Rondom Fitna I: de incompetentie van Balkenende-IV

Op momenten die beslissend kunnen zijn voor de toekomst van een land, momenten waarop er mogelijk grote spanningen kunnen ontstaan tussen bevolkingsgroepen, momenten waarop het land zijn interne validiteit en samenhang moet bewijzen, is er een kabinet nodig dat kalm en prudent de gemoederen kan bedaren, bruggen kan bouwen en laat zien waar het land -voor iedereen- op gefundeerd is: de grondwet.

Niet alleen is dit kabinet daarin tekortgeschoten, dit kabinet lijkt zelfs alles op alles gezet te hebben om zelf een probleem te creëren, met verschillende perverse instrumenten, en toont daarmee aan incompetent te zijn.

Over een film die nog niet bestond
Als we Geert Wilders zouden moeten geloven, zou pas een paar weken geleden bekend geweest zijn dat hij met een kritische film over de islam bezig was. Wie terugbladert in de kranten, ziet echter dat in november al bekend was, door “bronnen rond het kabinet”, dat Wilders een plan had om een film te maken waarin “iets met de koran zou gebeuren”. Er was toen nog niet bekend in welk stadium de film was.

Door deze lekkage kon het gebeuren dat een niet-bestaande film maandenlang het nieuws beheerste, veel langer dan nodig was geweest. Het argument dat door deze premature openbaring de film zelf en de reacties erop wel meevielen is misschien wel valide, maar tegelijkertijd pervers. Het is als de internist, die zonder gekeken te hebben, zijn patiënt vertelt dat hij met het ergste rekening moet houden en alvast zegt dat hij gepeild heeft hoe de begrafenis door zijn familie ervaren zou worden. Dit alles om het makkelijker te verteren maken als later zou blijken dat de patiënt slechts geobstipeerd was.

Het kabinet heeft op deze manier op een groteske manier bijgedragen aan het opblazen van de luchtballon die Fitna heet. Als er al sprake was van oplopende spanningen in de samenleving -om iets wat er nog niet was-, dan zijn die primair ontstaan door de ophitserij van het kabinet. Het zal Balkenende ongetwijfeld goed zijn uitgekomen; vanuit het kabinet hoorden we in die periode geen nieuws, tenzij over mislukkingen of over het liefdeloze huwelijk tussen PvdA en CDA.

Hoe censuur vooraf niet slechts denkbeeldig werd
De hitserij had nog niet eens zijn bizarre apotheose bereikt, toen vanuit CDA-huize de geluiden kwamen dat men er wel wat voor voelde de film van Wilders ongezien te verbieden. Er was door kabinetsleden en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding reeds op Wilders ingepraat om zijn film niet in de openbaarheid te brengen, omdat die weleens verkeerd ontvangen zou kunnen worden.

Kennelijk was het voorkomen van eventuele rellen in binnen- en buitenland meer in het landsbelang dan het zekerstellen van de grondwet, want op grond van landsbelang werd op gezag van het kabinet uitgezocht of de niet-bestaande film kon worden verboden. Wat het landsbelang volgens Balkenende inhield, kon worden opgemaakt uit opmerkingen over gesprekken met (niet-democratisch gekozen) regeringsleiders van godsvrezende landen. Veiligheid voor ambassadepersoneel kon niet worden gegarandeerd, economische sancties niet worden uitgesloten, rampscenario’s lagen klaar. Balkenende houdt liever iedereen te vriend, zeker als gedreigd wordt met economische sancties en de statuur van Nederland in het buitenland. Het laten wegchanteren van de vrijheid van meningsuiting is voor hem slechts een kleine prijs voor het kunnen handhaven van handelsrelaties met landen waar het uiten van een mening voor velen niet weggelegd is, voor het rustig houden van zoveel mogelijk mensen. Realpolitik met de principes van het eigen land als inzet.

Als landsbelang een reden kan zijn tot het overdenken van een verbod, is het wellicht verstandig uit te zoeken of het Balkenende verboden kan worden minister-president te zijn; met zijn utilistische grondwetrelativisme heeft hij aangetoond een gevaar te zijn voor de rechtsorde die onze samenleving een open samenleving houdt.

Op de persconferentie na het verschijnen van Fitna reageerde Balkenende verongelijkt op de vraag waarom er nagedacht was over censuur: Wilders wilde voorafgaande aan publicatie geen fragmenten laten zien, dus leek het logisch dat er strafbare uitingen in te vinden waren. Ingrijpen komt doorgaans ná de strafbare handeling, maar niet voor minister-president Balkenende: vergeet niet dat hij met het argument “de bewijslast lag bij hem” nog steeds een ongeoorloofde en op obscure gronden begonnen oorlog steunt.

Trots kabinet geen haar beter dan Wilders
Na het verschijnen van Fitna bleef het rustig op straat. Geen ontploffende gordelbommen op Utrecht Centraal, het parlement stond niet in de brand en moslims waren niet door het dolle heen. De meeste moslims die we in de nieuws- en actualiteitenprogramma’s konden zien, vonden het filmpje abject en misschien kwetsend, maar het deed ze niet veel.

Minister Vogelaar verklaarde de volgende morgen trots te zijn op de Nederlandse moslims, die zich waardig hadden gedragen door geen dingen te doen die door onze premier waren voorspeld. Achter dit op eerste gezicht lovenswaardige en schijnbaar complimenteuze oordeel (wie is er niet blij met zulke gematigde moslims) gaat iets schuil waarover moslims misschien meer verontwaardigd zouden moeten zijn dan het filmpje van Wilders. Vogelaar complimenteert moslims met niet-strafbaar gedrag, met gedrag dat normaal kan worden geacht in een open samenleving. We zijn er als kabinet trots op dat moslims geen aanslagen plegen als ze beledigd zouden kunnen raken.

Wie hier even over nadenkt, komt tot de conclusie dat dit veel zegt over de vooronderstellingen over moslims: had dit kabinet, waarvan we alles samen moeten doen, niet verwacht dat moslims normaal kunnen reageren? Gezien de doemscenario’s en termen als “erger dan een crisis” lijkt het erop dat ook Balkenende denkt dat het beoordelingsvermogen en burgerschap niet los gezien kan worden van hun geloof. De opvatting die schuilgaat achter de opmerkingen van Balkenende en Vogelaar reduceert moslims tot willoze wezens die tot van alles in staat zijn (“erger dan een crisis”), als hun geloof kritisch besproken wordt. Moslims zijn kennelijk mensen waarvan we in Nederland al blij moeten zijn dat ze zich onthouden van geweld. Het warme, trotse, multiculturele “zie-je-wel” gevoel dat ontstaat als een moslim zich niet gedraagt zoals hij zich volgens de stereotypen moet gedragen, is een teken van eigen hypocrisie. Balkenende en Vogelaar zijn niet minder neerbuigend dan Wilders. Ze verbergen het alleen beter.

Dit lijkt misschien vergezocht, maar bedenk hierbij het volgende: Fitna zou een angst- en haatzaaiende film zijn. Bij wie zaait die film haat? Wat is de doelgroep? Het electoraat van Wilders bestaat niet uit moslims, maar uit mensen die gevoelig zijn voor angstbeelden over de islam. Haatzaaien betekent in dit kader dus dat de haat vergroot wordt aan de kant van de doelgroep van de film. Het uiten van die haat door niet-moslims bleef evenwel net zo uit als oproer onder moslims. Wat dat betreft zijn alle Nederlanders tamelijk nuchter. Maar hoorde ik een bewindspersoon zijn trots uiten over de aanhang van Wilders, die zich koest gehouden had?

Balkenende als ultieme crisismanagment-casus
Waar Balkenende op eerdere cruciale momenten liever ver weg bleef van het strijdtoneel (denk aan de val van zijn eerste kabinet en de kwestie-Verdonk), toen zijn leiderschap nodig was, koos hij er nu voor om een crisis voor te zijn, waarbij hij op zijn eigen amateuristische manier juist een crisis veroorzaakte en en passant de fundamenten onder de rechtsstaat dacht te kunnen wegnemen.

Het bijzondere is dat de CDA’er met alles lijkt weg te komen. Of hij zijn ministers vechtend over straat laat rollen tijdens de begrafenis van Prins Claus, niet-gelovigen inwrijft dat ze niet kunnen functioneren, of zich als uitgesproken onheilsprofeet gedraagt, het glijdt allemaal van hem af.

En dat is niet alleen het publiek dat op hem blijft stemmen aan te rekenen, maar evenzeer het parlement en de journalistiek, die beide aan de kantlijn lijken toe te kijken hoe Balkenende miskleun op miskleun stapelt.