OPINIE - Een pleidooi voor meer democratie bij de toepassing van internettechnologie.
De macht van grote internetbedrijven als Google, Twitter en Facebook staat al langer ter discussie. Ik heb er eerder over geschreven onder titels als Google als rechtbank, Moet het internet gereguleerd worden en zoja hoe?, Facebook aan banden? en Politici en het vrije verkeer van informatie. De kritiek op de sociale media die deze bedrijven exploiteren betreft onder meer de handel in persoonsgegevens, het onbelemmerd toelaten van aanstootgevende, discriminerende of haatzaaiende content en hun rol bij de polarisatie van het publieke debat. Oud-Europarlementslid voor D66 Marietje Schaake schreef afgelopen zaterdag in de NRC een artikel waarin een meer fundamenteel oordeel wordt gegeven over sociale-mediabedrijven. Want alle discussies over het onheil dat deze bedrijven kunnen aanrichten ‘maskeren een veel groter probleem: de grote reikwijdte van private macht in het digitale domein. Daar, veelal onzichtbaar, is de democratie fundamenteel in het geding.’
Monopolies
Over de ‘democratiserende’ werking van de internettechnologie deden internetgoeroes in de jaren negentig van de vorige eeuw de fraaiste beloftes. Mensen als Sergey Brin, een van de oprichters van Google, beloofden een emanciperende en liberaliserende werking van het internet, schrijft Schaake, ‘door het openbreken van monopolies op macht en informatie. Inmiddels zijn een handvol technologiereuzen zelf monopolisten geworden.’ Democratische regeringen hebben al die tijd vastgehouden aan een laissez-faire beleid tegenover het nieuwe, op internettechnologie gebaseerde bedrijfsleven. Zo weinig mogelijk regelgeving en primair vertrouwen op de klassieke wetten van de vrije ondernemingsgewijze productie. Nu worden ze geconfronteerd met machtige, puur op winst gerichte systemen die, ‘gevoed door ontransparante datasets en door machine-learningprocessen, de democratie en het publieke belang hebben uitgehold.’
De impact van het digitale domein op het privéleven en samenleven is enorm. Sociale media zijn publieke diensten geworden, openbare platforms voor debat en uitwisseling van informatie. We hebben er helaas niets meer over te zeggen. Het digitale domein is in private handen, het wordt gestuurd door private belangen en we hebben geen enkel zicht op wat er precies gebeurt. Daar zit het echte probleem van de sociale media.
Stratenmaker
Voor het fysieke verkeer hebben we openbare wegen. Alles wat daar gebeurt is onderhevig aan democratisch tot stand gekomen wetten die op allerlei manieren worden gehandhaafd. We zijn van jongs af aan gewend om daarmee rekening te houden en iedereen vindt het normaal dat overtredingen worden gestraft. Het internet is geen openbare weg. Alles wat daar gebeurt is onderhevig aan weinig transparante interne regelgeving van private partijen waarin het eigen belang domineert. Schaake schrijft over de stelling dat internetbedrijven ook gewone bedrijven zijn: ‘anders dan bij een analoge stratenmaker waarvan het product wordt afgenomen en het daarna letterlijk de openbare weg is, blijft bij het aanleggen van smart cities, veel waardevolle data in het bezit van bedrijven. Vaak ontbreken transparantie, onafhankelijk toezicht en democratische verantwoording’. En dat terwijl de publieke zaak (onderwijs, gezondheidszorg, de rechtspraak, het openbaar vervoer, het klimaat, de veiligheid) volledig afhankelijk is van de werking van digitale communicatie- en informatiesystemen.
Kan het anders?
Het internet volledig in handen geven van de overheid is geen alternatief. Misschien gaat het goed zo lang een land democratisch wordt bestuurd. Maar een regeringswisseling in de verkeerde richting helpt ons van de regen in de drup. Er zijn genoeg voorbeelden te vinden om die weg te mijden. Maar voor meer democratisch gestuurde overheidsinvloed op de digitale informatie-industrie is best wel wat te zeggen. Het gekke is overigens dat de overheid in de eerste fasen van de ontwikkeling van de digitale industrie wel degelijk kansen heeft gehad om haar invloed aan te wenden. Veel internetbedrijven uit Silicon Valley konden profiteren van investeringen door de overheid in de ‘electronische snelweg’. Maar Al Gore, Clinton’s vice-president, indertijd hartstochtelijk pleitbezorger van dergelijke investeringen, had meer oog voor de economie dan voor de democratie.
Marietje Schaake meent terecht dat de overheid ook in dit stadium van de ontwikkeling van de internettechnologie nog wel degelijk het tij kan keren ten gunste van de publieke belangen. ‘Door het handhaven van de democratische principes met binnenlandse wetgeving zoals mededingingsregels, non-discriminatieprincipes en fundamentele vrijheden, kan de balans worden hersteld.’
Waarom zou de internettechnologie niet op dezelfde manier kunnen worden gereguleerd als andere sectoren? Vergelijk de voedselindustrie. Het is dan wel zaak meer te investeren in toezicht en handhaving. En om te beginnen in prioritering van onderzoek, aandacht voor en debat over de voorwaarden waaronder we het internet kunnen democratiseren. Het is goed dat Schaake de machtsvraag inzake dat voor iedereen zo onmisbare internet op tafel heeft gelegd. Ik hoop dat haar stem in Den Haag wordt gehoord. En niet alleen bij D66. Want, een laatste citaat:
‘De fundamentele discussie over wie de legitieme macht over het maken van regels heeft en kan beslissen over belangrijke aspecten van de levens van mensen moet dringend gevoerd worden. Zonder legitiem mandaat, controle op macht, maar ook onafhankelijk toezicht en het afleggen van verantwoording is er geen democratie.’
Overgenomen van Free Flow of Information.
Reacties (9)
Twitter en Facebook zijn niet meer dan doorgevers van berichten, feitelijk zijn ze niet anders dan de post de krantenjongen en het telefoonbedrijf, die zijn is ook niet verantwoordelijk voor wat er in de boodschap staat die zij bezorgen, gelukkig niet. De verantwoordelijke is degene die de berichten publiceert en niet de doorgever.
Op dit moment dreigt het overigens andersom te worden deze bedrijven gaan nu onder politieke druk berichten censureren en blokkeren. Een of andere stel domme Amerikaanse moderatoren gaat nu miljarden berichten in honderden talen censureren of ze goed of fout zijn, weten zij veel wat het verschil tussen Blackface en Zwarte Piet is, laat staan de duizenden ander nuances in de wereld. En dan even aannemend dat zijn helemaal politiek neutraal zijn, wat niet erg waarschijnlijk is. Dat is pas een gevaarlijke ontwikkeling, dat zijn praktijken die normaal alleen in Noord Korea en bij Putin gebeuren!
De verantwoording dient te blijven liggen bij de publicist van een artikel, is zijn bericht aanstootgevend, haat zaaiend of beledigend dan kan die daar via de rechter op aangesproken worden. De rechter overweegt in het algemeen alle belangen in tegenstelling tot een overwerkte moderator met een duister algoritme. Ga je die verantwoordelijkheid leggen bij de boodschap doorgever en daar vervolgens ook nog politieke druk op uitoefenen dan kan het zomaar zo zijn dat de volgende keer in een ander politiek klimaat jouw boodschap wordt gecensureerd. Laat de verantwoording gewoon blijven bij wie die hoort te liggen.
@1: Zuckerberg als krantenjongen. Dat is wel een heel achterhaalde opvatting over deze internetmonopolisten. En het censuurverhaal is hier slechts een aspect van de macht.
Aah, ik denk dat ik het nu weet.
Loop al weken met de vraag, naar aanleiding van wat commentaar en vragen richting de redactie over LR.
Maar hij vervult hier een belangrijke functie. Dag in dag uit, vaak eerste van de dag, of als eerste comment. Een update.
Geeft voor mij de dagelijkse samenvatting en broodnodige vinger aan de pols wbt de onderbuik.
Ik ben nml zelf te beroerd, of eigenlijk geworden, om af en toe een rondje te lopen langs de roze, of bv de telegraaf. Mede omdat ik daar steeds zo beroerd van werd.
@3: Tja, de redactie heeft meermalen geprobeerd Le Redoutable opp te heffen, maar werden telkens op de vingers getikt door de waakhond voor VvM. We hebben niet het geld in kas om de boetes te betalen en trouwens, als je in een democratie oppositie toelaat, kom je daar niet zomaar van af.
@4: jaja, slap pseudosarcastisch gezever weer. Zoals ik vaker heb gezegd: in het recente verleden zijn reaguurders voor veel en veel minder gepermband, en Le R kan keer op keer flagrante leugens verspreiden.
[ aluhoedje ]Le R is een redactieverhikel om lekker even wat impopulaire tegengas te geven, om daarmee de onderbuikers op rechts de wind uit de zeilen te nemen. Dat -zoals @3 al zegt- Le R opvallend vaak als eerste vlak na publicatie al een buikrochel laat, is veelzeggend.[ /aluhoedje ]
@4 (Advertentie)
Last van oppositie?
Probeer Novichok.
Novichok werkt probaat tegen ongewenste elementen.
Novichok lost makkelijk op in water en thee, en laat geen sporen na. Novichok. Het lezen van de bijsluiter voor gebruik is echt niet nodig. Gebruik Novichok, u en uw land voelen zich gelijk stukken beter.
@1: Je vertelt weer het halve verhaal.
[ feitelijk zijn ze niet anders dan de post ]
Inderdaad, je hebt gelijk hoor, want mijn postbode opent al mijn brieven die ik ontvang en verstuur, scant de inhoud en stopt daar tegen fikse fooien talloze reclamefolders bij naar aanleiding van wat hij gelezen heeft.
De postbode maakt een kopie van alles wat ik schrijf of ontvang, van wie en wanneer. Verstuur ik een eigen foto, dan heb ik meteen mijn copyright aan de postbode afgestaan, had ik hem maar niet in een brief moeten stoppen!
Ziet hij een keer “baby” staan, wordt ik bedolven onder folders van kraamhulp en papieren luiers, maar hij mist het woord “doodgeboren”, de lul…
Hij wisselt al zijn kennis ook nog eens uit met de telefoondienst die met mij meeluistert om nóg meer reclamefolders te kunnen toevoegen aan mijn post.
Dat ik zeg of schrijf dat Beatrix een satanische pedofielenkring leidt zorgt er voor dat ik extra reclame voor boeken en tijdschriften met diezelfde complotdenkers krijg, maar als ik een foto van een borstvoedende vrouw in de post verstuur dan verscheurt hij die en blokkeert stante pede mijn overige postbezorging en -ontvangst voor twee weken.
De postbode is ook niet te beroerd om tegen forse betaling de Poetin trollen op mij af te sturen om de democratie in mijn land te ondermijnen.
Nou, Le Redoutable, het moet onze lezertjes nu toch wel duidelijk zijn wie “doorgevers” zijn en wie absoluut never nooit simpele doorgevers zijn…?
@7: sterk en leuk
@8: Dank je.
Maar LR is nu allang naar bed en vertelt morgenochtend gewoon weer hetzelfde sprookje zonder enige gene.