Het blijft boeiend, die Arabische Lente. Ik lees bizarre teksten van een professor Cole over Libië, ik kijk naar Buitenhof en verbaas me over de verwarring. Jan Marijnissen zei het helder: het voordeel van de globalisering is dat je elk misdrijf van een regime onmiddellijk ziet: oppassen met het schenden van mensenrechten. En Marijnissen vervolgt met de waarschuwing dat een systematisch reageren op zo’n schending de wereld wel ingewikkeld maakt.
De discussie in Buitenhof ging over de interventie in Libië, over resolutie 1973 en over “R2P”, the responsibility to protect. Dat is een spannende innovatie in het volkenrecht; dat was tot nu toe in hoge mate gebaseerd op soevereiniteit van nationale staten en het non-interventieprincipe. Is dat losgelaten met resolutie 1973? Wordt de dreiging van misdaden tegen de menselijkheid een motief voor interventie?
Het respect voor de machtsbalans weerhield ons in Berlijn in 1953, in Budapest in 1956, in Praag in 1968. Het zou veel bloedvergieten hebben opgeleverd. Gelukkig werd de context van globale machtsverhoudingen toen aanvaard. Toen de Koude Oorlog in 1989 was beslecht, ontstonden nieuwe verhoudingen: in Ruanda deed de wereld bijna niets, met 800.000 doden als gevolg. In Joegoslavië deed de wereld wel iets, maar halfhartig, waardoor Dutchbat blijft zitten met het probleem van 8000 vermoorde moslims.
Je moet niet beloven wat je niet waar kunt maken, vonden Marijnissen, Faber en Schrijver in Buitenhof. Dat lijkt me inderdaad nogal wiedus. Maar wat beloven we dan nu aan de Libische opstand? Daarover was de discussie minder helder: oorlogen duren lang, geen wapens naar één partij, onderhandelen met de kinderen van Gadaffi? Wie het weet mag het zeggen.
Ik vond het montere commentaar van Marijnissen wel hout snijden: de verantwoordelijkheid om mensen op voorhand te beschermen is winst. We hadden tribunalen (Neurenberg, Tokio, Ruanda-tribunaal, Joegoslavië-tribunaal, Strafhof), maar al deze inspanningen van de VN zijn gericht op vervolging, na begane misdaden. Deze interventie in Libië kent minder precedenten: Kosovo, Koerdistan, Somalië. De inzet: het verhinderen van genocide en het hervestigen van hoop.
De acties zelf laten al zien dat het niet zo gemakkelijk is als het aan het begin lijkt of leek. Maar nog veel ingewikkelder is de vraag: kunnen we het principe van R2P met enige consistentie in de praktijk brengen? Hebben we er het geld voor, de uitrusting, de militairen, de politieke wil? Ik noem maar eens: gaan we de Syriërs helpen, of de inwoners van Ivoorkust? Hoe kom je uit die conflicten? Wat is plan B?
Ik betrap me er op dat ik mee doe aan de overwegingen die over bommen gaan, over doelen voor kruisraketten en special forces. En ik wilde juist aandacht voor de politieke vervolgproblemen van revoluties: een regime is geen meneer, dus wat doen we na het vertrek van meneer H. Mubarak of M.Gadaffi? Ik zou meer aandacht en denkkracht willen voor het steunen van de moeizaam gestartte revoluties.
Wij denken dat onze politieke en juridische systemen beter zijn; wij vinden dat autocratische heersers moeten wijken, wij vinden culturele en politieke vrijheid een voorwaarde voor economische bloei. Misschien heeft de nieuwe start van Japan na 1945 ook wel aangetoond dat succes mogelijk is. Maar de autocratische communisten in China, laten zij ook prestaties zien, die ons aan het denken moeten zetten?
Misschien mogen we ook wel weer eens nadenken over het feit dat onze systemen een ontwikkelingsgeschiedenis hebben, die minstens 200 jaar oud is. De Amerikaanse en Franse revoluties hebben ons de weg gewezen. Een denker schreef ooit:
“Hier zien we een regulier proces, namelijk een regering die voortvloeit uit een grondwet, die door het volk zelf is opgesteld. Deze grondwet dient niet alleen als autoriteit, maar ook als wet om de regering zelf te controleren.” En ook:
“Er bestaat niet zoiets als een verbond tussen het volk aan de ene kant en de regering aan de andere kant. Het verbond was er één van de mensen met elkaar, teneinde een regering te vormen en deze een wettelijke grondslag te geven.”
Wie kent hem nog, deze Thomas Paine, inspiratiebron voor de Amerikaanse opstandelingen en de Franse revolutionairen? Voor Gadaffi zal deze tekst onbegrijpelijk zijn. Maar voor zijn deels in het westen opgeleide nageslacht is het misschien wel te snappen. In Egypte wordt gewerkt aan een grondwet. Ik zou willen dat de wereldgemeenschap 2% van de kosten van de interventie in Libië zou investeren in het inspireren van bewegingen en mensen, die de Arabische Lente hebben gestart. Dat zou een grote steun zijn voor een strijd die niet meer in de krant te vinden is.
Christopher Hitchens, “De rechten van de mens van Thomas Paine”, 2008, (Mets& Schilt, Amsterdam)
Reacties (28)
De zoveelste historische onwaarheid van deze schrijver:
Het respect voor de machtsbalans weerhield ons in Berlijn in 1953, in Budapest in 1956, in Praag in 1968. Het zou veel bloedvergieten hebben opgeleverd.
Nee, het was de angst voor een kernoorlog en mutually assured destruction, Einstein.
@JSK; ik druk me misschien anders uit dan je zou willen, maar volgens mij is dat precies wat er staat.
Wat is er bizar aan de teksten van Juan Cole? Zijn blog staat vol met feitenmateriaal waar je bij de meeste commentatoren wanhopig naar op zoek bent.
Verder kan ik de toon wel wat meer waarderen: ingrijpen in Libië is niet meer per definitie slecht.
Lets take a vote shall we: interpreteer ik het verkeerd of wat?
JSK, ik vind dat je de overweging van Doormaal wel een beetje tekort doet met je opmerking. Een diepgaande discussie over wanneer we zouden moeten ingrijpen en hoe we dat wel en vooral niet moeten aanpakken zou in deze wereld al een enorme stap voorwaarts zijn. Tot nu toe zijn we nauwelijks verder gekomen dan de een of andere massaslachting vanachter onze leunstoel te betreuren en dan weer over te gaan tot de waan van de dag…
@2: Ik wilde eerst ongeveer hetzelfde opmerken maar dat is toch enkel met de minimale context die JSK zelf citeert zo. Hoewel je “mutual assured” in “respect” kan vinden zitten, poneer je meer volledig
[volkenrecht was] in hoge mate gebaseerd op soevereiniteit van nationale staten en het non-interventieprincipe
en
Gelukkig werd de context van globale machtsverhoudingen toen aanvaard
en daar lees ik toch echt een verschil in achterliggende motivatie tussen “angst” en “respect”.
Dit trouwens wel onafhankelijk van het feit of ik het ermee eens ben dat het alleen die “mutually assured destruction” WAS die daarin speelde en ik ben dat niet. Dat was misschien zo voor Amerikanen maar ik herinner me uit de jaren 80 — in een veilige, Europese en in hoewel nooit meer met zekerheid vast te stellen toch wel minimaal zekere mate door de Amerikanen gefaciliteerde non-combattant mode, maar toch — wel degelijk een dergelijke wereldvisie waarvan de principes waarvan je verhaalt deel uit maakten. MAD werd toen en wordt nu nog steeds voornamelijk aangehaald in de context van Amerika-verering (hence, JSK).
Nou, hoe interpreteer jij ’t dan?
@Frank; ja, maar nu hebben ‘we’ eens een keer een massaslachting voorkomen, en dan lijkt het weer niet goed.
Verder vond ik die teksten van Juan Cole best wel zinnig, dus ik ben met Cerridwen wel benieuwd hoe Tom komt tot de kwalificatie ‘bizar’ en vooral welke argumenten hij daarbij heeft.
@7: Aangenomen dat dat naar #4 was, als getuigend van een principiëler/nobeler motivatie dan JSK ziet.
@JSK ik stem voor Tom.
Respect voor de machtbalans en angst voor kernoorlog waren in het refentiekader van de koude oorlog toch 2 kanten van dezelfde medaille. Je respecteert het ene omdat je bang bent voor het ander.
Hiermee repecteer je uiteraard niet automatisch ook de internationale rechtsorde. Het is meer respect uit overlevingsdrang. Maar dit is volgens mij een vergezocht onderscheid waar hierop niet gedoeld wordt.
Het is mij een beetje te subtiel; er was een Koude Oorlog en een non-interventie beginsel en respect voor soevereine nationale staten.
Dat bepaalde de posities in hoge mate: soms werd de confrontatie gezocht (Korea), maar meestal werd buitengewoon behoedzaam en niet openlijk gestreden.(Cuba crisis,Kongo)
Dat is veranderd toen de polariteit van de Koude Oorlog verdween.
Daarmee is er ruimte gegroeid voor humanitair militair optreden. Daarover gaat de discussie, dit is de reden waarom GL het zo moeilijk heeft met de pacifistische achterban.
Dan komt mijn ingewikkelde tournure: ik ben niet tegen humanitair militaire interventie. Ik heb ook over onze acties in Afghanistan in deze kolommen een genuanceerde opstelling geventileerd. Maar ik vind wel dat het denken van de oude strategen (Sun Tzu, etc) moet worden benut, dus de vragen wat wil je bereiken en hoe stop je moeten worden beantwoord.
En dan komt er nog een ingewikkelde gedachte achteraan: het knallen van de geweren en de ontploffende kruisraketten slokt veel aandacht op. Stel nu eens dat de halfgare Gadaffi helemaal geen genocide voor had, maar alleen maar wat opgewonden was. Van iets wat niet gebeurd is, kun je niet met zekerheid zeggen dat het zich zou hebben voorgedaan.
Daarom bepleit ik meer aandacht en geld voor de burgerlijke dimensies van de Lente. We letten niet meer op Egypte, waar de Moslimbroeders en conservatieve officieren met de revolutie aan de haal dreigen te gaan. Dat was mijn verhaal en het raakt een beetje zoek door de wijsneuzerij over mijn historische voorbeelden. Dat vind ik jammer.
@Tom: het blijft jammer dat je het nodig vindt de noodzaak voor ingrijpen in Libië naar beneden te halen om te pleiten voor meer aandacht voor Egypte.
Niemand zegt dat Gadaffi genocide pleegt, of zou plegen. Maar door zijn handelen gaan er wel op grote schaal mensen dood. Nog steeds. Kijk naar Miserata en je ziet wat voor situatie is voorkomen in Benghazi.
@ Ik ben ook niet tegen humanitaitre interventie, maar wie gaat die uitvoeren? Dezelfde partijen (the coalitie of the willing) die de “interventies” in Irak en Afghanistan hebben uitgevoerd/uitvoeren? Die hebben de mond vol over hun humanitaire motieven, maar het resultaat is Guantanamo.
De eerste en belangrijkste voorwaarde lijkt me, dat
1a) die taak alleen mag worden uitgevoerd met in acht neming van het internationaal (oorlogs-)recht en de conventies van Geneve.
1b) de partij(-en) die de interventie uitvoeren gehouden zijn inzake de uitvoering verantwoording af te leggen voor het ICC, indien daar aanleiding toe zou bestaan.
En ik kan me voorstellen dat ik nog heel wat meer voorwaarden op papier zou krijgen, in het geval ik me werkelijk serieus met deze materie zou gaan bezighouden.
@JSK
Machtsbalans=http://en.wikipedia.org/wiki/Balance_of_power_in_international_relations
Vaak gebruikt mbt de Koude Oorlog.
(…)In Joegoslavië deed de wereld wel iets, maar halfhartig, waardoor Dutchbat blijft zitten met het probleem van 8000 vermoorde moslims(…)
Als ik zo vrij mag zijn om hier op in te haken. UNPROFOR United Nation Protection Force was volledig logistiek ver beneden operationeel nivo om de bevolking te beschermen, laat staan de eigen troepen.
De minister had zijn oppergezag goed moeten gebruiken VOORAF voorwaarden scheppen met internationaal steun, goed materieel en personeel en goede exit strategie en goede risico analyse van het gebied.
Het nalaten van dit en vooral het PASSIEF blijven op de vele verzoeken heeft geresulteerd in lijkzakken.
Niet Dutchbat is verantwoordelijk, maar de Minister van Defensie voor zijn personeel en materieel wat hij uitleent aan bv de VN.
De politiek in Den Haag wil een eitje bakken, maar niet de schaal breken.
Kijk, als je ratten wil vangen, dan moet je het riool in, dan wordt je zelf ook vies en smerig.
En anders moet je niet zeiken als ze over straat kruipen en ellende veroorzaken.
Luchsteun en grondtroepen inzetten en pakken die zooi!
“Humanitaire interventie”, “R2P”, allebei eufemismen voor oorlogsvoering met imperialistisch oogmerk.
De revoluties in de Arabische wereld dienen naar Europa en de VS geëxporteerd te worden om de bijl te zetten in het verachtelijke profit system. Het ism dat met een K begint weet u wel! Politici draaien u een loer voor de ogen door de aandacht van binnenlandse problemen af te leiden middels deze oorlog uit angst voor het eigen proletariaat.
@14: Ik ken het woord machtsbalans, het ging mij om het woord “respect”. Tom doet alsof vroegah landen respect hadden voor elkaars soevereiniteit. Hoeveel respect hadden Frankrijk en de V.S. voor de soevereiniteit van Vietnam? De sovjet-unie voor die van Yemen of Angola? Tom probeert interessant te doen door een parallel te trekken tussen het heden en een totaal verschillende situatie in het verleden.
Nee, als Libië kernwapens had, was het waarschijnlijk niet aangevallen, he he.
@17: Dat begrijp je verkeerd: Als Libië kernwapens had, dan had het meer respect bij de rest van de wereld.
@15: wel eens. Ik schrijf dat Dutchbat een probleem had, maar het klopt en de regering Kok is terecht afgetreden. Je ziet ook dat ik vraag om plan B en een exit-strategie.
@17: ik probeer niet interessant te doen, maar zoek naar een historische ontwikkeling, die ruimte maakt voor humanitair optreden. Was er bij Kosovo iets anders aan de orde dan het vermijden van een humanitaire ramp? Ik weet ook wel dat oude imperialisten weinig respect hadden voor soevereiniteit; wij niet voor Indië, de Fransen niet voor Vietnam. Maar nieuw imperialisme in Afrika is weer een ander verhaal. Het is nuttig nog eens naar mijn voorbeelden te kijken, alvorens mij weg te zetten als een gewichtige randdebiel.
@20: Jij bent toch de enige die het woord randdebiel gebruikt. Ik vind dat je interessant doet zonder het echt te zijn. Nog zo’n pareltje
Maar nog veel ingewikkelder is de vraag: kunnen we het principe van R2P met enige consistentie in de praktijk brengen? Hebben we er het geld voor, de uitrusting, de militairen, de politieke wil? Ik noem maar eens: gaan we de Syriërs helpen, of de inwoners van Ivoorkust?
Tsja, dat is toch een beetje als de SUV-rijdende biefstuk-eter die kritiek heeft op de vegetariër omdat deze wel vis eet. Consistentie is een mooi woord, maar geen waarde an sich.
@20: de logica ontgaat me. Ben je voorstander van een beetje humanitair ingrijpen? Volgens mij is het daarmee net als zwanger: je bent een moralist of niet. En als je moralist wil zijn, moet je open staan voor kritiek op consistentie.
Maar de discussie over de geschiedenis is hiermee wel afgedaan? Ik begrijp dat je niets van betekenis hebt gelezen?
Ben je voorstander van een beetje humanitair ingrijpen? Volgens mij is het daarmee net als zwanger: je bent een moralist of niet.
Eh nee? Een hardcore dierenrechten-activist zal ook niet de A2 oprennen om een gewond vogeltje te redden.
@22: nee, ik ook niet…
Okeee… misschien zal ik het wat duidelijker zeggen: jouw “alles-of-niets” definitie van moralisme wordt niet algemeen gedeeld. Zelfs iemand die de helft van de tijd het goede doet, doet het beter dan iemand die 100% van de tijd het slechte doet.
@21: Libië bewijst nou net dat je wel een klein beetje humanitair kunt ingrijpen. Overigens niet het eerste voorbeeld.
@25,24: Libië bewijst nog helemaal niets. Er is een non-event verhinderd, maar zou die zijn gebeurd? En wat als we daar over vijf jaar nog aan het modderen zijn?
Waarom gebruik je het dan als voorbeeld? Als het toch nog niet beslist zou zijn.
@JSK: zo wordt de discussie wel erg voor alzheimerpatienten. Ik schrijf over Libië omdat het aan de orde is, niet omdat ik vind dat het iets aantoont.
Jij en Bismarck vinden dat je een beetje kunt intervenieren en daar heb ik moeite mee.