serie

Kunst op zondag

Foto: Joan (cc)

De langst lopende serie op Sargasso. De kunstredactie zorgt voor wat kunsteducatie op de vroege zondagochtend. Lezersbijdragen worden zeer gewaardeerd.


Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Voelen

Kunst mag jou raken, maar jij mag kunst niet (aan)raken. Dat is begrijpelijk, maar jammer.

Begrijpelijk omdat anders veel kunst zou bezwijken onder de zweetdruppeltjes en bacteriën die kunstliefhebbers aan hun klamme jatten hebben hangen. Jammer, want sluit ook maar één zintuig uit en de “totale beleving” is  onmogelijk geworden.

Maar alle weerloze waarde “wordt van aanraakbaarheid rijk”, sprak de dichter. En daarom is het goed dat beeldhouwster Roelie Woudwijk een tentoonstelling ‘Voelbare Kunst’ organiseerde (gisteren geopend, tot 13 oktober te zien).

Misschien niet zo gek dat juist een beeldhouwer op zo’n idee komt. Velen zullen het herkennen: bij sculpturen is er, eerder dan bij schilderijen en tekeningen, een neiging ze te willen aanraken. Toch is dat ook bij sculptuur niet altijd toegestaan.

Bij de Britse Henry Moore Studios & Gardens mag je alleen de beelden die buiten staan aanraken. De organisatie waarschuwt wel: “On very bright, sunny days the bronzes can be quite hot, so be careful!

Henri Moore – Double Oval. 1966.
cc Flickr Peter O'Connor aka anemoneprojectors GOC Much Hadham 131 Double Oval, Henry Moore

In 1960 zei Henry Moore in een interview (te lezen in Henry Moore– Writings and Conversations):

Tactiele ervaring is zeer belangrijk als esthetische dimensie in de beeldhouwkunst. Onze kennis van uiterlijk en vormen blijft, in het algemeen, een mengsel van visuele en tactiele ervaringen… sculptuur met tactiele overdrijvingen kan zo veel spannender.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Kunst hoef je helemaal niet te ‘snappen’

ANALYSE - Vandaag in Kunst op Zondag een gastbijdrage van Clinton P. Verdonschot, een artikel dat eerder verscheen op Bij Nader Inzien.

Toen afgelopen 5 mei Childish Gambino (a.k.a. Donald Glover) de single “This is America” uitbracht, ontplofte het internet. Iedereen, zo leek, had vrij genomen voor een bijzondere sessie muziekvideo bingewatchen. Dat leek mij niet eens zo gek: de eerste keer dat ik de clip zelf zag, voelde als een lawine van subtiele en minder subtiele verwijzingen naar de kwestie van racisme in de V.S. Ik heb meteen die avond de video nog minstens drie keer bekeken, daarna heb ik een nieuwsartikel gelezen over de vele verwijzingen in de clip, en toen heb ik de clip nóg maar een keer gekeken. Dit is de clip, voor degenen die hem nog niet hebben gezien:

Waar ik het nu vooral over wil hebben is dat nieuwsartikel en de talrijke interpretaties die worden aangeboden op YouTube. Die variëren namelijk van zinnige observaties tot wilde fan-theorieën over de ‘diepere’ betekenis van de song.

Nu wil ik niemand het plezier ontzeggen om eindeloos te speculeren over wat Childish Gambino misschien wel/niet bedoelde te zeggen met (bijvoorbeeld) zijn vreemde danspasjes, maar ik wil wel beargumenteren dat die mindset niet noodzakelijk is om de clip te bekijken. Met andere woorden, je hoeft de clip helemaal niet te zien als een uitdaging om allerlei verborgen verwijzingen te ontdekken. Sterker nog, ik denk dat die mindset je soms ook blind kan maken voor wat de kracht van een kunstwerk kan zijn.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Een bezoek aan de Hermitage

Onze vaste KOZ redacteur Peter is even weg. Ter opvulling van het gat een verslag van een museumbezoek.

Deze zomer bezocht ik de Hermitage in Sint Petersburg. Een enorme massa kunst, verdeeld over twee gebouwen: het Winterpaleis, met onder andere een hele zaal vol Rembrandts en het gebouw van de Generale Staf aan de overkant van het plein waar je meesterwerken van Picasso, Gauguin, Renoir, Matisse, Rodin en vele anderen  kunt bewonderen. Ook in aantallen die vrijwel nergens anders worden geëvenaard. Terwijl het Winterpaleis bomvol was met grote groepen, vooral Japanse, toeristen, konden we de moderne kunst in het gebouw van de Generale Staf in alle rust bekijken. En fotograferen.

Sinds vrijwel alle museumbezoekers met een smartphone op zak kunst komen kijken worden er in de museumzalen meer plaatjes dan ooit geschoten. Als dat mag, of, als het niet mag, als de suppoost even weg is. Ik zie soms mensen gewoon alles fotograferen. Wie dat niet doet kan zichzelf de vraag stellen wat de selectie heeft bepaald: de bekendheid van het werk, wat je zelf het mooiste vindt, of wat je graag aan een ander laat zien (zoals de ansichtkaart die je in de museumwinkel koopt om nog eens bij gelegenheid te versturen).

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Joana Vasconcelos

Om nog even op kitsch terug te komen: Joana Vasconcelos (Portugal) verheft kitsch tot kunst.

Neem ‘De Bruid’: Een kroonluchter die bij nadere beschouwing uit duizenden tampons blijkt te bestaan. Vasconcelos bedoeling is de hypocrisie rond de onderdrukte vrouwelijke seksualiteit op ironische en dubbelzinnige wijze aan de orde te stellen.

A Noiva (The Bride), 2001-2005.
cc Flickr rummenigge photostream The Bride Joana Vasconcelos (2001)

Zou het hart van die bruid gewoon een pomp zijn (zei Eric Wiebes in Zomergasten) of een orgaan waar in de hoeken van elke kamer gevoel ligt opgestapeld?

In Coração independente vermelho (rood, onafhankelijk hart) verbindt Vasconcelos goedkoop rood plastic bestek met de Portugese fado. Het hart wordt begeleid door drie fado’s, Estranha Forma de Vida (Vreemde manier van leven), Gaivota (De zeemeeuw) en Maldição (De vloek), gezongen door Amália Rodrigues.

Ik sprak ooit een Portugese die niets had met de fado. Ze legde uit: voor ons is de fado wat voor jullie André Hazes is. Volksmuziek dus. Is dat kitsch of kunst? Het is in ieder geval ook een verwijzing naar de Viana hartjes, traditionele filigraan juwelen uit het stadje Viana de Castelo, toont Vasconcelos hiermee haar betrokkenheid bij de Portugese cultuur.

Coração Independente Vermelho, 2005, in dit filmpje met de fado Gaivota (de meeuw).

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Kitsch

Kitsch heet geen kunst te zijn, ook al ontroert het een groot publiek. Kitsch is dus een soort nepkunst?

Een quote uit “Tussen nep en kitsch”.

Kitsch is een eigenaardig soort kunst. Noem het postmodern en het is al weer uit de tijd. Noem het vintage en het is trendy, commerciële uitmelkerij. Noem het retro en het is museumwaardige hype.

Edelkitsch of kunst? Paul McCarthy – Piggies, 2007.
cc Flickr Laure Wayaffe photostream Paul McCarthy

Kunst of überkitsch? Jeff Koons – Seated Balerina, 2017.
cc Flickr Andrew Dallos photostream Artist Jeff Koons 45 foot fall inflatable sculpture Seated Ballerina in Rockefeller Center

Nepkitsch of gejat?

Jeff Koons werd er van verdacht de ballerina te plagiëren van een porseleinen beeldje gemaakt door de in 1993 overleden Oekraïnse kunstenares Oksana Zhnikrup. Het klopt dat die Oekraïnse kitsch door Koons werd opgeblazen. Maar hij had wel de rechten op dat beeld verkregen.

Die heisa én het werk van Koons en McCarthy heeft misschien een andere Oekraïnse kunstenaar geïnspireerd. Kijkt (klikt) u eens bij Oleksandr BalbyshevBallerina Lenochka with Piggies, 2018.

Nu worden er Russen verdacht nogal wat nep de wereld in te sturen om onrust en verdeeldheid te zaaien in ons zo kalme en harmonieus bestaan. Maar bij kitsch moet u toch meer op uw hoede zijn voor Chinezen. Die kopiëren zo veel, zo vaak dat een kitschwinkel in Canada zich genoodzaakt zag tot deze reclame.
cc Flickr Rob Taylor photostream Kitsch 'n Swell in Montreal

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | B(l)a(a)smuziek

Na de ode aan schuifmuziek en de trompet maken we vandaag een drieluik compleet met de tuba.
En om niet meteen met al te “moeilijke” muziek te komen: als een vioolstukje van Paganini op trompet kan (in onze vorige KoZ door Alison Balsom vertolkt), waarom dan ook niet op tuba? Hier in een uitvoering door de in 2006 overleden Griekse tubaïst Giannis Zouganelos.

Behoorlijk virtuoos en toch niet beroemd geworden als de “Paganini van de tuba”. Als zodanig zijn de Amerikaan Harvey Philips en de Fransman Thomas Leleu wel bekend. Harvey Philips speelt tuba achter de paarlen poorten.

Thomas Leleu, toch al wat jaartjes bezig, wordt geafficheerd als `de jonge wereldster op tuba`. Tja, wie op zijn 17e naar het conservatorium gaat, op zijn 19e al een baan in een orkest heeft en op zijn 25e een leuke prijs wint, mag op zijn 30e inderdaad verschrikkelijk jong worden genoemd. Maar goed, luister naar zijn kwaliteiten in:

Finale – Rondo alla tedesca: Allegro uit het Concert voor Tuba, gecomponeerd door Ralph Vaughan Williams.

De in Oostenrijk wonende en werkende jazzmuzikant Jon Sass is minder jong maar kent eveneens een schitterende carrière. Hier een improvisatie met live electronica en video projecties.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Toeter

Ter aanvulling op onze dagsluiters, dé muziekhoek van Sargasso, wat meer kunst en muziek (waar we hier slechts een enkel keertje over schreven).

In vervolg op de Closing Time met trombone brachten we vorige week een ode aan schuifmuziek. Vandaag nog wat koperen blaasmuziek. Gewoon uit bewondering voor wat er uit een pijp metaal kan komen.

Lucian Berio heeft bewezen prachtige solostukken te kunnen componeren (de Sequenzas). Hij heeft voor de meeste orkestinstrumenten een Sequneza gecomponeerd. Uit de strijkersgroep is er een Seqenza voor viool, een voor altviool en een voor cello (die later is bewerkt voor contrbas). Voor alle houtblazers is er een Seqeunza.

Voor de koperblazers is er dus de Sequenza voor trombone. Maar niet voor hoorn, niet voor tuba. En voor trompet kwam er pas een Sequenza na lang aandringen van de directeur van het Los Angeles Philharmonisch Orkest.

In Sequenza X wordt de trompet begeleid door de piano, die tot klinken wordt gebracht door de trompet. In de ‘jijbuis’-filmpjes is het slecht te horen, maar de trompet toetert af en toe in de open vleugel en brengt zo de snaren aan het trillen. Voor een fraaie analyse, tekst en uitleg klikt u hier.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Schuifmuziek

Onze dagsluiters vormen dé muziekhoek van Sargasso en in Kunst op Zondag weiden we daar een enkel keertje over uit.

Maar ik hou van blaasmuziek, bekende ik in deze Closing Time met trombone. Eerder had ik van dezelfde componist (Berio) al een stukje fagot en hobo doorgegeven.

Ik hou bovenal van koperen blaasmuziek en dus kom ik, zoals in die Closing Time verkondigd, terug op de trombone. Het klinkt heel goedkoop als ik zeg: laat die maar schuiven, maar de voor die schuiftoeter zo karakteristieke, deuntjesoverstijgende kwaliteiten, tref je weinig bij andere instrumenten aan.

Met de juiste muzikanten is duidelijk te maken wat die eigenaardige kwaliteiten zijn. Met de uiterst selectieve concerten hieronder doe ik zoveel andere schitterende trombonisten te kort, maar de ruimte is nu eenmaal beperkt,

Om meteen op deze reactie door te gaan: Hier Conny Bauer, solo tijdens de Groninger Zomer Jazz Fietstoer 2017.

Dat doet me denken aan een andere Duiste trombonist.

De in 2005 overleden Albert Mangelsdorff. Beroemd geworden met zijn multiphonics (door een toon te blazen en tegelijk te zingen ontstaan boventonen).

Albert Mangelsdorff – Do Your Own Thing,

Wordt u er wat nerveus van? Dan klinkt u zo:

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Foute kunst

Bij ‘foute kunst’ wordt doorgaans gedacht aan kunst die door de nazi’s werd gestolen of kunst ter meerdere eer en glorie van foute regimes. Wij gaan vandaag kijken naar kunst waarbij een foutje is gemaakt bij de realisatie van het werk.

Kunstenaars zijn mensen, dus niet perfect, dus gaat er wel eens wat mis bij het maken van een kunstwerk. Meestal zien we weinig van fout gemaakte kunst omdat de kunstenaar zo’n werk niet aan de openbaarheid prijsgeeft. De fout wordt hersteld (weggewerkt) of het werk wordt vernietigd.

Een door Joost Zwanenburg gemaakt oorlogsmonument haalde het nieuws, omdat een verkeerd vliegtuig was afgebeeld.

Het monument is bedoeld ter herinnering aan de bemanning van een Canadese Halifax bommenrwerper, in de nacht van 16 op 17 juni 1944 neergeschoten bij Alphen aan den Rijn. De kunstenaar schilderde echter een Lancaster-vliegtuig. De kunstenaar gaat die fout herstellen.

In dit filmpje de onthulling van het monument met het ‘foute’ vliegtuig.

Zodra kunst de realiteit weergeeft moet de kunstenaar natuurlijk enorm oppassen, want zelfs artistieke vrijheden worden al snel als fouten gezien.

Emanul Santos maakte een borstbeeld van voetballer Cristiano Ronaldo. Volgens velen leek het absloluut niet op beroemdheid. Emanuel Santos boog voor de kritek en maakt een nieuw borstbeeld.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Op verjaardagsbezoek

KoZ 500 maakt ons niet de enige jubilerende kunstvoorziening. Om te voorkomen dat iedereen nu alleen bij onze Kunst op Zondag blijft hangen, nodigen we u uit de komende maanden bij andere jarige kunstprojecten op bezoek te gaan.
Hier onze tips.

Tot en met 4 november: Groninger Museum – Avant-garde in Groningen. De Ploeg 1918-1928, 100 jaar De Ploeg.  De Groninger Kunstkring De Ploeg is 100 jaar geworden. In het Groninger Museum is werk van de eerste Ploegleden te zien, waaronder Jan Wiegers en Jan Altink.

Jan Wiegers – Interieur Bohemien, 1925.
© Groninger Museum Jan Wiegers, Interieur Bohemien

Jan Altink – De rode boerderij. 1924.
© Groninger Museum 7. Jan Altink, De rode boerderij

Tot en met 21 oktober hangt in Museum Wierdenland in Ezinge werk van oud leden van De Ploeg naast werk van huidige leden van de nog immer levende kunstkring. Onder andere:

Aly van der Wal – Dijk bij Aduarderzijl (olieverf op paneel).
© Museum Wierdenland Aly van der Wal, Dijk bij Aduarderzijl, olieverf op paneel

Gijs van der Sleen – Tijden van weleer (analoge fotografie, handafdruk).
© Museum Wierdenland Gijs van der Sleen, Tijden van weleer, analoge fotografie, handafdruk

Op 8 september zullen 20 Ploeg-kunstenaars gaan schilderen bij Museum landgoed de Fraeylemaborg in Slochteren. De resultaten zullen te zien zijn van 14 oktober 2018 t/m 27 januari 2019 in een expositie waar ook Ploegwerken uit de collectie Van Diepen.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | KoZ 500 (4)

Dankzij kunstenaars die rechtenvrije afbeeldingen van hun werk beschikbaar stelden, bereikten we 24 juni de 500ste Kunst op Zondag.

We vroegen kunstenaars naar hun 500ste werk. Bij afwezigheid van een 500ste, is elk ander jubileumstuk ook welkom. En degenen die niets met jubilea hebben, vroegen we een ander werk aan ‘KoZ 500’ op te dragen.

Vandaag het laatste deel van onze speciale “jubileum”-tentoonstelling, weer met de toelichtingen van de kunstenaars zelf.

In Prima Mensen (april 2018) ging het onder andere over het werk van Domenique Himmelsbach de Vries, die voor KoZ 500 zijn vijfhonderdste gedenksteen instuurt.

Domenique Himmelsbach de Vries – Kadoelen gedenkplaque.
© Domenique Himmelsbach de vries Kadoelen gedenkplaque, verkleind

Toelichting: “Mijn 500ste gedenksteen: Vorig jaar ramde ik met mijn schip de aanlegsteiger van een jachthaven, waar ik mijn boot net had gerestaureerd. De havenmeester had een stressvolle periode en ik zou minstens € 800,- aan reparatiekosten moeten betalen. Als een alternatief voor de restauratie, bood ik aan om een gedenkplaque van messing te etsen, zeggende:

Dit plakkaat dient ter verdoezeling van de schade, aangericht door Domenique Himmelsbach de Vries zijn legendarisch stupide aanvaring met deze steiger op 21-10-2017.

De havenmeester ging akkoord, hij kon dit gemeenschappelijke avontuur en verhaal waarderen, ik leerde de vaardigheid van het etsen van messing, maakte een nieuw werk in de publieke ruimte, een nieuw voorbeeld van creatief omgaan met problemen en op de koop toe bespaarde ik een paar honderd euro.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | KoZ (3)

Vandaag de derde zaal in onze virtuele expositie ter ere van de 500ste Kunst op Zondag, met werk van kunstenaars die het mogelijk maakten zo ver te komen.

Met de toenemende copyrightsrestricties is het lastig geworden afbeeldingen van kunstwerken te tonen. Gelukkig hebben aardig wat kunstenaars de laatste jaren hun toestemming gegeven afbeeldingen van hun werken in Kunst op Zondag te plaatsen.

Voor de nu lopende jubileumtentoonstelling ‘KoZ 500’ hebben we ze naar hun 500ste werk gevraagd.  Hebben ze zo’n kunstwerk niet, dan is elk ander jubileumstuk ook welkom. Heeft een kunstenaar niets met jubilea dan hopen we op een ander, aan ‘KoZ 500’ opgedragen werk.

In de 500ste Kunst op Zondag presenteerden we de eerste acht kunstenaars. Vorige week de tweede groep van acht en vandaag meer werk van nog eens zeven kunstenaars.
Treedt verder…..

Werk van Gijs Assmann zagen we erder in In Werkelijkheid (2015) en Hacking Habitat (2016). Vandaag:

Gijs Assmann – Gott o Gott, 2009. Aquarel, acrylverf, balpen, touw, collage; .0,30 x 0,21 m.
© Gijs Assmann Gott o Gott 2009

Toelichting: “Geen 500ste werk, wel een “jubileum”-stuk. Aanleiding voor ‘Gott o Gott’ is de vijftigste verjaardag van mijn vrouw. Sindsdien geef ik haar op haar verjaardag een aquarel. Het zijn er inmiddels negen.

Vorige Volgende