Voor echte problemen heeft het populisme geen oplossing. En het populisme zal ook niet echt van invloed zijn op het denken over de multiculturele samenleving, want daar denken Nederlanders al twintig jaar hetzelfde over. Fons van de Vijver verwacht dan ook dat de PVV niet meer dan een eendagsvlieg zal blijken te zijn.
Paul Taggart, een politieke wetenschapper uit Sussex, verklaarde onlangs in het NRC dat we ons niet veel zorgen hoeven te maken over het huidige populisme. Het komt wel vaker voor in parlementaire democratieën, en ervaring heeft geleerd dat het ook steeds weer verdwijnt. De basis voor populisme is volgens hem een verstoorde communicatie tussen publiek en politiek. Kiezers herkennen zich niet meer in politici, die als elitair en niet meer als vertegenwoordigers van de kiezers worden gezien.
Historisch gezien heeft Taggart het gelijk aan zijn zijde. Ik denk echter dat hij wat luchtigjes doet over de gevolgen van populisme en de verschuivingen in de politieke verhoudingen in Nederland. Want het recente populisme in Nederland zet de verhoudingen tussen groeperingen in Nederland verder op scherp.
Onderste groepen zijn doelwit van kritiek
Populisme heeft per definitie te maken met groepen die zich buitengesloten voelen en zich identificeren met anti-establishment politici. In mijn optiek is het populisme in Nederland een volgende stap in de manier waarop in het openbare discours in Nederland met multiculturalisme wordt omgegaan. Een belangrijke eigenschap van het Nederlandse populisme is dat het een stem wil geven aan een betrekkelijk klein deel van de bevolking dat zich eerder niet vertegenwoordigd voelde in de politiek, een groep die nogal eens wordt aangeduid met de term ‘onderklasse’. Deze onderklasse profileert zich door zich te distantiëren van de politieke elite die geassocieerd wordt met ‘eigen zakken vullen’ en ‘niet opkomen voor de gewone man’.
Tegelijk distantieert deze klasse zich van de onderste lagen van onze samenleving. Een multiculturele samenleving kent altijd een hiërarchische rangorde van de etnische groepen; Nederland is daar geen uitzondering op. In allerlei onderzoek is aangetoond dat de maatschappelijke hiërarchie in Nederland aangevoerd wordt door de autochtonen, gevolgd door westerse allochtonen. Daarna komen de Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders; op de onderste sporten van de maatschappelijke ladder staan de Islamitische groepen, zoals de Marokkaanse en Turkse Nederlanders. Zij onderscheiden zich wat betreft cultuur het meest van de autochtonen. Hoe meer een cultuur afwijkt van de autochtone cultuur, hoe lager de groep eindigt op de maatschappelijke ladder. In een tijd van populisme (en polarisatie) zullen de onderste groepen op de maatschappelijke ladder het doelwit vormen van kritiek vanuit de net iets hogere lagen van de samenleving. Het is tekenend dat in de laatste jaren het woord allochtoon vaak alleen nog maar betrekking heeft op islamitische immigranten. Bij kritiek op de multiculturele samenleving hoor je ze zelden iets over westerse allochtonen. Het mechanisme waarbij een maatschappelijke groep zich profileert door zich af te zetten tegen een lagere groep in de maatschappij is geen recente vinding, maar een oeroud gegeven waar in de geschiedenis veel voorbeelden van zijn.
We denken stabiel over multiculturalisme
Opvallend is dat het populistische en polariserende discours van de laatste jaren niet is terug te vinden in de attitudes van Nederlanders op een dieper liggend niveau. We hebben in onderzoek dat eind tachtiger jaren van de vorige eeuw startte en dat tot ongeveer 2010 geduurd heeft steeds de houdingen bekeken van Nederlanders ten opzichte van de multiculturele samenleving. We hebben in deze onderzoekingen niet gevraagd naar de opvattingen over recente gebeurtenissen, maar ons geconcentreerd op de onderliggende attitudes, zoals de vraag of men vindt dat in Nederland etnische groepen gediscrimineerd mogen worden, of immigranten in Nederland voldoende aangepast zijn aan de Nederlandse samenleving, of immigranten voldoende doen om zich aan te passen aan de Nederlandse staat, enzovoorts.
Nederlanders dachten in deze periode steeds op dezelfde wijze over multiculturalisme. Ze zijn niet positief en niet negatief ten opzichte van multiculturalisme; ze hebben gemiddeld een neutrale houding. Zo vinden autochtonen gedurende deze hele periode dat discriminatie uit den boze is en dat immigranten te weinig doen om zich aan te passen aan de Nederlandse samenleving. De moorden op Fortuyn en Van Gogh veranderden niets aan deze attitudes. Wat je ziet is een kortdurend effect na de moord waarbij de steun voor multiculturalisme afneemt. Na tamelijk korte tijd is de attitude echter weer op het niveau van voor de moorden aanbeland. Het is een paradox in de discussie over populisme dat aan deze onveranderlijke houding ten opzichte van de multiculturele samenleving volledig voorbijgegaan wordt en dat gekapitaliseerd wordt op een verslechterende attitude ten opzichte van het multiculturalisme die wellicht aan het oppervlak speelt maar die het geheel aan attitudes ten aanzien van multiculturalisme onder autochtonen weinig recht doet.
In vergelijking met eerdere populistische partijen, zoals DS’70 en de Boerenpartij, valt op dat de huidige representant van het populisme, de PVV, een snelle groei doormaakt. Daarvoor zijn verschillende verklaringen aan te wijzen, waarvan het nog steeds aanwezige erfgoed van Fortuyn er één is. Andere factoren zijn de afnemende binding van kiezers met partijen, de snelheid en uitgebreidheid van media en de naar internationale begrippen grote penetratie van internet in Nederlandse huishoudens. Samen verklaren deze factoren wellicht de snel stijgende populariteit van het populisme. Geen van deze factoren werkt echter intrinsiek in het voordeel van populistische partijen. Als de geschiedenis van populisme in Nederland iets heeft aangetoond, dan is het wel hoe wankel de electorale basis onder deze partijen is, waarschijnlijk omdat ze groeien vanuit onvrede maar geen fundamentele oplossingen voor die onvrede hebben. DS’70 was na 13 jaar weer ter ziele, de Boerenpartij hield er na ruim 20 jaar mee op; bij beide partijen speelden persoonlijke tegenstellingen binnen de partij een belangrijke rol. Er lijken me geen factoren aanwezig om te veronderstellen dat het huidige populisme blijvend is.
Weinig blijvende invloed populisme
Veel kritiek in het openbare discours richt zich op ‘de multiculturele samenleving’. Voor mijn gevoel is dit een natuurlijke consequentie van het zoeken naar een zwakke partij in de samenleving. Een scherpe toonzetting van de debatten lijkt aantrekkelijk voor de kiezer omdat deze nu een heldere keuze kan maken. Het oplossen van de achterliggende maatschappelijke problemen zou echter wel eens ver achter de horizon kunnen verdwijnen door dit populisme. Weliswaar kan het probleem van de politieke representatie opgelost worden doordat nieuwe kandidaten toetreden tot de actieve politiek. Maar de onderliggende problemen in de samenleving – zoals bewoners van oude stadsdelen die zich niet meer herkennen in wijken waar iedere cohesie ontbreekt – zijn echter moeilijker aan te pakken. Daarbij is het de vraag of populisme de Nederlandse politiek nu zoveel beter maakt. De achterliggende maatschappelijke problemen zijn veel te complex om met een paar simpele keuzes op te lossen, al was het maar omdat de politiek relatief weinig invloed heeft op het dagelijks leven in wijken.
Op basis van eerder onderzoek concludeer ik dat het populisme veel stof kan doen opwaaien, maar waarschijnlijk weinig of geen invloed zal hebben op onderliggende attitudes. Er is weinig reden om aan te nemen dat attitudes die in de afgelopen jaren zo stabiel gebleken zijn opeens zouden veranderen als gevolg van een politiek en maatschappelijk discours.
Fons van de Vijver is hoogleraar crossculturele psychologie aan de Universiteit van Tilburg en bijzonder hoogleraar aan North-West University in Zuid-Afrika.
Meer bij Sociale Vraagstukken.
Reacties (33)
Wanne koekwaus! Kende gij pollitiek die nie popudinges is? Nou dan jonguh. Moete nou ok nie gaan janke jonguh -kut. Tsss. Sjonge jonguh.
Uw wikipedia-link mr/mv sociale vraagstukken:
Gevestigde politieke partijen hebben soms de neiging nieuwkomers als populistisch te bestempelen. Gewoonlijk zijn die gevestigde partijen echter ook begonnen als gevolg van stemmen uit “het volk”.
Wat is dan voorbijgaand of praat U poep;) ?
Alles is van voorbijgaande aard, de PVV ook.
De PVV voorziet in een behoefte en voorlopig stem ik nog PVV. Wel zijn er fouten gemaakt in de selectie van kamerleden e.d. Dat kan de PVV uiteindelijk wel de das omdoen. Ondanks die fouten ben ik bij de PVV blijven hangen, maar als het na de volgende verkiezingen weer op dezelfde manier misgaat haak ik op een gegeven moment ook af.
De PVV mag voorbijgaan, in de tussentijd kan ze dan wel een hoop schade aan hebben gericht.
Steeds meer PVV-standpunten worden salonfähig en omarmd door de traditionele politiek. Terwijl er uiteindelijk toch weinig positiefs mee bereikt wordt, zoals de schrijver betoogt, omdat de onderliggende oorzaken niet veranderen. Maar wat wel bereikt wordt zijn verzuurde verhoudingen, in het diepst van hun ziel gekrenkte mensen (met het risico dat die radicaliseren), polarisering alom.
En de geniepige manier waarop het gaat: het begint met ageren tegen vliegtuigkapers (lijkt me geen extreem standpunt), vervolgens worden straatschoffies zowat op één lijn daarmee gezet door ze ‘straatterroristen’ te noemen, en nu wordt er al openlijk gesproken over het uit bussen sleuren van meisjes, alleen omdat ze een hoofddoekje op hebben. Wat ik dan weer vrij extreem vind.
Dat de PVV ooit ophoudt te bestaan moge zo wezen, geen reden om er je schouders over op te halen.
Om er maar eens een dikke Godwin tegen aan te gooien: de NSDAP was ook van voorbijgaande aard.
Ach, Pvv zal best van voorbijgaande aard zijn…. maar dat populisme van voorbijgaande aard is??? Nee, de mens blijft volgens mij in grote lijnen hetzelfde, dus de behoefte aan populisme in de politiek blijft ook “gevraagd”.
Populisme zal dus na de PVV een nieuwe stem krijgen, zoveel is voor mij zeker. Fons van de Vijver kan zijn huiswerk dus over doen.
@Piet: de CPN was ook van voorbijgaande aard, net zoals de Boeren partij van Koekoek etcetera.
Ach ja, na Ronald Reagan is de stem van redelijkheid ook allang weer terug in de Amerikaanse politiek. Even kijken, he??? waar istie gebleven?????
@Piet,
PVV standpunten??
De PVV articuleert een aantal standpunten die blijkbaar leven onder de kiezers bedoel je.
Die standpunten zijn er ook zonder PVV,
alsof dat partijtje in staat zou zijn iets nieuws te bedenken,
beetje teveel eer.
De ontwrichting van de maatschappij op zowel sociaal als economisch vlak is deze keer velen malen groter dan de aangehaalde voorbeelden en helaas nog lang niet op zijn “hoogtepunt”. Mijnheer de President, slaap zacht.
1) Dat werd in de jaren dertig ook van nazi’s gezegd.
2) Voorbijgaande aard/terugkerend fenomeen; f(x)=sin(x).
Volgens mij is het voor het voortbestaan van populisme niet noodzakelijk dat het problemen oplost.
@7
ik denk dat de PVV zeer effectief is in het formuleren van standpunten uit de vormeloze poel van ontevredenheid van haar achterban. Voordat populisten de islam gingen presenteren als een bedreiging van de verlichting (welke zijzelf zouden vertegenwoordigen) hadden henk en ingrid niet die mening over de islam. Ze moesten gewoon niks hebben van dat gejengel, de soepjurken en de brabbeltaal. Het valt mij juist altijd op hoe standpunten ge-echood worden door aanhangers. Pas sinds wilders een hekel heeft aan hoofddoekjes ziet iedereen het als een fundamentele schending van de rechtsstaat. Pas sinds geert wilders met begrippen als taqiya en fitna kwam, ziet domrechts het in eens overal verschijnen.
Het populisme wordt hier ten onrechte op één lijn gezet met de PVV. Populisme is een politieke stijl, die door alle partijen in zekere mate wordt ingezet. Een stijl, bovendien, die we op elk moment in de geschiedenis aan kunnen wijzen. Charismatische leiders, geniepige onrustzaaiers, doorgewinterde debaters, ze zijn van alle tijden.
Deze denkfout heeft serieuze gevolgen, omdat de standpunten van de PVV compleet buiten beschouwing worden gelaten. Terwijl een deel van die standpunten de democratie en de rechtstaat sterk dreigt te ondermijnen.
@Ultrabas: Bazel niet over de zogenaamde ondermijning van de rechtstaat. Als je links winkelt in de grondrechten dan zou je die ondermijning kunnen zien, maar ik kijk liever naar het geheel.
Er is een oplossingspercentage van minder dan 25% en ik heb er vertrouwen in dat onder invloed van de PVV dit percentage omhoog gaat.
Eén van de redenen dat ik PVV stem is dat ik vind dat de grondrechten die ik belangrijk vind, dat die in goede handen zijn.
de PVV is het pannenkoekenhuisje van de VVD, de VVD stemmentrekmachine voor zwakbegaafden, de spinnende VVD afdeling volksverlakkerij ten behoeve van het elitair graaien, zakkenvullen en andere vriendjespolitiek
de PVV stemt in alles mee met de VVD alleen als het minderheidskabinet met een andere meerderheid plannen kan realiseren dan met de PVV stemt de PVV met veel bombarie tegen zodat Henk en Ingrid weer met hun feestmutjes kunnen schateren op de bank en zo ondertussen niet door hebben hoe ze verder uitgewoond en uitgekleed worden door de VVD
verder heeft de PVV er een dagtaak aan plannen te verzinnen die toch nooit juridisch/europees uitvoerbaar zijn en dat alles om Henk en Ingrid voor de VVD zoet te houden
Erg logisch. Populistische partijen als de PVV hebben een willekerig samenraapsel van losse standpunten, gebundeld door een charismatische leider. Men handelt niet vanuit een samenhangende ideologie, waar een partij richting en houvast aan kan ontlenen, los van personen. Men mist herkenbaarheid, karakter enz. Als de leider weg valt blijft er niets over. Dat betekent niet dat alle stanpunten onzin zijn en dat zo’n partij geen functie heeft. Het corrigeert bestaande partijen waar ze zijn afgedwaald en die nemen dan ook vaak standpunten over of schuiven in die richting waardoor de voedingsbodem voor de populistische partij weer verdwijnd. Tot dit proces zich herhaald.
Blijft het punt dat er genoeg voorbeelden zijn van landen en stromingen die populistisch zijn en blijvertjes zijn. De al eerder aangehaalde nazis, de hele amerikaanse politiek sinds Reagan en wat te denken van De Clown van Italie? Allemaal zogenaamd tegen de machtselite die ons bestuurt, allemaal voor het volk, en allemaal met een grote invloed op hun land.
Populisme van voorbijgaande aard?
Dat kan kennelijk even duren: D66 stamt uit de jaren ’60 en Groen Links uit de jaren ’80.
Of is dit weer het gebruikelijke dagelijkse ‘Wilders is slecht’ postje?
Oh gut, je mag de PVV niet populistisch noemen want alle andere partijen zijn ook begonnen als xenofobische splijtzwammen die in de kamer totale irrationele troep uitkotsen.
Denk na voordat er aantoonbare poep uit je mond komt.
Overigens is de PVV niet van voorbijgaande aard zolang er geen voedingsbodem is voor woede is door een (al dan niet) nieuw triviaal vraagstuk. Woede moet gevoed worden, de economische crisis is blijkbaar nog niet dwingend genoeg om ’t voetvolk van gedachten te doen veranderen.
Als men moet kiezen tussen een populist of een technocraat (en dat lijken in het huidige bestel zo’n beetje de keuzes te zijn), dan weet ik persoonlijk nog niet zo zeker of die keuze heel snel gemaakt is.
Ik bedoel: het vereist een zeker inlevingsvermogen in het absurde om eerst te constateren wat er de laatste dertig jaar allemaal is ontwricht qua infrastructuur, migratie, privacy en verkwisting in Nederland, en om je dan om te draaien, op Wilders te wijzen, en te zeggen: nee maar hij – hij is de slechterik!
Je zou een punt hebben als Wilders niet zo eenzijdig op links af zou geven en zowel VVD als CDA bij zichzelf te rade zouden gaan. Voor de volledigheid.
@parallax; Als je dat wilt, wil ik best zeggen dat het kiezen tussen twee kwaden is, hoor.
Dat mag je best zeggen, neemt niet weg dat de hele premisse van een historie van linkse vernieling berust op onwaarheden. Dat maakt ’t reactionaire gebral onzinnig en eenzijdig.
@parallax; Waar heb je het over ? De afgelopen dertig jaar zijn CDA en VVD (voornamelijk) en PvdA, D’66 (ook best wel), en CU (een beetje) aan de macht geweest. Als ik het heb over ‘ontwrichting’, houd ik iedereen die hierboven staat, daarvoor verantwoordelijk.
Dat maakt de keuze ook zo verdomd moeilijk. Ik kan het namelijk echt niet over mijn hart verkrijgen om GL of SP te stemmen.
“Eén van de redenen dat ik PVV stem is dat ik vind dat de grondrechten die ik belangrijk vind, dat die in goede handen zijn.”
Oh mijn god…
Dus ook de PVV, die de status quo gedoogt. In andere woorden: je hele betoog valt in duigen.
You can’t have your cake and eat it too.
Wat ben je weer lekker aan het overdrijven KJ. Wat voorn “ontwrichting” heeft er nou de laatste dertig jaar plaats gevonden? De halvering van het moordcijfer? De verdubbeling van het gemiddelde inkomen? De stijging van de levensverwachting met een jaar of 5? Puinhopen hoor.
@JSK; Parafrasering JSK: ‘voor een land dat ieder jaar haar inkomen gratis ieder jaar met 5% aangevuld ziet worden, zouden we het een stuk beter kunnen doen’. Parafrasering JSK: ‘niemand doet iets aan de aankomende crisis van de vergrijzing’. Volgens mij, als ik even nadenk, kan ik er nog wel een stuk of vijf verzinnen, en ben jij ook niet altijd het zonnetje in huis. Of meet je nu even, voor de gelegenheid, je optimisten-identiteitje aan ?
Ik denk dat het nog een stukje erger is: we lopen eruit. De laatste dertig jaar hebben in het teken gestaan, economisch gesproken, van de grote uitverkoop. Als iemand die geconfronteerd wordt met een lege portemonnee en kan kiezen: een bijbaantje of moeders antieke kast verkopen, hebben we stelselmatig voor dat laatste gekozen.
En niet alleen hebben we aan grote uitverkoop gedaan, we hebben ook allerlei technocratische oplossingen omhelsd, onderwijl alle klachten erover negerend. Want klachten en gevoelens kun je niet kwantificeren: Ongeschoolden importeren ? Moet maar, want anders wordt het te duur en wie kan het schelen waar die mensen wonen. En wat geeft het dat u geen OV, of zwembad, of politiebureau, of gemeentehuis, of bibliotheek meer heeft in uw dorp ? Verhuis toch naar de stad; wij snappen überhaupt niet waarom iemand dat niet zou willen. Dorpen zijn voor losers. Wat geeft het dat je in de Randstad niet meer kunt rijden en dat de hele boel onder de zeespiegel ligt? Een minister staat nooit in de file, tenslotte.
Daarbij zijn we in grote mate onze vrijheid verloren. Wat nou privacy? Dit is het dichtstbevolkte land van de wereld! Als de buren je kunnen horen neuken, wie maakt het dan uit dat je een identiteitskaart moet kunnen tonen of dat je gefilmd wordt overal en nergens en dat iedereen eigenlijk altijd wel je post leest? Wat heb je eigenlijk te verbergen?
Ondertussen zijn we bezig om een kerstboom aan luxe stratenmaker-op-zee baantjes voor ex-politici en wat dies meer zij op te tuigen. Want niemand is meer lid van een politieke partij, dus niemand merkt de corruptie meer op. De inkomsten-verschillen rijzen de pan uit, maar het ’tast de sociale cohesie’ vooral niet aan hoor – dat moet je vooral niet denken! En al die bank-directeuren en televisie-presentatoren die dreigen met verhuizen als zij niet krijgen wat zij krijgen, moet je ook vooral geloven hoor. Want middelbare oude Nederlandse mannen wonen graag in China. En Jack Spijkerman is ook al zo’n succes-story.
Nee, ik ben nogal pessimistisch over de wat negatievere aspecten van het beleid van de afgelopen dertig jaar. Maar wat je zegt: het is heel mooi dat we vijf jaar ouder worden.
A study on the support for multiculturalism was carried out among 250 members of the majority group in a Dutch city.
is dit niet een beetje kleine steekproef om je conclusies op te baseren? en waren dit 250 autochtonen die representatief zijn voor heel Nederland?
Ik geloof niet dat het denken over de multiculturele samenleving neutraal is. Ik denk dat er een meerderheid van Nederlanders is die nooit een multiculturele samenleving gewild hebben, het hele idee van multiculturele samenleving is door de politiek opgedrongen als iets moois.
Dit stuk bewijst weer eens dat sociale wetenschappen in dit land niet politiek neutraal is. Het uitgangspunt dat in het hele stuk terugkomt is dat populisme iets negatiefs is. En hopelijk zo snel mogelijk over gaat.
Hierbij zegt de auteur letterlijk dat hij zich baseert op een onderbuikgevoel:
Voor mijn gevoel is dit een natuurlijke consequentie van het zoeken naar een zwakke partij in de samenleving.
Met andere woorden: populisme gaat niet om legitieme eisen, maar gaat om het aanvallen van zwakkeren.
Een verwijt dat steeds terugkomt, ook in dit stuk, is dat de PVV (want met populisme bedoelt de auteur uiteraard de PVV, niet een populistische partij als SP) geen oplossingen zou hebben. Volgens mij is er geen politieke partij zo concreet in zijn voorstellen als de PVV, hoezo heeft de PVV geen oplossingen? Misschien bedoelt Fons van de Vijver dat de PVV geen oplossingen heeft die hem bevallen.
Fons van de Vijver is geen wetenschapper maar een politicus.
Laatste opmerking: iedereen die de politiek in de jaren 70 heeft meegemaakt weet dat die toen veel gekker was met doorgeslagen marxisme dan deze tijd. Uiteraard werden toen door sociale wetenschappers niet dergelijke onderzoeksresultaten gepresenteerd, want de ”wetenschappers” waren toen zelf de populisten.
@28: “is dit niet een beetje kleine steekproef om je conclusies op te baseren?”
Waarom vragen mensen dit toch altijd? 250 is niet per se weinig (vaak zelfs veel meer dan nodig om conclusies te kunnen trekken over heel Nederland).
“en waren dit 250 autochtonen die representatief zijn voor heel Nederland?”
Kun je zelf beoordelen, de groep is in het onderzoek beschreven.
“Ik geloof niet dat het denken over de multiculturele samenleving neutraal is. Ik denk dat er een meerderheid van Nederlanders is die nooit een multiculturele samenleving gewild hebben, het hele idee van multiculturele samenleving is door de politiek opgedrongen als iets moois.
Dit stuk bewijst weer eens dat sociale wetenschappen in dit land niet politiek neutraal is.”
Tja, als je jouw eigen geloof boven de resultaten van onderzoek stelt, is het “bewijs” wel heel makkelijk gevonden.
van de Vijver beweert dat DS’70 een populistische partij was.
In werkelijkheid was DS’70 een afsplitsing van de PvdA die de traditionele sociaal-democratische koers van de PvdA wilde voortzetten onder leiding van de zoon van Drees.
De PvdA zelf ging toen op de populistische toer met nieuw links.
Politieke elite & volk vormen begripsmatig een twee-eenheid, waarin de een de ander veronderstelt. Een geval van complementariteit dus, in dit geval van hiërarchische aard*. Verder ga ik in mijn verhaal uit van democratische verhoudingen AD 2011, Nederland.
De hoofdtaak van die elite is: problemen van volk en staat oplossen. Daarvoor wordt zij beloond met hoog aanzien en veel geld.
Populationisme is de naamgeving van de heersende politieke elite (HPE) aan enige politieke beweging op haar domein, als zij niet wordt aangevoerd door leden van haar eigen HPE stand.
Het complementaire verband is er dan niet meer, daarbuiten geen heil en volk gaat over in een van de derivaten van ‘populus’. Zeg maar gepeupel. Daarin ziet die elite een revolutie, i.e. een bedreiging van haar status en de daaraan verbonden emolumenten, gratificaties, toelagen, declaraties enz.
Populistisch is dan een politieke beweging (PPB) die van elite verstoken is, non-elitair, en daarom te minachten. Zoals de Arische stammen bij het binnenvallen in India neerkeken op de bevolking daar. Niet omdat ze er anders uitzagen, maar omdat ze geen Brahmanen hadden, dat wil zeggen geen complementaire elite. Van PPB maak ik nu PVV
Maar de HPE drukt zich niet zo cru en arrogant uit, wat we al zagen in haar gebruik van het enigszins omfloerste ‘populisme’. Dat ze toch zo cru en arrogant dénkt, leid ik uit het volgende af.
Hoofdbezwaar dat zij met de regelmaat van de klok of die van een Thibetaanse gebedsmolen tegen de PVV aanvoert, is dat zij voor de problemen die zij aanwijst geen oplossingen heeft, of in ieder geval geen bruikbare.
Maar met dit verwijt brengt die elite haar hoofdfunctie (zie boven) in stelling, dus via een soort omweg toch weer haar positie als elite.
Ik ga nu naar het artikel ‘Populisme is van voorbij gaande aard’, van Vijver dat ik langdradig vind, déjà lu, vol stoplappen en gemeenplaatsen. Tilburg zal ik maar zeggen. En dan dat Prof. in de ‘cross culturele psychologie’. Hoe verzinnen ze het. Maar inderdaad, je had ook Lubbers met zijn leerstoel ‘Globalisering’. Viel ook niets mee te beginnen. Goed, een saai opstel. Maar dat niet helemaal meer na mijn structurele analyse.
Want wat lezen we in de eerste zin? ‘Voor echte problemen heeft het populisme geen oplossing.’
Dat is begrijpen we nu niet ‘saai’, maar met de deur in huisvallen, alias de kern van het geheim van het (anti)populisme. Het gejank van een elite die de problemen heeft geschapen die zij zelf niet kunnen oplossen, een land te grabbel heeft gegooid en nog alleen maar aan haar eigen comfortabele positie kan denken.
En dan de op een na laatste alinea, de door mij tussen haken geplaatste zinnen:
‘Veel kritiek in het openbare discours richt zich op ‘de multiculturele samenleving’. Voor mijn gevoel is dit een natuurlijke consequentie van het zoeken naar een zwakke partij in de samenleving. Een scherpe toonzetting van de debatten lijkt aantrekkelijk voor de kiezer omdat deze nu een heldere keuze kan maken. {Het oplossen van de achterliggende maatschappelijke problemen zou echter wel eens ver achter de horizon kunnen verdwijnen door dit populisme.} Weliswaar kan het probleem van de politieke representatie opgelost worden doordat nieuwe kandidaten toetreden tot de actieve politiek. {Maar de onderliggende problemen in de samenleving} – zoals bewoners van oude stadsdelen die zich niet meer herkennen in wijken waar iedere cohesie ontbreekt – zijn echter moeilijker aan te pakken.} Daarbij is het de vraag of populisme de Nederlandse politiek nu zoveel beter maakt. De {achterliggende maatschappelijke problemen zijn veel te complex om met een paar simpele keuzes op te lossen}, al was het maar omdat de politiek relatief weinig invloed heeft op het dagelijks leven in wijken.
* ‘ook een politieke democratie, waarin burgers zichzelf regeren is een hiërarchie’ (Andeweg en Gunsteren, Over de kloof tussen burgers en politiek, pg. 118).
@10 Pas sinds geert wilders met begrippen als taqiya en fitna kwam, ziet domrechts het in eens overal verschijnen.
Voordat Gandhi zijn anti-Britse actie startte, bestond er in India al bij het volk afkeer van de Britse Raj. Aan die negatieve gevoelens van de ‘gewone man’ gaf Gandhi de vorm die noodzakelijk was voor het mobiliseren van het Indische volk, om te strijden voor de onafhankelijkheid van India.
Deze vormgeving getuigt van het bezit van talent van leiderschap. Wilders heeft die ook.
Nooit heb ik gelezen dat iemand Gandhi ervan heeft beschuldigd die volkgevoelens te hebben vervalst of gemanipuleerd. G. heeft ze begrepen. Wilders mm. ook.
“Populisme is van voorbijgaande aard”
Ik hoop het maar, gezien de PvdA tegenwoordig samen met de SP en de PVV op 1 populistisch kussen slaapt, (zie o.a. de super populistische bonus motie) zou dit een mooie opruiming van het politieke landschap betekenen!
Je had ook even een ‘jumping the shark’ disclaimer kunnen geven.