Reken maar op een miljard tekort voor het spoor

Staatssecretaris Wilma Mansveld debatteert morgen met de Tweede Kamer over de tekorten bij ProRail. De teller staat nu op 475 miljoen, maar wie het onderliggende, ontluisterende rapport (pdf) goed leest, komt op een veel hoger bedrag uit. Het dubbele is niet ondenkbaar.

Het rapport van accountantsbureau PWC legt de meerjarenreeksen onder de loep. Daarin staat het verwachte onderhoud tot en met 2028 gepland. Daarover heeft ProRail in 2013 aangegeven (pagina 8):

… de beschikbare middelen in de Rijksbegroting en de benodigde middelen voor instandhouding, capaciteitsverdeling en verkeersleiding, zoals opgenomen in de BOV meerjarenreeksen van ProRail, niet in evenwicht zijn. Het verschil tussen de beide reeksen in de periode van 2013 tot en met 2028 bedraagt € 1,1mld …

Dat kon natuurlijk niet, dus werd PWC erop gezet om het bedrag omlaag te praten. PWC heeft, zoals het zelf in de inleiding aangeeft, geen verstand van spoor; de exercitie is gedaan op basis van door ProRail aangeleverde gegevens. Wat je wel aan accountants kunt overlaten: checken of de cijfers kloppen en de regeltjes netjes gevolgd zijn. Dat bleek niet het geval. ProRail heeft geen volledige databases van haar bezittingen. De levensduur van bezittingen is niet getoetst aan de praktijk. Met name de Betuweroute lijkt een zwart gat voor deugdelijke managementinformatie.

Betuweroute

De levensduur van bepaalde onderdelen van de Betuweroute is in sommige gevallen misschien maar de helft van wat bij de bouw voorzien werd. Zo blijkt bijvoorbeeld het geïnstalleerde treinbeveiligingssysteem Jade treinen niet goed te kunnen volgen vanwege roest op de spoorstaven. Die moeten daardoor veel vaker geslepen worden en dus sneller vervangen dan voorzien.

Als één van de grootste, niet te kwantificeren risico’s benoemt PWC betonrot in de kunstwerken. Die kwam in 2011 voor het eerst aan het licht, in eerste instantie op het traject van de HSL. Het gaat om attestbeton, beton waarin goedkope vulmiddelen als vliegas verwerkt zijn. Via een ‘attest’ wordt bepaald in hoeverre dergelijk beton equivalent is aan normale betonsoorten. Slecht toegepast attestbeton heeft een aanzienlijk lagere levensduur. Een anonieme bron van het dagblad Cobouw toonde twee jaar geleden foto’s waarop verkruimeld en loszittend beton te zien is. Als daardoor de wapening bloot komt te liggen, is betonrot een reëel risico. Bij roest zet de wapening uit, waardoor het beton verder verkruimelt.

Opsporen van de kwetsbare plekken wordt bemoeilijkt door het feit dat de administratie niet op orde is. Er zijn verschillen tussen de inventarisatie van spoorbeheerder Keyrail (sinds 1 juli opgegaan in ProRail) en Volker, dat het fysieke beheer uitvoert. Portaal- en tunnelconstructies zitten helemaal niet in het systeem. Naast de vele onzekerheden is er ook nog een lijst van 280 punten waarop de Betuwelijn niet aan de normen voldoet zonder dat er budget is om ze op te lossen.

ProRail hoeft niet op zijn blauwe ogen geloofd te worden. PWC zal best een punt hebben als het stelt dat de onderhoudskosten van het spoor significant omlaag kunnen als ProRail zijn zaakjes op orde brengt. Dat haalt die 1,1 miljard met honderden miljoenen omlaag. Tegelijkertijd is de lijst met ongedekte posten en niet gekwantificeerde risico’s zo lang dat je er rust weer honderden miljoenen bij kunt optellen. Een miljard euro geeft de ordegrootte aan van wat het spoor de komende tien jaar extra nodig heeft.

Met dank aan Technisch Weekblad, dat me een betaalde opdracht verstrekte om het rapport door te worstelen.