Een gastbijdrage van GB van Publiekrecht & Politiek.
Kan D66 nog wat? Alleen ten koste van de heldere toepassing van het kiesrecht of ten koste van de waardige reactie van Wim Cool.
Het relevante staatsrecht begint bij artikel T8 lid 3 Kieswet: Voorts is ongeldig de stem die niet als blanco wordt aangemerkt, maar waarbij de kiezer op het stembiljet niet, door het geheel of gedeeltelijk rood maken van het witte stipje in een stemvak, op ondubbelzinnige wijze heeft kenbaar gemaakt op welke kandidaat hij zijn stem uitbrengt, of waarbij op het stembiljet bijvoegingen zijn geplaatst waardoor de kiezer kan worden geïdentificeerd.
Wie met een blauwe pen stemt, heeft zijn keuze wel op ondubbelzinnige wijze kenbaar gemaakt, maar heeft dat niet gedaan ‘door het geheel of gedeeltelijk rood maken van het witte stipje in het stemvak’ en heeft dus een ongeldige stem uitgebracht.
Juridisch zou je er nog wel een mouw aan kunnen passen door zogenaamd ‘teleologisch te interpreteren’. Dat wil zeggen: interpreteren met het oog op het doel van de bepaling. In plaats van ‘rood maken’ lees je dan ‘inkleuren’, of zoiets. Dat staat er weliswaar niet, maar we kunnen afspreken dat het dat wel betekent. Om succes te hebben moet D66 een bevoegde instantie vinden die deze noviteit wil volgen en wil constateren dat er een geldige stem op D66 is uitgebracht.
De eerste kans was geweest een besluit van Provinciale Staten, als dit een ‘geval van twijfel’ was geweest. Artikel T9 Kieswet biedt die kans, maar wie vasthoudt aan de letterlijke tekst van T8 ziet ook weinig twijfel. Duidelijk is in ieder geval dat die kans gepasseerd is. De volgende die iets kan is de Kiesraad, die op grond van U17 als centraal stembureau de verzegelde pakken mag openmaken en opnieuw de geldigheid van de stembiljetten beoordelen. Als D66 de Kiesraad overtuigt van het opnieuw open maken, en van de overbodigheid van de eis dat het echt om de rode kleur moet gaan, dan heeft D66 beet. De kans dat de Kiesraad daarin meegaat, lijkt echter nihil.
Blijft over de nog hypothetischer mogelijkheid dat de nu zittende Eerste Kamer, straks als ze de geloofsbrieven van de nieuw gekozen kamerleden moeten goedkeuren, een probleem gaat maken. Op grond van V4 Kieswet kunnen ook zij de pakken van Noord-Holland weer open maken en de blauwe stem alsnog geldig verklaren en laten meetellen. Maar dan moet ook de Eerste Kamer nu opeens zwaar wegende bezwaren gaan koesteren tegen vooralsnog altijd helder toegepaste regel dat je met een rood potlood moet stemmen. Dat zie ik niet snel gebeuren, omdat kiesrecht als geen ander recht gedetailleerd moet zijn en strak moet worden gehandhaafd. Ook als niet onmiddelijk duidelijk is waarom er eigenlijk met een rood potlood gestemd moet worden. Heeft iemand een idee daarover?
Het is overigens ook nog mogelijk dat D66 een probleem gaat maken met de ‘afwezigheid’ van het rode potlood, althans, dat potlood schijnt achter een richel gelegen te hebben. Artikel J5 Kiesbesluit eist dat er zich in elk stemhokje ‘rood schrijfmateriaal’ moet bevinden. Via deze route zou kunnen worden aangestuurd op een nieuwe stemming in Noord-Holland, waarbij iedereen een nieuwe kans krijgt om het goed te doen. Er is echter één groot nadeel aan deze optie: hij zou ernstig afbreuk doen aan de waardige reactie die het betrokken statenlid nu zelf geeft.
Reacties (32)
1 domoor heeft verkeerd gestemd. Soit. Volgende keer wel de goede kleur gebruiken.
Stel dat nu een PVV-er verkeerd had gestemd, had je dan hetzelfde stuk geschreven?
“Ook als niet onmiddelijk duidelijk is waarom er eigenlijk met een rood potlood gestemd moet worden.”
De kleur is niet zozeer relevant, maar het feit dat iedereen met dezelfde kleur (en het zelfde instrument) kiest wel. De stemming moet immers geheim zijn. Indien iemand zijn eigen gerei zou gebruiken, kan het stemgeheim niet gewaarborgd worden. En dat dat stemgeheim er wel is, is nogal essentieel in een democratie.
“Via deze route zou kunnen worden aangestuurd op een nieuwe stemming in Noord-Holland, waarbij iedereen een nieuwe kans krijgt om het goed te doen. Er is echter één groot nadeel aan deze optie: hij zou ernstig afbreuk doen aan de waardige reactie die het betrokken statenlid nu zelf geeft.”
Ik weet er nog wel eentje: Het brengt de gelijktijdigheid van de stemming in gevaar. Als er opnieuw gestemd moet worden in Noord-Holland, kunnen de kiezers aldaar zich laten beïnvloeden door de uitslagen in de andere provincies (die zijn immers al bekend). Juist om die reden werd er in alle provincies tegelijk gestemd.
@ Inkwith Barubador, uit welke grondhouding komt uw vraag voort? Ik lees namelijk een zuiver stuk over kiesrecht en politiek, over de verschillende mogelijkheden en over de waardig reactie van het D66 Statenlid in deze kwestie.
Ik vind het vooral nogal beangstigend dat we meer en meer de doelstelling van een regel (in dit geval: geef aan op wie je stemt) vervangen door de procedure (in dit geval: gebruik een rood potlood). Een mechanisme dat je meer en meer ziet opkomen en dat blijkbaar nogal wat mensen aanspreekt.
De jostiband kent volgens mij ook zo’n mechanisme. Kleurtjes op alle toetsjes in plaats van het ‘normale’ notenschrift.
Ik persoonlijk heb zo langzamerhand een godsgruwelijke hekel gekregen aan alles wat met processen en procedures te maken heeft. Het maakt dat allerlei beroepsgroepen (verpleegsters, agenten b.v.) tot jostis zijn bevorderd. Het zorgt ervoor dat mensen stoppen met zelf nadenken en inderdaad slaafs ‘de regeltjes’ opvolgen. En ja het zorgt uiteindelijk voor agenten die niet meer een huis waar iemand mishandeld wordt ingaan (want procedure). En nu zorgt het er dus voor dat we zeggen: ongeldige stem, want verkeerd kleurtje.
Misschien is een aangifte vanwege discriminatie nog een mogelijkheid. Ik vind dit toch wel een geval van zware discriminatie van alle groene/blauwe/zwarte potloden ten opzichte van rood.
Volgens de Kiesraad</a:
“In 1918 stemde Nederland nog met een zwart potlood. De stembiljetten werden echter langer en bij het tellen van de stemmen werd het lastig om de zwarte potloodpuntjes te onderscheiden. Na enige discussie over de nieuwe kleur besloot de Tweede Kamer in 1922 om ‘rood te stemmen’.”
@4: Dat is niet meer en meer (met blauw uitgebrachte stemmen zijn altijd al ongeldig verklaard), dat is al zo sinds de invoering van het stemgeheim. Het is ook niet zomaar een regeltje, maar een noodzakelijke waarborg voor de democratie. #1 heeft gewoon gelijk, als er iemand een Josti was, dan wel die D66’er in Noord Holland.
Hier nog wat over het waarom van geheim stemmen.
En dat heet dan een intellectuele partij. *zucht*
Wel een leuke Google-ad hiernaast:
“Flexa Couleur Locale
Met de Couleur Locale kleurstalen van Flexa vind je de juiste kleur!”
Misschien dat we ook in kunnen voeren dat je op 1 been moet staan als je stemt. De rechter vleugel van de politiek op het linkerbeen en de linkervleugel op rechts. Dan wordt het allemaal nog leuker dan het al is.
door het geheel of gedeeltelijk rood maken van het witte stipje in een stemvak…en wel op ondubbelzinnige wijze.Tis maar een pietsie OT maar wil het toch nog eens onder de aandacht brengen (Peter (van Peters pagina) heeft dit al eens aangekaart bij de Kiesraad).
Witte stipje? Nu weet ik niet welke soort papier/ kleur stembiljetten gisteren zijn gebruikt maar die zijn overwegend Staatsbruin (lichtbeige a la). Dezelfde papiersoort waarmee b.v. ook het Staatsblad wordt afgedrukt dacht ik. Het heeft in ieder geval altijd een dermate gladde structuur dat nauwelijks met het standaard HB- kantoorpotlood beschreven kan worden*. Stempapier en stempotlood matchen gewoon slecht, óf de grafiet óf de component klei hecht veelal niet afdoende aan het papier. Zeker op het moment dat het potlood niet scherp geslepen maar is afgeplat (en dat is al heel snel): er moet onevenredige druk worden uitgeoefend om het hokje zichtbaar en duidelijk rood te kleuren (likken aan het potlood is helemaal funest). Een lichte veeg over het rood gekleurde hokje (vochtige vingers of een overvolle stembus e.d.) kan vervolgens al voldoende zijn om het vakje nóg onduidelijker te maken.
Want de duizenden stemmen worden met het blote oog geteld nietwaar. Rood op rood gaat niet werken. Nu rood op bruin, althans, een onduidelijk veegje rood. Multi interpretabel. Dit moet over de decennia heen wel geleid hebben tot honderduizenden ongeldig verklaarde stemmen waar Wij de Kiezer w.s. nooit het fijne van zullen hebben geweten worden….
* Heb het zelf nooit uitgetest met andere hardheden, en onze overheid hanteert nog procedures uit 1815: toetsen ho maar. Weetjewat, en ga voor de gein b.v. eens in bezwaar bij uw gemeente. Je moet dan de neiging onderdrukken dat stomme fletse kolere- ambtenaartje achter zijn desk niet compleet onder te kotsen. Dat ie met 2 vingers de vette patatresten van zijn fondsbrilletje moet ruitenwisseren weettuwel.
Wat ze noemen een duur foutje. Verder wil ik voorstellen de potloden -ook daar- aan een kettinkje te hangen. Want ik begreep dat die D66’er een potlood in zijn zak stak. Leuke geste, maar dat zijn dus staatseigendommen. Wanneer we allemaal potloden in onze zak gaan steken dan wordt het een zooitje en dat moeten we niet willen met elkaar.
Doe mij maar stemmen met de computer, veel nauwkeuriger en sneller. Bovendien veel moeilijker te manipuleren dan met een gummetje of een prullebak.
@10 Ga zelf eens stemmen tellen en je komt er achter dat dat totale fictie is, je hebt geluk als er bij alle stemmen van een stembureau één ongeldige bij zit en dat is dan niet omdat het rood is uitgeveegd.
@12 Stemmen worden niet door één persoon geteld en elke burger die dat wil mag er bij aanwezig zijn. Jij ook.
@12: Was er niet juist iets met makkelijk te manipuleren stemcomputers waardoor we weer met potlood stemmen tegenwoordig?
@6: tja en in mijn ogen ben je dan dus zo’n procesbevrediger. Heel simpel, het stemformulier stop je opgevouwen in een stembus. De kleur van het potlood / de pen doet er dus totaal niet toe als middel om anonimiteit te waarborgen.
@12: Eens, echter wel op de juiste manier uitgevoerd zodat grootschalige manipulatie (het probleem met elektronisch stemmen) gegarandeerd voorkomen wordt. Een eenvoudige manier hiervoor is werken met een mechanisme waarbij de uitgebrachte stem direct in het stemhokje wordt uitgeprint, door de stemmer wordt gecontroleerd en in een bus gedeponeerd. Willekeurige controles van een bepaald percentage stembureaus sluiten in dat geval elke vorm van manipulatie of fraude uit.
@12 Of gewoon stemmen met de bonuskaart of je freebees pas? Kan men daar leuk op inspelen met vla en alles.
@16: Het tellen der stemmen is openbaar (zie #14). Als jij door je baas (of de maffia) bent gedwongen het formulier met groene pen in te vullen, kan hij komen controleren of je wel gestemd hebt wat hij opdroeg. Ik krijg het gevoel dat jij #7 niet gelezen hebt. Het heeft niets met procesbevrediging te maken en alles met het waarborgen van anonimiteit.
@18: Waaruit blijkt dat ik tegen anonimiteit ben? Waar ik op tegen ben is dogmatisch denken/gedrag.
Is vriend D66’er een ongelofelijke lul omdat hij ondanks zijn juridische achtergrond een blauwe pen gebruikte? Natuurlijk is hij dat. Geen twijfel over mogelijk. Gelukkig is deze schlemiel niet mijn volksvertegenwoordiger. Echter is er een reden om aan te nemen dat hij onder druk werd gezet? lijkt mij niet, zeker niet daar hij op zijn eigen partij heeft gestemd! En dan kom je dus volgens mij tot de kern van het verschil tussen jouw opvatting en de mijne. Er is zoiets als de geest van de wet.
Het is volkomen duidelijk wat Wim Cool bedoelde. Het niet aannemelijk dat Wim Cool werd gechanteerd, bedreigd of anderszins onder druk gezet. Dus het beroepen op een artikeltje uit de kieswet is volgens de regeltjes ongetwijfeld juist, maar in de geest helemaal niet. En het ergste is dat Wim Cool niet primair de dupe is van zijn eigen stommiteit. Dat zijn de kiezers! Ik mag alleen hopen dat D66 weet wat te doen met dergelijke personen.
Er valt nog wel een reden te bedenken waarom D66 zijn zetel dient kwijt te raken aan de SP: zodat mensen in het hele land weten dat ze niet met hun eigen pennetjes moeten invullen, maar gewoon met een rood potlood.
Als dat stembiljet toch geldig wordt verklaard, denken de mensen in het land “O, dus het maakt eigenlijk toch niet uit of je met rood inkleurt. Ze doen wel net alsof ze streng zijn, maar als puntje bij paaltje komt rekenen ze het toch goed”.
Als je D66 nu keihard afstraft, zeggen de mensen tegen elkaar bij de volgende stemronde: “En denk eraan, niet met je eigen schrijfgerei inkleuren, want je weet wat die kwibus van D66 overkomen is.”
Niks beters dan mensen in de pas te laten lopen dan een afschrikwekkend voorbeeld.
@20: het was mij onbekend dat dit een groot probleem is. Natuurlijk als iedereen zomaar op eigen initiatief eigen potloden meeneemt! Dat kunnen we niet hebben. Nu snap ik hem!
Wat ik mij wel afvraag is of er geen aanvullende eisen aan dat rood gesteld moeten worden. Vinden we zo ongeveer de hele RAL3000 serie goed? of zouden RAL2002 (Bloed Oranje) en RAL2009 (verkeer oranje) ook mee mogen doen? En wat moeten we dan met RAL3005 (wijnrood) en RAL3007 (zwartrood)? Ik vind die nogal bruin. Wat is tenslotte rood? Waar in de wet staat de definitie? Hoe kan ik nu aan de procedure voldoen als dat niet vastgesteld is?
En wat te doen met rood-groen kleurenblindheid? Moeten we hiervoor een speciaal vooronderzoek doen een commissie instellen en hulp bij het invullen bieden?
De leden van het stembureau hebben verdraaid lang niet-getwijfeld. Misschien was de koffie erg lekker. Noord-Holland was met afstand de laatste bij het bekendmaken van de uitslag.
En daarom gebruik je ook dat potloodje dat in het stemhokje ligt, Deja. En als je dat niet kunt vinden, dan roep je er iemand bij van de stemcommissie met de woorden: “Ik kan het potlood niet vinden.”
Zo makkelijk is dat.
@23: maar is dat verplicht dan? om dat potloodje te gebruiken dus? waar staat dat in de wet? En aan welke eisen moet dat potloodje dan wel niet voldoen? Staat dat wel beschreven? En hoe weet je zeker dat je het juiste potloodje hebt? Kan niet de persoon voor je stiekem het potlood verwisseld hebben? Denk je rood te gebruiken, is het stiekem oranje geworden. Moeten we dan niet een methodiek bedenken om het potlood uniek te labelen en wellicht aan een verzegeld kettinkje te leggen
Ik maak mijn nederige excuses. Moeilijke materie wanneer je er even over nadenkt.
@19: “Echter is er een reden om aan te nemen dat hij onder druk werd gezet? lijkt mij niet, zeker niet daar hij op zijn eigen partij heeft gestemd!”
Dat lijkt me niet bepaald een garantie. Ook op je eigen partij stemmen kan onder druk zijn (misschien wilde hij dat wel helemaal niet, weet je niet). Punt is dat je juist in alle gevallen dit gelijk moet aanpakken (omdat je aan een kiezer niet kunt zien of hij onder dwang staat), om zoiets als willekeur te vermijden. Sommige regels zijn er niet voor niets en hebben een heel goede reden. Dit is er zo eentje.
@25: Ik denk dat je gelijk hebt. Sterker nog ik neem aan, gezien zijn achtergrond, dat hij gechanteerd is door de SP om op deze manier zijn biljet in te vullen! De SP is tenslotte de partij die geprofiteerd heeft van deze situatie.
Welk duister geheim heeft Wim Cool dat de SP hem dusdanig heeft kunnen chanteren? Aangezien het hier een jurist betreft is de kans dat hij dit per ongeluk gedaan heeft natuurlijk te verwaarlozen.
Dus nee, je hebt mij nog steeds niet overtuigd. Je bent in mijn ogen nog steeds met de procedure bezig en niet met het waarom van het regeltje.
@ Bismarck Als je dan toch gaat muggenziften, moet je het goed doen. Het verbod op anders-dan-rode-potloden is met het oog op de ondubbelzinnigheid van het uitbrengen van de stem op een bepaalde kandidaat ingesteld. Dat is het belang dat de wetgever met die norm probeert te beschermen. Zie ook @5. Het verbod op bijvoegingen is bedoeld om de anonimiteit van de stem te waarborgen. Daar heeft het rode potlood dus – volgens de wetgever – niets mee van doen. Het zijn twee losse gronden (‘of’) om een stem als ongeldig aan te merken.
Het waarom van het regeltje reikt uiteraard verder dan één incident.
Je kunt je zo voorstellen dat op allerlei lokale niveaus er machtsverhoudingen zijn tussen de stemmers en de notabelen op wie gestemd wordt.
Als iedereen dan met zijn eigen viltstiftje mag stemmen, dan kan wethouder Somers tegen aannemer Jansen zeggen: jij stemt met een goudkleurtje.
Dan kan wethouders Somers namelijk mooi zien of boer Jansen wel op hem gestemd heeft, en als dat niet het geval is, dan krijgt aannemer Jansen gewoon wat vervelende inspecties op zijn dak. Of hij krijgt bepaalde contracten niet.
Tja, dan zijn sowieso alle verkiezingen met stemcomputers volledig ongeldig geweest, aangezien er toen ook géén enkel wit stipje rood werd gekleurd!
Zie hier over het wettelijk kader voor stemcomputers. De regeling is inmiddels vervallen en stond in het hoofdstuk in de Kieswet over kiezen van de leden van Tweede Kamer, Provinciale Staten en gemeenteraden. Stemmen met stemcomputer kon dus nooit voor de Eerste Kamer en zou inderdaad ongeldig zijn geweest.
@28: Het principe is prima in orde, echter de implementatie (kieswet) en uitvoering (ongeldigheid stem Wim Cool) is knudde.
Ten eerste het artikel in de kieswet. Op zich is het voldoende wanneer daarin had gestaan: “Voorts is ongeldig de stem die niet als blanco wordt aangemerkt, maar waarbij de kiezer op het stembiljet niet op ondubbelzinnige wijze heeft kenbaar gemaakt op welke kandidaat hij zijn stem uitbrengt, of waarbij op het stembiljet bijvoegingen zijn geplaatst waardoor de kiezer kan worden geïdentificeerd.” Al dat gelul over rode stipjes op witte vlakjes is procedure geleuter en heeft niets met wetgeving te maken.
Ten tweede deze specifieke sitatie. De staten van Noord-Holland kennen 4 partijen met één Statenlid. Hoe kan de anonimiteit van deze Statenleden überhaupt gegarandeerd worden? Wat als ene Johan Kardol (CU) op een andere kandidaat had gestemd en er dus nul CU stemmen uit Noord Holland waren gekomen?
Kortom ik blijf bij mijn standpunt dat de gewenste situatie prima is, maar de wetgeving knudde en de uitvoering dogmatisch is.
@16 Je hoeft maar een klein deel van de stemcomputers te manipuleren om al een beslissend verschil van 1 zetel te kunnen maken. Dikke kans dat dat niet opvalt bij een willekeurige steekproef. Dan moet je dus een groot aantal stembureaus gaan controleren om zeker te zijn, waarmee het “voordeel” van de stemcomputer weer teniet gedaan is.