Maandag beloofden in Glasgow leiders van honderd landen een einde te maken aan de ontbossing. Daaronder was ook Polen, het land dat dit voorjaar nog in strijd met uitspraken van het Europese Hof besloot de bijl te zetten in het woud van Białowieża, een bijzonder waardevol bosgebied aan de grens met Wit-Rusland. In het bos, dat ongeveer even groot is als de provincie Utrecht, verblijven wolven en Europese bizons. Het wordt een oerbos genoemd, omdat een groot deel van het woud in zijn natuurlijke staat is behouden. Het staat al tientallen jaren op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Milieubeschermers die jarenlang actie voerden tegen de aantasting van dit gebied verliezen het bij de Poolse regering van de houtkappers. Het Europese Hof heeft Polen in 2018 al verboden om bomen in het bos te kappen. Een eerdere weigering om te stoppen met kappen kostte Polen een boete van 100.000 euro per dag. De regering zegt nu net als drie jaar geleden bomen te willen kappen om paden vrij te maken, de plaatselijke bevolking te voorzien van brandhout en de bomen te beschermen tegen een schorskever.
Een muur in het bos
Niet alleen de houtindustrie bedreigt het bos. Natuuronderzoekers van het Zoogdieronderzoeksinstituut in Białowieża waarschuwen voor de negatieve gevolgen van de bouw van een muur aan de grens met Wit-Rusland. De Poolse regering wil een muur bouwen om de migranten tegen te houden die vanuit Wit-Rusland het land proberen binnen te komen op weg naar Duitsland. De wetenschappers wijzen er op dat een muur ook een negatieve invloed kan hebben op de migratie van dieren in het Białowieża-woud. Zij vrezen dat een muur in het bos er toe zal leiden dat het Białowieża-bos van de UNESCO-werelderfgoedlijst wordt verwijderd. De regering kondigt de oprichting aan van corridors voor dieren. Het conflict met Wit-Rusland over de migranten, die Loekasjenko opzettelijk de grens over zou sturen als reactie op de sancties van de EU tegen zijn bewind, escaleerde deze week toen Poolse militairen ’s nachts oog in oog kwamen te staan met gewapende Wit-Russen die zich volgens Polen aan de verkeerde kant van de grens bevonden.
Vervuilende mijn
Aan de andere kant van het land zijn er nog meer milieu- en klimaatgerelateerde problemen. In Turów in het zuid-westen van het land staat een bruinkoolmijn die tot over de grens van Tsjechië luchtvervuiling en bodemverontreiniging veroorzaakt. Tsjechië wil dat Polen de mijn sluit. Het Europese Hof heeft Tsjechië gelijk gegeven, maar Polen geeft niet toe. Het Hof heeft Polen in juni een dwangsom opgelegd van een half miljoen euro per dag. EU-Commissaris van Justitie Reynders zei in reactie op deze affaire dat ‘we aan het einde zijn gekomen van de zogenaamde dialoog met Polen.’
Een wankele rechtsstaat
De Poolse regering lijkt het begrip dialoog niet te kennen. Ook op het gebied van de rechtsstaat is nu een boete uitgedeeld omdat het land de uitspraken van het Europese Hof over de omstreden tuchtraad voor rechters niet wil volgen. De EU zal per dag 1 miljoen euro inhouden op subsidies als Polen de boete niet betaalt. Polen had na de veroordeling van het Europese Hof aangekondigd het toezicht op rechters anders te willen regelen, maar hoe blijft onduidelijk. Het tuchtcollege heeft nog steeds rechtsmacht en in gang gezet onderzoek naar sommige rechters lijkt gewoon door te gaan. Daarbovenop kwam nog de uitspraak van het Poolse Contsitutionele Hof dat de Poolse wet boven de Europese wetgeving uitgaat. Ondanks de handtekeningen van Poolse regeringsleiders onder Europese wetten die het tegendeel inhouden. Vorige week is de Poolse Raad voor de rechtspraak (KRS) vanwege alle rechtstatelijke problemen uit het European Network of Councils for the Judiciary (ENCJ) gezet. Rechters elders in Europa weigeren verdachten van misdaden uit te leveren aan Polen omdat ze geen garanties zien voor een eerlijke rechtszaak.
De conservatieve katholieke moraal
En dan zijn er nog de problemen op zedelijk gebied waardoor de conservatieve PiS regering in conflict komt met Europese waarden. De verklaringen van lokale besturen over LHBT-vrije zones zijn inmiddels in meerderheid ingetrokken na het dreigement van de EU om Poolse regio’s te korten op subsidies. In hoeverre dat de discriminatie van homoseksuelen zal terugdringen is nog de vraag. Het ging de Poolse conservatieve bestuurders vooral om het weren van ideeën die in hun ogen strijdig zijn met traditionele ‘familiewaarden’. Die kunnen ook zonder expliciet te verwijzen naar homoseksualiteit gepropageerd worden in opvoeding en onderwijs. Met als gevolg discriminatie en uitsluiting van ieder die daarvan afwijkt.
Een jaar geleden demonstreerden Poolse vrouwen tegen een strengere abortuswetgeving. Het Constitutioneel Hof bepaalde toen dat vrouwen een zwangerschap alleen bij hoge uitzondering mogen mogen beëindigen. Die aanscherping van de wet is maandag weer actueel geworden na de dood van een 30-jarige zwangere vrouw in een ziekenhuis in Pszczyna in het zuiden van Polen. In de 22e week waren er complicaties opgetreden. Artsen zouden het verwijderen van de foetus hebben uitgesteld totdat het hart stopte met kloppen. De dood van de foetus tijdens de behandeling bracht de vrouw in een septische shock en ze stierf minder dan 24 uur later. Het ziekenhuis verwijst naar de wet. In het parlement ligt inmiddels een nieuwe initiatiefwet van een anti-abortusgroep op tafel die geen enkele opening meer biedt voor een abortus. Het voorstel zou ook verkrachting, incest en het in gevaar brengen van de moeder schrappen als uitzonderingen op het abortusverbod.
Het zwarte schaap van Europa
Polen, de qua inwonertal op vier na grootste lidstaat, bezorgt de EU wel erg veel problemen. Het Europarlement is er helemaal klaar mee en bereidt zelfs juridische stappen voor als de Commissie de geldkraan naar Polen niet dicht wil draaien. De Europese Raad, nog steeds met een verzoenende en bemiddelende Angela Merkel, is nog niet zo ver. Financiële sancties zijn begrijpelijk, maar je moet wel oppassen dat je de Poolse bevolking niet raakt, meent de Leidse hoogleraar Europees recht Rick Lawson. Daar heeft hij een punt. Je zou kunnen tegenwerpen dat die bevolking door de massale steun voor PiS er zelf om heeft gevraagd. Maar dat is wel een wat hard oordeel voor een land waar de steun voor de EU nog steeds groot is en de oppositie tegen de huidige conservatieve regering flink groeit.
Reacties (10)
Goed artikel. Ben benieuwd wat er uiteindelijk in Europa gedaan gaat worden met dit dossier. Simpel en alleen omdat zowat de halve Nederlandse economie draait op Poolse werknemers. Werk dat de Nederlander niet meer wil doen, werk dat zwaar maar essentieel is voor Nederland.
Misschien zijn dat wel Polen die die PiSlucht niet meer te harden vinden.
Allemaal leuk natuurlijk om Polen onder druk te zetten, niettemin zal Brussel er rekening mee moeten houden dat er ook harde grenzen zijn, vooral voorzover dat niet-economische en culturele issues betreft. Polen in de EU faciliteerde in de eerste plaats een politiek strategisch en later pas een economisch belang. De rechtstatelijke, culturele en politieke profielen van Polen waren volgens mij van te voren bekend. Daar moest nog aan gewerkt worden (to put it mildly).
Verder moeten we ons wel realiseren dat Polen (en verder alle Visegrad-landen) een welvaartsland in opbouw is en waar armoede nog wijd verspreid is. Vooral in het zuidoosten waar een saneringsproces onderweg is van traditionele industrieen met kolen en staal en waar veel werkloosheid is. Ook een grote groep ouderen met lage pensioenen hebben moeite om rond te komen.
Dat milieu- en klimaatissues in dat soort landen dan niet boeien en verontwaardiging oproepen als dat voor hun wordt geregeld, lijkt me duidelijk. Kwestie van prioriteit. Vooral die laatste nuance wordt door de auteur in het stuk matig uitgewerkt.
[ Dat milieu- en klimaatissues in dat soort landen dan niet boeien ]
Als je in de EU wilt moet je dat wel gaan boeien.
Om een welvaartsstaat te worden moet je ook natuur beschermen en een schoon milieu hebben.
Ze krijgen miljarden om een welvaartsstaat te worden, dan moet je af en toe ook wat verlies pakken en inschikken, vooral omdat milieu en natuur grensoverschrijdend is.
Polen doet Ikke, Ikke, Ikke, graag toegang tot de grootste eenheidsmarkt ter wereld en zakken met geld graag, en dan weer Ikke, Ikke, Ikke.
Ja helemaal eens, maar in je strategie zal je toch rekening moeten houden met allerlei onverwerkte historische trauma’s en gevoeligheden in dat soort landen, zoals buitenlandse overheersing en onderwerping aan centralistisch gezag en regelgeving. Verder speelt Polen natuurlijk ook een machtspolitiek spelletje; Ze weten natuurlijk dondersgoed dat de EU om geopolitieke redenen Polen niet graag wil verliezen. Dat laatste heeft een prijs en zal maximaal onderhandeld worden. Ga daar maar vanuit.
Overigens is wel goed dat u op de geopolitieke factor wijst.
Van de andere kant: Polen wil duizend keer zo graag bij de EU als bij Rusland.
Meer nog wil het bij het westelijkste westen horen. De mate waarin Polen de Amerikanen heeft geholpen bij de extraordinary rendition is huiveringwekkend. Het zou me dan ook niet verbazen als uit zou komen dat er in het huidige Polen ultraconservatieve Amerikaanse krachten ageren, die de conservatieve Polen in de waan laten Amerika ze wel helpt tegen een Russische dreiging, zodat Polen dat verdeelde Europa straks niet eens nodig heeft. Dat de VS een land net zo lief laten vallen als dat beter uitkomt, wil de PiS simpelweg niet weten. Dat heb je wel vaker met gelovigen.
Voor het opbouwen van de welvaart is ook niet nodig om LHBTIQt/mZ te gaan pesten.
Het kan wel zo zijn dat het de arme gepensioneerden niet veel boeit wat met het bos gebeurt e.d., maar de Poolse regering weet donders goed dat hij met de inkomsten van de bevolking aan het gokken is.
En het zou natuurlijk mooi zijn als de EU dit meteen aanpakt, zodat de gevolgen al vóór de volgende verkiezingen duidelijk zijn.
In plaats van dat PiS misschien een keer weggestuurd wordt, maar de volgende regering met de schade zit.
Ook in andere Europese landen zien we dat de prioriteit voor milieu- en klimaatproblemen niet overal even hoog is. Ik denk niet dat Polen in dat opzicht sterk afwijkt. Maar de regering weet dondersgoed wat er speelt, wat is toegestaan en wat er nodig is om gemaakte afspraken na te komen.
Eens goed kijken naar hoe de Polen zichzelf en ons zien. Zoveel bullshit. Vroeger hadden ze het over eurocentrisch denken, dat is een beetje westelijk eurocentrisch geworden. Stond zelf ook te kijken van onderstaande podcast. Daarom raad ik hem aan.
https://www.haagschcollege.nl/podcast/cafe-europa/cafe-europa—s3e11-de-eu-vs–polen—-en-het-oost-europese-perspectief