sport het geval is, zo is er bij de kunst blijkbaar geen enkele behoefte de innige band met Rusland wat losser te maken.

Tot en met 25 mei 2014 loopt in het Teylers Museum te Haarlem de tentoonstelling ‘De Romantische ziel, schilderkunst uit Rusland en Nederland’. Met 52 schilderijen die de afgelopen maanden in de Tretjakov Galerij in Moskou gehangen.
Op 4 maart opent het Dordrechts Museum de tenstoonstelling ‘Willem II – Kunstkoning’. De schilderijen komen uit de Hermitage in St. Petersburg, daar in bezit omdat ooit tsaar Nicolaas I ze op een veiling kocht. Die veiling was nodig om de  schulden te betalen, die Willem II na zijn dood naliet.

De jubileumeditie van Manifesta zal dit jaar in St.Petersburg plaatsvinden. AICA Nederland (de Nederlandse afdeling van de Internationale Vereniging van Kunstcritici) vind de locatiekeuze uiterst ongelukkig, gezien de Russische anti-homo wet. In een brief aan Manifesta wees AICA er op dat “in de omstandigheden van de onderhavige Russische wetgeving zijn wij tevens van mening dat van vrije artistieke uitingen geen sprake kan zijn”.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Verwarring

Kevin Pettelle  – Crouching Man.
cc Flickr Pictoscribe Kevin Pettelle Crouching Man

Arman – L’heure de tous.
cc Flickr Paola Gospodnetich photostream Arman L’heure de tous

Sarah Oppenheimer637-2356.
cc Flickr  Associated Fabrication photostream Sarah Oppenheimer 637-2356

Ivan Puighasta las narices.
© Ivan Puig Hasta las narices

Leo Ferdinando DemetzQuesta sera e’ la volta buona.
© Leo Ferdinando Demetz Questa sera e' la volta buona (uomo), tiglio, matita, cm 54

Samuel SalcedoRain.
cc Flickr  Oxymoron photostream Samuel Salcedo Heavy Rain

Laura Ford – Glory, glory.
cc Flickr LoopZilla photostream Barbara Ash and Laura Ford

Eduardo Relero  – Putin y Obama sobre Syria.
cc Flickr  Oxfam International photostream Oxfam street art at the UN General Assembly September 2013

Banksy  – Luxury Loft Complex coming soon.
cc Flickr dullhunk photostream Luxury Loft Complex coming soon by Banksy

Voor deze zondag: een prettige staat van verwarring gewenst.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Poëzie

Aanstaande donderdag begint de jaarlijkse Poëzieweek (30 januari – 5 februari). De week begint met de Gedichtendag dat als thema ‘verwondering’ heeft.

Dat sluit aardig aan bij mijn verhouding tot poëzie. Slechts een paar dichtbundels in de kast van oude bekenden als Lucebert, Remco Campert, Paul van Ostaijen en vertalingen van Pablo Neruda en Carlos Drummond de Andrade. Verder heb ik me er nooit erg in verdiept en toch een paar keer in verwondering stil gestaan bij een paar toevallige ontmoetingen met poëzie.

Ontmoetingen met poëzie die meer was dan een ritmisch versje op rijm. Zulke rijmelarij is wat mij betreft even goed als een uitstekende songtekst. Mij is ook niet veel bijgebleven van de poëzie die op de middelbare school werd behandeld met de steevast herhalende opdracht: ‘wat bedoelt de dichter met….’.

Veel meer raakte me Johnny van Doorn, die als een pias werd weggezet in een televisieprogramma van Willem Duys. Mijn ouders lagen rollend van de lacht op de bank. Ik was onder de indruk van de man, zijn gedicht en zijn performance van ‘Een magistraal, stralende zon’.
[kliktv nr=1] Van 22 tot en met 25 mei vindt in Arnhem ‘De geest moet waaien’ plaats. Een festival van het gesproken woord, genoemd naar één van Van Doorns prozastukken.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Met De Nachtwacht de crisis uit?

Kan kunst ons uit de crisis redden? En dan niet als troost in donkere dagen, maar als handelswaar? Op het gevaar af het kabinet op een rampzalig idee te brengen: kan De Nachtwacht de crisisperikelen verlichten?

Portugal doet wel een poging. Afgelopen vrijdag ging het parlement akkoord met het voorstel werken van Joan Miró door het veilinghuis Christie’s te laten verpatsen. Geschatte waarde: 100 miljoen euro, bedoeld om het gat in de begroting te dichten. Dagblad Trouw laat zien om welke werken het gaat.

Onze regering heeft plannen in de maak om de regelgeving voor de verkoop van cultureel erfgoed (waaronder kunst) te versoepelen. Musea krijgen meer vrijheid om stukken uit collecties te verkopen en zo weer nieuwe aanwinsten te financieren.

Dat gaat dan om de verkoop van minder prestigeuze stukken en is, vooralsnog, niet bedoeld om gaten in Ruttes begroting te dichten. De Nachtwacht zul je niet in de verkoop zien. Een idee dat op het libertarische weblog De Vrijspreker in 2010 al eens werd gepropageerd. De schrijver vond het een goed idee De Nachtwacht te verkopen als zich, bijvoorbeeld, een gegadigde uit een of ander oliestaatje zich aandiende.

Dat oliesjeiks flink in kunst boeren is bekend. Van Sheikha al-Mayassa van Qatar wordt beweerd dat ze 1 miljard dollar per jaar te besteden heeft aan kunst. In november vorig jaar ging het gerucht dat zij wel achter het recordbod op een schilderij van Francis Bacon zat. Het bleek echter de Amerikaanse Elaine Wynn te zijn, mede-eigenares van een gokimperium.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Stof

Hoe verzamel je stof tot nadenken? De NRC doet dat door een debat te stimuleren, dat al volop woedt. In dat debat ziet de NRC directeuren en bestuurders in de culturele sector volop aan het woord en mist de stem van de stem alle anderen die in de sector werken. Het debat gaat natuurlijk over hoe de culturele sector verder moet nu er snoeihard op ingehakt is.

Hoe verzamelen kunstenaars stof en wat doen ze ermee?

Kim Abeles verzamelde ‘smog’.  Fijnstof dus. Onder andere verwerkt in serviesgoed.

Kim Abeles – Presidential Commemorative Smog Plates.
cc flickr dave-griffiths photostream kim abeles  presidential commemorative smog plates


Igor Eskinja veegt huisstof niet onder het tapijt, maar maakte er eentje mee.

Igor Eskinja – Tappeto, 2004.
cc Flickr Paolo Tonon photostream Igor Eskinja dust carpet

Hoewel huisstof van zichzelf al bizarre sculptuurtjes vormt, weet Paul Hazelton er veel meer van te maken.

Paul Hazelton – Depart, 2012.
© Paul Hazelton Depart 2012

Andere kunstenaars verzamelen op andere manieren stof. James Croak heeft een tijdvretend en ingewikkeld proces om standbeelden te maken waar stof in is verwerkt.

James Croak – Dirt Man with shovel II, 1993.
 © James Croak Dirt Man with shovel II -1993.

Zhang Huan maakte diverse werken van as.

Zhang Han – Ash Army No. 1, 2008.
cc Flickr wcedward photostream Ash Army by Zhang Huan

Het moet gezegd: het kabinet overtreft menig kunstenaar in de kunst van weglaten. Deze techniek ligt overigens binnen handbereik van iedereen. ‘Reverse graffiti’ is juist stof weghalen. Erg bekend van de ‘kunst’ op vuile auto’s. Scott Wade is in gespecialiseerd in flink bestofte autoramen.

Vorige Volgende