Gealarmeerd door de recente populistische successen, ben ik afgelopen zaterdag voor het eerst in mijn leven op een verkiezingscongres geweest. Op het D66-congres was een apart workshop expliciet gericht op effectieve populismebestrijding.
Centrale figuur in deze workshop, naast voorzitster Sophie in ’t Veld, was Stefan Schlegel. Deze Zwitserse academicus is oprichter van het Zwitserse Operation Libero, een politieke beweging met als doel populistisch-nationalistische Zwitserse partijen te bestrijden. Er valt nogal wat te bestrijden in een land waar de campagne rondom een immigrantie-referendum met dit soort posters werd gevoerd.
Volgens Schlegel bestaat een effectieve anti-populistische strategie uit twee fasen. De eerste fase is een intensief zelf-onderzoek, waarin de anti-populist tot in de kern doordenkt waar ze nu eigenlijk voor staat, en haar kernwaarden en idealen articuleert.
Hierbij is het van belang niet mee te gaan in de argumenten en de formuleringen van de populisten. Probeer ook geen “populisme-light” te verkondingen, zoals Rutte dat afgelopen week deed: in feite neem je de populist dan het werk uit handen. Integendeel, formuleer je eigen waarden, gebruik je eigen termen en stel die tegenover die van de populisten (bijvoorbeeld niet veiligheid, maar compassie en openheid). In de woorden van Schlegel: zing je eigen lied.
In de tweede fase vertaalt men die boodschap in krachtige symbolen, metaphoren en memes. Hier moet men juist wel de de populistische strategie kopiëren: focus op gevoelens en emoties, niet op droge feiten of logische redeneringen.
Een voorbeeld van deze strategie is Operation Libero’s campagne rondom het “durchsetzungsinitiative”, een voorstel voor strengere uitzettingsprocedures. Operation Libero kwam met campagneposters, waar Helvetia, symbool voor Zwitserland door het initiatief verpletterd wordt. Of het door Operation Libero kwam of niet, het initiatief werd verslagen met 59% van de stemmen.
Veel meer bewijs voor de effectiviteit van Schlegel’s strategie werd in de workhop niet aangevoerd. Maar zelfs als het niet werkt, levert het in ieder geval het genoegen op om voor je eigen waarden op te komen.
Reacties (17)
I.v.m. anti-Trump populisme is het nieuws dat Trump een deal met Saoudi-Arabie en de Emiraten heeft gesloten rondom een safe zone waardoor vluchtelingen veilig opgevangen kunnen worden een beetje ondergesneeuwd.
WILLEN JULLIE MÉÉR OF MÍNDER CRIMINELEN?!?
(@1: Wat goed van Trump. Wat wordt de opvangcapaciteit daar?)
De eeuwige marxist verraadt zich weer. ‘Zelf-onderzoek’, man man man. Komen er ook volks-tribunalen? Ik kan niet wachten.
@3: Wat heeft dit in vredesnaam met marxisme te maken???
Ik denk dat je het gewoon niet begrijpt. Het advies is na te gaan waar je zelf voor staat zodat je de populisten met een positieve boodschap kunt bestrijden. Lijkt me eerder praktisch dan marxistisch.
Ik denk niet dat het vooral om een botsing van waarden gaat (zoals de auteur meent) maar om verschillende interpretaties van die waarden c.q. de werkelijkheid. Uiteindelijk is het enige verschil dat men het gevaar voor de gedeelde waarden uit een andere hoek ziet komen. Zo is iedereen voor ‘compassie’ maar ziet D66 geen terroristen in de vluchtelingenstroom en PVV’ers wel. Iedereen is voor ’tolerantie’ en alle andere liberale waarden, maar men verschilt van mening of die waarden worden bedreigd door moslims of door anti-moslims. Verdedigen we onze waarden van openheid en tolerantie het beste door iedereen toe te laten of door juist de intoleranten niet binnen te laten voordat zij ons tolerant feestje komen bederven? Iedereen is tegen fascisme maar zijn de PVV’ers of zijn de linkse anti-fascisten de echte fascisten? Et cetera.
@4: KJH zal het maoïsme hebben bedoeld omdat daar de plicht tot zelfkritiek een belangrijk element vormt.
Het valt me op dat sinds Fortuyn, Wilders, Trump het woord populist flink wordt misbruikt.
Volgens Van Dale:
po·pu·lis·me (het; o)
1
(minachtend) neiging zich te richten naar de massa van de bevolking.
Als ik deze definitie volg, hebben we een kabinet met wel meer populisten dan een aantal rechtse politici.
Iets zegt me dat er een nieuwe definitie is ontstaan.
Doublespeak?
Heldere aanbevelingen, ook buiten politiek. Ik zou het graag zien in bijvoorbeeld discussie over vaccinaties dat de mensen met argumenten niet blijven hameren op argumenten maar durven te provoceren. “Mama, waarom mocht ik geen vaccin?” uit de mond van een ernstig misvormd kind of zo.
Wat frankw zegt. Ga voor de onderbuik. Wat mij betreft mag je best vragen aan een antivaxxer of-ie een spaarpotje heeft voor als-ie door z’n kind (of de ouder van een klasgenootje) aansprakelijk gesteld wordt voor het oplopen van een ‘kinderziekte’.
Of, korter: ‘hoe voelt dat nou om een potentiele massamoordenaar te zijn?’
@7: nee hoor, maar de dikke van doe is best ok mar er in meer definities in omloop….zoek die eens op.
Er is natuurlijk ondoordachte, irrationele emotie-politiek aan alle kanten. Dat is tenminste zoals ik populisme zie: ontwikkelingshulp is even hard populistisch als een burkaverbod of de zondagsrust. Volgens mij is dit vooral een kwestie van mensen met boter op hun hoofd die beter niet in de zon kunnen lopen.
@11: ah nuance!
@11 Je hebt dan blijkbaar niet scherp in het vizier dat ‘populisme’ een specifiek soort bewegingen aanduidt, dat een onderscheid maakt tussen ‘het deugdzame volk’ (populus) en ‘de elite’.
Een populist zegt ‘het volk’ te vertegenwoordigen tegenover ‘de elite’, die de belangen van het volk niet langer zou behartigen, maar over de hoofden van ‘het volk’ heen allerlei besluiten zou nemen die niet in het belang van ‘het volk’ zijn, tegen de wil van ‘het volk’ in.
Een tweede element, dat daar nog bijkomt, is dat het dat volk voorstelt als deugdzaam, en de elite als corrupt.
Een derde element is dat het de huidige status quo voorstelt als een morele crisis, die op het punt staat uit te lopen op een catastrofe. Alleen een radicale koersverandering kan de ramp afwenden.
Pim Fortuyn met zijn ‘Linkse kerk’, die het land in een politiek-correcte wurggreep hield en ‘het is vijf voor twaalf’ is daar een treffend voorbeeld van.
Geert Wilders met zijn demagogische praatjes over ‘de elite’ in politiek Den Haag en Brussel die Nederland de massaimmigratie door de strot zou duwen, waardoor de nakende islamisering niet gestuit kan worden eveneens.
Donald Trump gaat tekeer tegen de politici in Washington, waar hij wel even namens de hardwerkende Amerikaan orde op zaken zal stellen. Hoog nodig ook volgens hem, want Amerika zit in de prut, verliest internationale militaire statuur, immigranten overspoelen het land, en Washington heeft geen benul waar ze mee bezig is. Het roer moet daarom radicaal om.
Bernie Sanders is eveneens populistisch: bij hem bestaat de elite echter uit grootindustriëlen, miljardairs en de politici die in hun zakken zitten.
Dat heeft allemaal niet zoveel van doen met de politieke keuze voor of tegen ontwikkelingshulp. En ontwikkelingshulp afdoen als irrationeel beleid is weinig meer dan een frame. Er zijn argumenten voor ontwikkelingshulp, en er zijn linkse en rechtse argumenten tegen ontwikkelingshulp. Daar kun je een zinnige discussie over voeren, maar die staat los van een analyse over populisme.
@13; ik volg je definitie. En in alle gevallen waar die elite niet aan heersen is, hebben de populisten ongelijk.
Maar stel nu (hypothese), dat er werkelijk een elite bezig is in een land de boel te verstieren voor een deugdzaam volk. Heb je dan geen populist nodig om dat “kartel” te doorbreken?
@14 Bovenstaande karakterisering van populisme houdt op zichzelf genomen nog geen oordeel in over de wenselijkheid van populisme.
Ik ben zelf bijvoorbeeld bijhoorlijk positief over de wijze waarop Bernie Sanders de onvrede in de VS heeft geadresseerd, en volgens mij is zijn boodschap ook on point: hij bekritiseert m.i. terecht de greep die industrie en banken via campagnefinanciering hebben op politici, en de steeds groter wordende maatschappelijke tweedeling.
Dat is volgens mij een koers die de Democraten over zouden moeten nemen: ze zouden zichzelf moeten voorstellen als de partij die opkomt voor de ‘gewone man en vrouw’; en de Republikeinen als in bed liggend met machtsconglomeraties die de boel al decennialang verneuken voor iedereen. Vervolgens moet men dat omslaan naar de eigen waarden, op een manier die aansprekend is.
Da’s een populistisch frame, maar wel een die volgens mij dat te verdedigen valt; en het zou een goede bliksemgeleider kunnen vormen voor het ressentiment dat in het land leeft.
Linkse partijen in Nederland zouden hetzelfde moeten doen (nou ja, behalve de PvdA dan, want dat is natuurlijk weinig geloofwaardig): hunnie willen alles van jullie afpakken!
Als het aan rechts ligt houdt je straks geen betaalbare zorg meer over, kijk maar want het zorgpakket wordt steeds meer uitgekleed! En de woningmarkt wordt door de privatisering steeds onbetaalbaarder. Betaalbare kinderopvang? Vergeet het maar! En als het aan rechts ligt, zitten je kinderen straks na een studie opgescheept met een torenhoge schuld! Dat de lonen niet omhoog gaan, dat ligt aan rechts!
Enzovoorts, enzovoorts.
@15: Kijk, ok. De vraag achter mijn vraag was namelijk:
is een populist (zoals jij deze definieert) onuitzonderlijk fout?
Er bestaan verdedigbare populistische frames.
Dat is verfrissend om te horen…
@13: Je eerste element lijkt me de kern van het populisme. Je tweede element lijkt me onjuist: ik geloof niet dat populisten menen dat het volk deugdzaam is en de elite corrupt, maar wel dat de elite de democratie corrumpeert (hetgeen iets anders is). Het punt is dat a) het rijke bedrijfsleven/multinationals c.q. mondige intellectuelen meer invloed kunnen kopen en uitoefenen dan de gewone burger en dat b) de ex-politicus alleen maar een baan kan krijgen in het bedrijfsleven (waar ze immers graag gebruik willen maken van het netwerk van de ex-politicus: zie a), zodat multinationals/academici en politiek hecht zijn verknoopt. Ook politiek vormen politici een soort nieuwe internationale adel die meer met elkaar heeft dan met het eigen volk: de EU lijkt zelfs wel de institutionalisering van deze politieke corruptie van de democratie. Populisme is daar een reactie op. Je derde element is kenmerkend voor het fascisme dat een (heidense) circulaire tijd leert, gebaseeerd op de seizoenen: we zitten nu in de winter, alles gaat dood, maar er is nog een kiem over en als we die planten zal de lente weer aanbreken. Dat maakt het fascisme ook zowel reactionair als ultra-progressief.