RECENSIE - “Nu Opoetaleb!” schertste een populaire Marokkaans-Nederlandse twitteraarster over Zomergasten. “We beginnen in MAROKKO!”
En ja hoor, de dorpsput, de ezel en de armoe in de Rif kwamen al gauw weer voorbij. Het ging over het gebrek aan elektriciteit in Aboutalebs geboortedorp, en hoe hij in elkaar werd geslagen door zijn klasgenootjes die geen zin hadden om dagelijks zeven kilometer berg op-berg af naar school te moeten lopen en hem een spelbreker vonden omdat de kleine Ahmed coûte que coûte wilde leren.
Het zou dan ook nogal een oriëntaals-etnisch avondje worden met Zomergast Ahmed Aboutaleb. Maar wel een onderhoudend avondje, want de burgemeester van Rotterdam ontpopte zich als een bevlogen verteller.
Taal
De burgervader houdt van taal. Poëzie die de ervaring van het bestaan onder woorden weet te brengen, taal die innerlijke kracht oproept tegen onderdrukkende machten, taal om jezelf verstaanbaar te maken in het alledaagse.
Menige dichter en zanger zag de Zomergastenkijker gisteren dan ook aan zijn oog voorbijtrekken. Van Adonis tot Carmiggelt, van Vader Abraham tot Oum Kalthoum; alles kwam voorbij. Wat Aboutaleb bewondert in die twee Nederlandse schrijvers is dat ze het kleine, het gewone onder woorden weten te brengen. ‘Het kleine café aan de haven’ noemt hij typerend voor de Nederlandse identiteit: kneuterig, gezellig en egalitair.
Maar poëzie kan ook opheffen en mensenmassa’s verenigen, zoals Aboutaleb liet zien aan de hand van de Libanese zangeres Fairouz, die van stal werd gehaald om de nationale wonden te helen na meer dan tien jaar sektarische burgeroorlog; en aan de hand van een vrouwelijke mededinger in het Arabische megaprogramma ‘Prince of Poets’.
De vrouw, met een PhD in management en een opleiding als kankeronderzoekster, toverde in poëtische beelden het lot van de vrouw en de rol van hoop in een door oorlog, armoede en onderdrukking getekende wereld. De zaal lag aan haar voeten.
“Kijk eens wat er zit onder die hoofddoek!”, provoceerde Aboutaleb licht spottend. Doorslaggevende verandering moeten komen door de voortdurende druk van vrouwelijke krachten, zachte krachten, zo doceerde hij. “Als water dat een steen uitholt. Ik ken geen zachtere substantie dan water.” Hij meende dat vrouwen in Nederland zich wel weer wat nadrukkelijker mochten laten gelden.
Leiderschap
Toch heeft hij ook oog voor de rol van grote mannen in de geschiedenis. Maar dan vooral leiders met een profetisch karakter. Aboutaleb liet beelden zien van Mandela, Ben Kingsley in de rol van Ghandi, verzetsman en krijgsheer Abdelkrim El Khattabi; zulke natuurlijke leiders waren op dit moment onzichtbaar, verzuchtte hij.
Gek genoeg drukte hij een volgend moment zijn bewondering uit voor Overste Karremans, die zich onder het verbale geweld van generaal Ratko Mladic uit stond te wezelen. “Ik vind het bewonderenswaardig dat hij zo rustig blijft.” Ja, nogal wiedes, dat komt omdat hij bang is voor wat deze grote enge maffioso allemaal met hem en zijn manschappen gaat doen, denkt deze kijker dan. Natuurlijk leiderschap, daar ontbrak het bij Karremans juist nogal aan; de man had ambtenaar moeten worden, geen militair.
Ziet Aboutaleb zichzelf eigenlijk als leider? Wellicht kwam het door de vertelsnelheid waarmee Aboutaleb zijn onderwerpen de revue liet passeren, maar Wilfried de Jong verzuimde de vraag te stellen.
De stad
Ideeën heeft de burgemeester in ieder geval wel, vooral waar het de toekomst van de stad betreft. Hij ziet de komende eeuw een wereldwijde omwenteling op gang komen, voortkomend uit de bevolkingsgroei en de technologie.
Er komen steeds meer mensen bij, die trekken naar de stad, en dat moet je managen. Aboutaleb sprak eens met de burgemeester van Shanghai, en diens voornaamste zorg was hoe je zorgt dat miljoenen mensen iedere dag toegang tot voedsel hebben.
Een en ander biedt ook kansen: water wordt een zeldzaam product, zo zeldzaam dat Nederland het over een tijdje kan gaan exporteren. Net als haar know-how op het gebied van efficiency: Nederland verbouwt groente met veel minder liters water dan elders ter wereld gewoon is.
Wat dat aangaat toonde Aboutaleb zich een techno-optimist. De wereldwijde economie wordt ‘glocal’, je kunt straks een maatpak in drie dimensies laten printen bij de lokale studio; afval wordt binnen enkele decennia een halfproduct dat de burger zal verkopen aan afnemers. Dan krijg je straks een paar honderd euro ipv dat je betaalt voor de vuilophaaldienst.
Stadsagglomeraties worden volgens de burgemeester de creatieve hubs van de toekomst, en dat vergt ook een omkering in de hiërarchische pyramide waar in de landelijke politiek meestal nog van wordt uitgegaan; alsof de stad een uitvoeringsfiliaal is van het beleid van de nationale overheid. Het zou volgens Aboutaleb andersom moeten zijn: de nationale overheid dient in wetgeving te codificeren wat eerst in steden – in de praktijk – wordt uitgevogeld.
Ik had graag willen weten hoe Aboutaleb de rol van steden ziet in een proces waarin steeds meer beslissingsbevoegdheden worden overgeheveld van landelijke overheden naar Europese organen – maar ook die vraag liet Wilfried achterwege.
Islamofobie
Nationalisme kwam zijdelings aan bod: Aboutaleb nam de gelegenheid te baat om Geert Wilders eens een keer van repliek te dienen. Nadat hij met verve had verteld over de omzwervingen van zijn vader, in Nederland, Algerije en Frankrijk – en de moeite die deze had moeten doen om wat van zijn leven te maken en een toekomst voor zijn kinderen mogelijk te maken, liet Aboutaleb het bekende ‘Minder Marokkanen’-fragment vertonen.
Hij daagde Wilders uit om nu eens man en paard te noemen, en ronduit te vertellen wat zijn plan concreet is om “te regelen” dat er minder Marokkanen in Nederland zijn. Aboutaleb sprak over de pijn die het zijn vader doet om te horen dat deze na al zijn inspanningen, niet welkom is in dit land. Dat hij als minderwaardig wordt beschouwd.
En over de angst die dat veroorzaakt. Want zijn vader herinnert zich nog hoe de Marokkanen in 1975 uit Algerije werden verdreven. “Dat kan ook hier gebeuren.” Aboutaleb heeft teveel vertrouwen in de Nederlandse samenleving om dat te geloven, verzekerde hij, maar die samenleving heeft er wel recht op te horen van Wilders wat nu concreet zijn plan is om Marokkanen weg te krijgen. “Of was het maar een losse flodder?”
Als om nog wat meer te provoceren, liet de burgemeester even later een fragment zien uit The Message, een soort EO-film over het ontstaan van de islam voor en door moslims. Nou ja, de regisseur was een moslim.
Het fragment toonde hoe moslims bescherming zochten bij de christelijke vorst van Ethiopië, en hun eigen godsdienst aanprijzen terwijl de gemene afgezant van de Mekkaanse heidenen proberen de moslims bij de Negus in een kwaad daglicht te stellen. Als we het fragment mogen geloven is islam een soort proto-feministische beweging die zoveel gemeen heeft met het christendom dat beide wegen zijn “als twee stralen uit één lamp”.
“Ik ben een diepgelovig mens”, lichtte Aboutaleb nader toe. Dit is dan kennelijk zijn visie op de islam. Tolerant, feministisch en (naar mijn smaak veel te) zoet. Het ging al gauw over IS en hoe krankzinnig die islaminterpretatie is.
Zelf is Aboutaleb duidelijk van de school van de humanistische verlichtingsislam: geloof is er om waarden te verankeren waar iedere liberaal in een moderne samenleving zich wel in kan vinden; maar hoeveel pijn het ook doet, alles moet gezegd en bekritiseerd kunnen worden.
En daar ligt volgens Aboutaleb dan weer een uitgelezen taak voor de dichters.
Reacties (14)
Fijn stuk.
Ik heb gisteravond een paar kleine stukken moeten missen, dus misschien net wat cruciale punten. Maar wat me trof van gisteravond is, ondanks Vader Abraham, en zijn mooie opmerkingen over al die nationaliteiten in Rotterdam, hoe weinig ik Aboutaleb als burgervader van iedereen heb kunnen zien Daartegenover stond het menselijke gezicht van zijn vader (en ook zijn eigen afwegingen om geen aangifte te doen) tegenover de onmenselijke maat van WIlders’ haatpreken..
“en (naar mijn smaak veel te) zoet”
Je hebt liever de achterlijke en wrede versie van IS cs? :)
Christendom en Islam zijn twee stralen uit één lamp. Ze zijn beide gebaseerd op dezelfde literatuur en traditie. Het grote probleem met die godsdiensten is dat ze beide aanleiding hebben gegeven tot bizar wrede culturen van vervolging en onderdrukking. Dat komt mijns inziens omdat in die godsdiensten, in tegenstelling tot veel andere religies zoals het hindoeïsme, de oude Griekse religie, de romeinse Stoa, het Boeddhisme, de Gnosis (een vorm van Christendom die brak met het Oude Testament) en Taoïsme, God geen deel van de wereld is of ermee samenvalt, maar ernaast staat om er als een scherprechter over te oordelen. In die andere religies is ‘het slechte’ ook een deel van God of de Godenwereld, en alleen maar slecht omwille van de toepassing door mensen, het gebruik. Bij Christendom en Islam ontstaat er iets dat intrinsiek slecht is. En omdat dit intrinsiek slechte ook deel is van de mens, ontstaat een oorlog (of Jihad) van de mens tegen zichzelf en zijn medemensen.
De twee beschreven ‘stralen uit de lamp’ hebben beide veel mensen hoop gegeven, maar ook bizar veel mensen verblind, onderdrukt, gemarteld en vermoord. De uiteindelijke uitslag van deze lugubere wedstrijd in wreedheden is voor mensen die ook maar wat van de geschiedenis weten onbeslist.
@3 Nee, natuurlijk niet. Maar die marsepein-islam waar Aboutaleb mee kwam is weer het andere uiterste.
Ik heb liever dat moslims die naïeve zondagsschoolislam achter zich laten en kritisch onder ogen zien dat de islam net zo goed de klaroenstoot tot geweld en vervolging bevat – alsmede de legitimatie voor vrouwenonderdrukking en slavernij – als aansporingen tot verdraagzaamheid, humaniteit en medemenselijkheid.
Het is niet het één of het ander. Die twee kanten zitten er allebei aan, en manifesteren zich al naar gelang dat zo uitkomt. Er is menige veldslag geleverd in naam van de islam: die islamitische veroveraars raakten niet helemaal in Spanje en India verzeild in een reeks verdedigingsoorlogen.
Pas al moslims dat onder ogen durven zien en daar kritisch over na durven denken, kan men dat theologisch verwerken en achter zich laten.
@3
Je vergeet de derde straal te noemen. Die waar tevens dagelijks vele doden door vallen en wat door sommigen op zijn minst wordt toegejuicht. Hier in NL bizar genoeg onder de noemer ‘joods-christelijke traditie’.
https://imgur.com/7AIDBZA
De welbekende maar helaas te vaak genegeerde olifant der Abrahamismen.
@5: Waar komt die wet vandaan? Bij mijn weten waren de boeken van het jodendom zo rond de opkomst van het christendom wel zo’n beetje af.
@5 Want zionisme = jodendom? Jodendom leidt noodzakelijk tot zionisme? Zionisme valt terug te voeren tot de Talmoed?
Baarlijke nonsens. De meeste orthodox-religieuze Joden waren tot de successen van het zionisme fel gekant tegen die beweging, omdat ze van mening waren dat eerst de messias moest komen voordat de Joden terug mochten gaan naar het heilige land. (Edit: dit is slordig door mij geformuleerd. Correct is: voordat de Joden het heilige land weer in bezit zouden mogen nemen.)
Met andere woorden: dat was iets dat van Gods initiatief, niet van menselijk initiatief uit moest gaan.
Het zionisme is dan ook een seculiere, nationalistische beweging. De meeste vroege zionisten waren trouwens socialistisch angehaucht, en hadden niet zoveel op met religie.
Een Nederlandse journalist vertelde eens dat hij Ben Goerion mocht interviewen. ‘Kom morgenochtend maar langs’, zei deze. Maar de dag daarop was de sabbat, dus ging de journalist er vanuit dat Ben Goerion zondag bedoelde. Zondag hoefde hij echter niet meer langs te komen, want Ben Goerion had de hele zaterdagochtend op die journalist zitten wachten.
Dat heeft er al helemaal geen ene zak mee te maken. Om te beginnen duidt dat vooral op de invloed van het Oude Testament op de christelijke religie, en van dat aspect van de christelijke religie op de Europese cultuur – en ten tweede heeft de notie van een joods-christelijke traditie pas opgeld gedaan na de Holocaust – om voor de hand liggende redenen.
@4
Goh, wat lijken al die godsdiensten toch op elkaar, Jezus is liefde?!
Ik heb liever dat christenen dat naïeve zondagsschool-christendom achter zich laten en kritisch onder ogen zien dat het christendom net zo goed de klaroenstoot tot geweld en vervolging bevat – alsmede de legitimatie voor vrouwenonderdrukking en slavernij – als aansporingen tot verdraagzaamheid, humaniteit en medemenselijkheid.
@4
De “marsepein-islam” is Aboutalebs persoonlijke interpretatie van zijn religie; het is zijn levensovertuiging. Je creëert een valse tegenstelling door te suggereren dat hij daarmee zou ontkennen dat anderen diezelfde religie op een intolerante of gewelddadige manier interpreteren. Dat ontkent hij natuurlijk helemaal niet.
De zin die #3 aanhaalt kan ik maar op één manier lezen: jij vindt de persoonlijke levensovertuiging van Aboutaleb “veel te zoet”.
@9 Hij ontkent inderdaad niet dat anderen diezelfde religie op een intolerante of gewelddadige manier interpreteren, maar hij wimpelt dat af met de bewering dat die interpretatie niet legitiem is (in ieder geval wat IS betreft, maar vermoedelijk ook wat andere ‘nare’ interpretaties betreft).
En dat vind ik dus een vorm van intellectueel zelfbedrog.
In de islamitische mythologie over de Profeet spelen veldslagen die Mohammed en zijn metgezellen wonder boven wonder wonnen een voorname rol. Mohammed zou de heidense Mekkanen uiteindelijk op de knieën gedwongen hebben met een leger dat zo overweldigend was, dat ze zich spontaan overgaven.
De metgezellen van Mohammed zouden zijn missie om Mekka te bevrijden van ongerechtigheid en ongeloof op de hele wereld hebben toegepast. Als je exegetische commentaren op de koran leest, kom je diezelfde gedachte tegen; niet alleen de ruimte rond de Kaäba moet bevrijd worden van het heidendom, nee, de gehele wereld.
Het was volgens de klassieke islamgeleerden ook de plicht van de kalief om het islamitisch rijk te verdedigen én uit te breiden. Hoezo, jihad is enkel defensief? Het is door de eeuwen heen ook altijd offensief geweest. Dat die kaliefen zich daar nou niet zoveel van aantrokken als het niet uitkwam (maar het uiteraard gretig gebruikten als propagandamiddel als het ze wel uitkwam) doet niets af aan het gegeven dat het eeuwenlang gewoon de theologische standaard was.
Daar zul je dus als moslim iets mee moeten; tenminste, als je serieus met het vraagstuk van de legitimatie van geweld in de islam wilt stoeien, en dat ook daadwerkelijk theologisch wil ontmantelen.
Nu snap ik wel dat Aboutaleb geen schriftgeleerde is; zat rooms-katholieke politici (zoals Maxime Verhagen) die gewoon gelovig willen zijn en niet bezig zijn met het oplossen van theologische hamvragen. Maar Maxime moet bij mij ook niet aankomen met mooipraterij over het katholieke geloof en hoe onbegrepen dat eigenlijk is.
Ik snap best wat mensen daarin vinden (ik ben zelf gelovig opgevoed), en je zult mij niet horen zeggen dat het een en al kommer en kwel, onderdrukking en barbarij is; maar tegelijkertijd zeg ik er bij: laten we elkaar en onszelf nou niet voor de gek houden met zondagsschoolverhaaltjes en zoete voorstellingen.
Dat is voor kleine kinderen.
Ahmed Aboutaleb is de burgemeester van Rotterdam. Dat moeten we niet uit het oog verliezen. Ik herinner me van onlangs een filmpje op internet waarop de politie van Rotterdam op Rotterdam Centraal preventief aan het fouilleren was en waarbij duidelijk etnisch geprofileerd werd bij het uitkiezen van mensen. De vraag is dan: wist de burgemeester dat, als hoofd van de politie? Heeft hij zelf de opdracht daartoe gegeven, om etnisch te profileren? Wist hij dit niet? En zo ja, waarom niet? Als burgemeester ben je verantwoordelijk voor het optreden van de politie in je stad, lijkt mij. Ik kan deze burgemeester in het programma Zomergasten dan ook niet los zien van zijn verantwoordelijkheden, en het feit dat hij Marokkaans-Nederlands is, doet voor mij dan ook verder niet ter zake.
@11.
Goede vraag! Dat herinner ik me ook berichten van individuen die dat hadden opgemerkt door daar zelf bij het station geweest te zijn.
Daarom doet voor mij ook de etniciteit niet ter sprake, alles is met voorbedachte rade voorgekauwd bij Zomergasten. Hij is een opportunist, hij weet verdomd goed hoe hij zich moet profileren, en wat hij natuurlijk wat minder zijn kant op moeten laten wijzen.
Hoewel ik dit wel erg overdreven vind …
http://delangemars.nl/2015/07/26/aboutaleb-bang-voor-kritische-vragen-onafhankelijke-pers/
@12: Ik had eigenlijk gewild dat Wilfried de Jong mijn vraag had gesteld, maar mogelijk dat Wilfried de mainstream media volgt en geen weet had van wat er werkelijk gaande is. Ook kan het dat alles in ZG is voorgekookt met voorwaarden vooraf om geen kritische vragen te stellen. Geen idee, hoe zou ik dat kunnen weten? Het laat wel een beetje nare smaak achter, als zulke dingen niet benoemd worden.
En: bedoel je met “erg overdreven” dat het ook wel wat minder zou kunnen? Ik vind zo’n bericht schokkend. Alles wat er mis is met de hedendaagse omgang met journalisten c.q. kritische vragenstellers.
@10
Misschien heb ik het gemist, maar ik heb niet gehoord dat hij iets “afwimpelde”. En Aboutaleb lijkt me ook veel te verstandig om zich in het mijnenveld van al dan niet “legitieme” interpretaties te begeven.
Ik had het idee dat hij simpelweg zijn visie op de islam toelichtte, zonder te claimen dat dat de enige juiste visie is. Dat hij het afkeurt dat anderen die religie aangrijpen (of misschien wel als excuus gebruiken) voor intolerantie en geweld lijkt me alleen maar normaal.
Mijn indruk is dat Aboutaleb veel genuanceerder over zijn eigen religie is dan jij denkt. Mogelijk is hij zelfs genuanceerder dan jij bent.
Dat gezegd hebbende: dat een man die verder bijzonder verstandig overkomt in dit soort sprookjes gelooft is ook voor mij totaal onbegrijpelijk.