Nederland heeft een bicameraal stelsel, een parlement met twee kamers. De facto betekent dat dat wat is voorbesproken door professionele politici in de Tweede Kamer nog een keer wordt besproken door amateurs in de Eerste Kamer. Alleen in uitzonderlijke gevallen doet de Eerste Kamer er echt toe. In de rest van tijd voeren professoren hoogdravende debatten die uiteindelijk maar beperkt invloed hebben op het beleid.
Dat heeft twee redenen: ten eerste heeft de Eerste Kamer vaak eenzelfde samenstelling als de Tweede Kamer. Beide zijn gekozen met evenredige vertegenwoordiging. De een direct en de ander indirect. Omdat er dezelfde verhoudingen zijn, zal de uitkomst van de besluitvorming niet sterk verschillen. Alleen omdat er nu in de Tweede Kamer een meerderheid over rechts is, terwijl er in de Eerste Kamer geen rechtse meerderheid is: verschil in samenstelling is cruciaal voor een werkend bicameraal stelsel. Daarnaast beperken de rechten en de middelen van de Eerste Kamer het vermogen van de Eerste Kamer om een stempel te drukken op de politiek. Het gebrek van een recht van amendement, amateur-politici die nauwelijks ondersteuning hebben. Van hen kun je niet verwachten dat ze een stempel kunnen drukken op de politiek. Als de twee kamers allebei bestaan uit professionele politici met vergelijkbare rechten.
Het mooiste bicamerale stelsel in de wereld is het Amerikaanse: een Huis van Vertegenwoordigers waar staten naar grootte in vertegenwoordigd zijn. De verkiezingen worden om de twee jaar voor het hele Huis gehouden. Het Huis heeft het recht van initiatief voor belastingen en begrotingen. Daarnaast is er een Senaat, waar alle staten twee zetels hebben. De verkiezingen worden om de twee jaar voor een-derde van de Senaat gehouden. De Senaat adviseert over benoemingen en internationale verdragen. De Senaat heeft meer politieke statuur, maar constitutioneel zijn de huizen aan elkaar gewaagd.
Een nieuw bicameraal stelsel moet twee lijnen van hervorming volgen: aan de ene kant kan je de rechten en middelen van de twee kamers gelijker maken. Je kan een soort anders-maar-gelijkwaardig takenpakket samenstellen. Ik vond het een heel interessant voorstel om de Eerste Kamer een parlementaire enquete te laten houden over privatisering. Al eerder ging het voorstel om de Eerste Kamer onderzoek te laten doen naar de oorlog in Irak. Haar grotere afstand tot de dagelijkse politiek en haar juridische specialisten maakt de Senaat uitermate geschikt om onderzoek te houden naar besluitvorming. Natuurlijk moet de Eerste Kamer het recht van initiatief en amendement krijgen. En moet ze meer gebruik maken van haar vragenrecht. De Senaat moet bestaan uit allemaal professionele politici met voldoende ondersteuning.
Aan de andere kant moeten de twee huizen op een andere manier verkozen worden. Ik ben bijzonder gelukkig met het kiesstelsel voor de Tweede Kamer: iedere stem telt gelijk voor iedere zetel. Geen vervorming: een pure uiting van alle verschillende mening in onze bevolking. Voor de andere kamer zou je verschillende kant op kunnen gaan: een kiesstelsel dat personen in plaats van partijen, zoals het Ierse Single Transferable Vote. Een kiesstelsel met verschillende regionale districten. Dat spreekt kiezers op een andere manier aan, en zorgt vanwege de regionale vertegenwoordiging. Er zullen andere meerderheden te vinden zijn. Of een stelsel waarbij er zoals in de Senaat maar een deel van de kamer gekozen wordt: the Senate is the saucer on which the hot tea from the House cools. Om de twee jaar een derde van de Eerste Kamer. Omdat er dan maar 25 zetels verkozen worden is er een effectieve kiesdrempel van 4%.
Het allerbelangrijkste is dat de twee kamers andere manieren worden verkozen, het liefst ook op andere momenten: zo kan het nooit gebeuren dat een meerderheid van 76 zetels in een kamer beleid in Nederland dicteert. Een kabinet dat meerderheden moet zoeken in beide kamers, brede consensus over de richting die het land op moet. Dat wil je bereiken met een twee kamerstelsel. Als je daar niets in ziet, moet je het niet doen.
Eigenlijk past een lijstenstelsel in een nationaal district goed bij de nieuwe Eerste Kamer. Dit staat partijen toe om zelf specialistisch of juridisch talent op te zoeken dat misschien niet (in een district) direct de bevolking aan zou spreken. Ook past een stelsel waarbij de Kamer niet in een keer van samenstelling wisselt, maar een deel van de kamerleden wisselt past goed, bij een tragere kamer, die niet bezeten wordt door de waan van de dag.
In de Tweede Kamer mag de waan van de dag mag heersen. Een districtenstelsel dat personen verkiest, past daar goed bij. Dat past prima bij de mediacratie, waarbij het gaat om personen met ideeën, niet om partijen met ideologieën. Daarnaast zou in mijn ogen de Tweede Kamer een belangrijke rol spelen bij kabinetsformaties. Een districtenstelsel dat partijen dwingt om samen te werken en hun voorkeuren uit te spreken past daar goed bij.
Ik ben er nog niet uit, maar ik denk dat als je een Twee Kamer stelsel wilt houden, je moet na denken aan een manier om verschillende kamers te krijgen, met een verschillende samenstelling en verschillende functies.
Reacties (10)
Het tweekamerstelsel in de VS is verregaand disfunctioneel; alleen met de grootst mogelijke moeite lukt het om een wetswijziging voor elkaar te krijgen.
De enige reden waarom ik terughoudend ben om de eerste kamer maar op te heffen, is de gewetensfunctie. Debat in de eerste kamer is inhoudelijker, er is meer juridische kennis van zaken, en af en toe wordt een slechte wet ook inderdaad teruggestuurd (EPD bijvoorbeeld). Misschien dat je dit kan ondervangen door een toets op de grondwet door rechters mogelijk te maken.
“Misschien dat je dit kan ondervangen door een toets op de grondwet door rechters mogelijk te maken.”
De ultieme nachtmerrie. Een gevolg is namelijk dat rechters gaan bepalen welke hiërarchie er bestaat qua grondwetsartikelen. Of je moet de benoeming van rechters politiek maken als je dat invoert, of je hoeft niet meer te stemmen
@2: de grondwet kan gewijzigd worden, dus ook de hiërarchie van grondswetartikelen. Maar dat is wel ingewikkelder, en dat is ook precies het doel: een rem op de waan van de dag van de tweede kamer.
Rechts politiek benoemen of zelfs kiezen is een zeer slechte zaak.
@3
Op dit moment is er geen hiërarchie. Die kan dus ook niet gewijzigd worden. En de onafhankelijke niet politiek gekozen rechter die die macht wel heeft, is een democratisch failliet. Je hoeft dan niet meer te stemmen, aangezien de oriëntatie en voorkeur van de rechter dan doorslaggevend is.
“Rechts politiek benoemen of zelfs kiezen is een zeer slechte zaak”
En dus is toetsing van de rechter aan de grondwet een slechte zaak, tenzij je voor D66 bent natuurlijk :P
@1: Rechters toetsen nieuwe wetten nu ook al aan de grondwet, onze wetboeken en internationale verdragen. Het probleem daarmee is, dat dat altijd pas achteraf gebeurt. Daarom is het volgens mij wel goed, dat er na de Tweede kamer, waar beslissingen vooral politieke beslissingen zijn, in de Eerste kamer getoetst wordt of nieuwe wetten niet strijdig zijn met allerlei andere wetgeving. Dat bespaart ons heel wat geld en rechtszaken.
Rechters politiek benoemen maakt een einde aan de scheiding der machten. Hoogst onwenselijk.
“: Rechters toetsen nieuwe wetten nu ook al aan de grondwet, onze wetboeken en internationale verdragen”
Niet aan de grondwet.
Oeps, wel aan een paar grondwetsartikelen aangenomen in Halsema-dinges? Maar dat is maar een procentpunt of wat van de GW.
@6: je hebt gelijk. Uiterst vreemd, dat rechters bij ons (en in de EU verder alleen in Finland) wetten niet aan de Grondwet mogen toetsen. Ook de opgegeven reden op wikipedia (dat rechters daarmee op de stoel van de wetgever zouden kunnen gaan zitten) vind ik uiterst zwak. Het lijkt mij voldoende, dat de rechters zich niet over de Grondwet zelf uit mogen spreken. Wetten mogen naar mijn mening best aan de Grondwet getoetst worden, zo lang de rechters de Grondwet maar niet aan de andere wetten toetsen (de Grondwet moet in dat geval leidend zijn).
De facto zitten tot dusver in de 1e Kamer meer professionals dan in de 2e.
@topic: Als je met districten werkt (al dan niet met STV) is er geen kiesdrempel. Je moet gewoon binnen het district de meeste stemmen halen. Daar ben ik overigens geen voorstander van (ga maar lekker googelen waarom, dat topic is hier al meermaals eerder langs geweest).
Een andere kieswijze voor de 1e Kamer is ook niet nodig, als je het moment maar uit fase met de 2e houdt. Daarmee geef je de kiezer ook meer macht (want de mogelijkheid tussentijds kabinetsbeleid te beoordelen). Als je met districtenstelsels gaat werken, zal het resultaat trouwens ook niet een bredere consensus zijn, want met een districtenstelsel zou de VVD momenteel op haar eentje een meerderheid kunnen veroveren in de 1e Kamer. Dat maakt het juist alleen maar makkelijker om te kunnen regeren met de helft +1.