ELDERS - In het Europese Parlement verdedigde de nieuwe Poolse premier Beate Szydlo dinsdag enkele omstreden besluiten van haar regering: “Poolse burgers hebben voor ons programma gekozen en wij voeren het uit met respect voor de grondwet en de Europese verdragen.” Maar die nieuwe wetgeving staat volgens velen haaks op Europese waarden en het regeringsprogramma spoort ook niet met het huidige economische beleid van de EU.
Niets aan de hand. En overigens zijn het onze eigen zaken. Dat was ongeveer de boodschap die Szydlo voor Europa had in antwoord op de zorgen van de Commissie over de ingrepen van de nieuwe Poolse regering bij het Grondwettelijk Hof en de publieke omroep. De balans moest hersteld worden, zei Szydlo, verwijzend naar de macht van het Burgerplatform in de vorige regeringsperiode. Het is allemaal politiek. De staatsmedia werden volgens Kaczynski, leider van de regeringspartij PiS (Recht en Rechtvaardigheid) gedomineerd door ‘de ergste soort Polen’. PiS-stemmers werden weggezet als abnormalen en fascisten of uitgelachen als ‘geitenwollen baretten’, naar de kledingstijl van activistische aartsconservatieve oude dametjes. De vorige regering heeft vlak voor de verkiezingen ook zelf nog geprobeerd de samenstelling van het Grondwettelijk Hof in haar voordeel te veranderen. Polen heeft over de nieuwe regels voor het Hof overigens op eigen initiatief advies gevraagd aan een Commissie van de Raad van Europa die is ingesteld om voormalige communistische landen te begeleiden bij de overgang naar een democratische rechtsstaat.
In het Europese Parlement kreeg Szydlo steun van rechtse landgenoten en van de Britse Conservatieven die met PiS een fractie vormen. Er wordt kennelijk met twee maten gemeten, zeggen zij, gezien het feit dat de Commissie overeenkomstige partijpolitieke bemoeienisen van de vorige regering niet heeft aangepakt. De gematigde partijen (EVP, S&D, ALDE, Groen) trokken de fluwelen handschoenen aan om de Poolse eerste minister tot opheldering en verantwoording aan te porren, schrijft Lukas de Vos in Knack. Bij de EVP liet de Duitse fractievoorzitter Weber het woord aan zijn Spaanse partijgenoot om oude gevoeligheden in de relatie tussen Polen en Duitsland te vermijden. Fractievoorzitter Rebecca Harms van De Groenen maakte zich, na Hongarije, niet alleen zorgen over Polen, maar ook over Europa. Hoe houden we de Europese waarden hoog? Haar Nederlandse fractiegenoot, Judith Sargentini, wees op missers die de reputatie van de EU in Polen hebben aangetast, zoals de uitsluiting van Polen bij de aanleg van de gaspijp van Rusland naar Duitsland, Nordstream. En waarom heeft de premier van huidig EU-voorzitter Nederland zich niet gedistantiëerd van het omstreden Polen-meldpunt van de PVV?
Premier Szydlo conformeerde zich voor het Europese Parlement aan de mores van haar collega’s: je blijft aardig voor de parlementsleden, maar je reputatie thuis staat voorop. In dat opzicht lijkt zij geslaagd. Haar minister van Buitenlandse Zaken Witold Waszczykowski, die niets van Duitsers moet hebben, zeker niet als ze fietsen en vegetariër of atheïst zijn, toonde zich over haar optreden dik tevreden: “Tijdens het debat werd een nieuwe Europese leider geboren,” zei hij voor de Poolse radio. We zijn gewaarschuwd.
De zorgen over de ontwikkeling van de rechtsstaat in Polen zijn terecht. Vorige week werd bijvoorbeeld nog een nieuwe politiewet aangenomen door het parlement die het beroepsgeheim van artsen, journalisten en advocaten aantast. Maar bij kritiek uit andere landen op dergelijke kwesties, en ook bij de politieke benoemingen, zal Polen in veel gevallen kunnen wijzen op overeenkomstige wetgeving en gedrag in andere lidstaten. Zo wees de Amsterdamse hoogleraar Nico van Eijk onlangs in De Volkskrant op Poolse toestanden bij de benoeming van een voorzitter van de Raad van Toezicht voor de Nederlandse publieke omroep.
Er zijn ook nog anderen die zich zorgen maken over Polen. De almachtige PiS, die nu de meerderheid in het parlement heeft, is niet alleen nationalistisch en conservatief katholiek. Op sociaaleconomisch gebied heeft de partij beloftes gedaan die geen enkele Europese sociaaldemocratische politicus tegenwoordig meer voor z’n rekening durft te nemen: hogere pensioenen, verlaging van de pensioenleeftijd, gratis medicijnen, meer subsidie voor boeren en tuinders, verdubbeling van het belastingvrije inkomen, een maandelijkse bijdrage van 125 euro voor elk tweede en volgende kind. Al deze maatregelen moeten betaald worden uit belastingverhogingen, onder meer op banken en op kapitaaltransacties, tot afgrijzen van buitenlandse investeerders en multinationals, schrijft Pieter van Os vanuit Warschau in De Groene (14-1). Door de vorige regering werden zij nog op hun wenken bediend. Polen lijkt op het gebied van de rechtsstaat Orbán’s Hongarije te volgen, op economisch gebied Syriza’s voorkeursbeleid in Griekenland. Voor de EU een concentratie van twee pijnpunten in één land, en dan nog wel het zesde in grootte van alle lidstaten.
In het debat van deze week met premier Szydlo in het Europese Parlement verwees de Duitse vertegenwoordigster van Die Linke Gabriele Zimmer naar de neoliberale hervormingen in Polen die niet voor iedereen in het land evenveel goeds hebben gebracht en die veel mensen afkerig hebben gemaakt van de Europese Unie. Het levert allemaal steun op voor de PiS, die de vluchtelingencrisis ook nog eens op schandalige wijze heeft uitgebuit in de verkiezingscampagne. Herstel van het vertrouwen zal niet worden bereikt door een al te kritische benadering van de huidige regeringspartij, dat hebben de Europarlementsleden wel begrepen. Zij mogen hopen op het succes van een groeiende oppositie tegen het nieuwe bewind. Anders dan in Hongarije is de oppositie in Polen omvangrijk en actief. Links heeft geen enkele zetel in het parlement behaald en is nu dus aangewezen op buitenparlementaire acties. Van groepen zoals het Comité ter bescherming van de Democratie, het KOD, een verwijzing naar het Comité ter Bescherming van de Arbeiders (KOR) van anti-communistische dissidenten waar ook de gebroeders Kaczynski eens toe behoorden.
Reacties (24)
Ik heb nogal moeite met :
1. Wie bepaalt wat Europese waarden zijn?
2. Wat let de EU bureaucraten om morgen te bepalen dat ons gedoogbeleid haaks staat op Europese waarden.
Misschien omdat het niet een overheids project betreft maar een private aangelegenheid is en die pijpleiding helemaal niet over Pools grondgebied gaat en het Polen dus helemaal geen zak aan gaat.
@1
Dat lijkt mij een goede vraag om aan Wilders voor te leggen.
Die schijnt altijd te weten wat ‘onze’ waarden zijn…..
@2: Goeie, wat als de politieke club van type Wilders de overhand krijgen in het EP, bepalen hun dan wat onze waarden zijn?
@3
Ik ben blij dat je begrijpt dat veel mensen hier een horrorscenario in zien. Daarom is Polen ook zo belangrijk. Via de democratie kunnen ongure partijen aan de macht komen. De PiS die de vluchtelingencrisis heeft uitgebuit om zieltjes te winnen. (he, waar kennen we dat van?) Anderzijds heeft de PiS beloftes gedaan die de gekte van Varoufakis overtreffen.
@1: De scheiding der machten is in Europa tot nu toe een algemeen aanvaard principe. De lidstaten hebben zich hiertoe verplicht in de onderling gesloten verdragen. Ik neem aan dat dit ook met zoveel woorden is vastgelegd in een van de verdragen die de lidstaten hebben gesloten. Een land waarin de scheiding der machten niet goed is geregeld zal ook geen lid kunnen worden van de Unie. Datzelfde geldt voor de onafhankelijkheid van de media en de vrijheid van meningsuiting. Berlusconi is er in het verleden ook op aangesproken. Door het Europese Parlement en door andere lidstaten. “EU-bureaucraten” hebben hier niets over te zeggen.
@4:
Dat zie ik allemaal nog niet zo snel gebeuren. Wat veel waarschijnlijker is, door de debiele zetelverdeling in het EP en stemprocedures, is dat er blokkerende minderheid van extreem-rechtse partijen kan ontstaan door een verkiezing. Dat kan de hele EU 5 jaar lamleggen en dus doen imploderen.
We leven ook in armoedige tijden. Er zijn geen grote visionairs die een toekomstbeeld onderbouwen. Nee, in plaats daarvan zitten daar een Schulz en een Verhofstadt hun eigen zaak publiekelijk schade te berokkenen. Als ik op youtube toch zie wat voor optredens deze lui geven in het EP dan gaan mijn nekhaartjes overeind staan. Europa moet toch wat beters naar voren kunnen schuiven om het tij te keren?
@5: Dan moet je polen aftikken op basis van die verdragen en niet met wazige termen als ‘Europese waarden’ gaan lopen schermen.
@6
Wat ik zie is dat veel Europese landen in een nationalistische kramp schieten. Dat staat geheel los van visionairs. Vooral van Polen valt mij dat tegen. Na talloze opdelingen van Polen en jarenlange overheersing door de Sovjets had ik de hoop dat zij zich tot een volwaardige democratie zouden ontwikkelen. Die hoop had ik omdat zij zelf ook zouden zien dat zij door hun geografische ligging niet nog eens een keer overheerst zouden willen zijn door vreemde mogendheden.
Polen is een belangrijk land in midden Europa. We hebben Polen ook nodig voor stabiliteit in die regio. Raken we ze kwijt dan kunnen we de Europese gedachte wel begraven.
@5:
Is dat zo? Nederland kent bijvoorbeeld geen scheiding van wetgevende en uitvoerende macht. Datzelfde probleem hebben wel meer landen.
@8:
“Na talloze opdelingen van Polen en jarenlange overheersing door de Sovjets had ik de hoop dat zij zich tot een volwaardige democratie zouden ontwikkelen”
Wellicht dat daar ook die nationalistische kramp vandaan komt. Voor de Pool op de hoek zijn orders uit Moskou of Brussel misschien wel hetzelfde, namelijk orders van buitenaf. Het had mij verstandiger geleken als Polen helemaal geen lid was geworden. Laat ze eerst maar eens een halve eeuw souverein hun eigen weg kiezen, voordat ze weer opgaan of deeluitmaken van een groter geheel. De geschiedenis is daar nog te vers ben ik bang.
@9: Op grond waarvan meen je dat wij die scheiding niet kennen? Kan je een voorbeeld noemen waar die twee machten te zeer vervlochten zijn?
@9: Nou dat zie ik dan anders. Maar het ging hier om de politieke benoeming van rechters van het Constitutioneel Hof.
@10
Daarin vergist de Pool zich dan in. In Brussel mag de Pool mee praten. Dat mocht hij in Moskou niet.
@13: Hoe kom je bij dat gekke idee, veel van de voormalige leiders en slechteriken in de USSR kwamen juist niet uit Moskou (Rusland) maar uit landen als Polen e.d.
Misschien toch maar ff googelen op Felix Dzerzhinsky een niet zo frisse Pool die toch heel hoog in de USSR top zat.
@13:
http://nos.nl/artikel/2078368-eu-commissaris-polen-onder-toezicht-om-mediawet.html
Dit soort berichten zijn dan niet slim. Dat zijn koren op de molen van PiS en zal het land alleen maar verder doen radicaliseren.
@14
Er waren meer niet zulke frisse Polen die collaboreerden met Moskou. Dat maakt de overheersing van de SU niet minder.
@15
Wat in dat artikel staat is dat Polen gewaarschuwd is. Men tracht Polen tot rede te brengen. Willen ze geheel doen wat ze zelf willen, dan zullen ze de unie moeten verlaten. Lidmaatschap van de EU heeft consequenties, maar uittreden behoort tot de mogelijkheden.
Of de soep zo heet wordt gegeten weet ik ook niet.
@11 Lijkt me nogal wiedes. Formeel is de regering het wetsuitvoerende orgaan, en de volksvertegenwoordiging (en eigenlijk alleen de Tweede Kamer) het wetgevende orgaan. Veel wetten komen echter uit eigen initiatief van het kabinet, niet vanuit de Tweede Kamer. Ze worden in de regering bedacht, en op de ministeries gemaakt.
Ik kan polen geen ongelijk geven ..
Ze hebben in hun verleden al genoeg meegemaakt met extremisme .
Nu worden ze gedwongen door de Brussel om anti christenen op te nemen :
http://www.liveleak.com/view?i=e42_1453477957&use_old_player=1
@16:
Dat klopt, maar de SU != Rusland, de meest verschrikkelijke figuren die de SU heeft voortgebracht waren niet Russisch al denken de meeste mensen van wel.
En aangezien Polen geen onderdeel was van de SU maar een zelfstandige staat waren het toch echt voornamelijk de Polen zelf die het land onderdrukten (met hulp van de USSR indien nodig).
Dat wat ze in polen eerst tegen Rusland hadden ,hebben ze nu tegen het westen .
@19: Tegenwoordig is Brussel een Soviet achtige kapitalistische dictatuur zonder democratische waarden . De UK gaat eerst uit de EU en dan komt de USA en daarna de rest .
Jos van Dijk @5:
Ik @9:
Emile M @11:
Op grond van Art. 81 GW. Het stáát er gewoon.
Alle aspecten van de relatie tussen parlement en regering.
Daar hebben we het hier trouwens wel vaker over gehad. En zelfs Balkenende gaf het toe in zijn periode. Verder vind iedereen in Den Haag het wel best zo.
De rechterlijke macht is in Nederland gelukkig wèl onafhankelijk. Nog wel moet je misschien zeggen, want er zijn genoeg politici die ook daar wel wat aan zouden willen doen.
Dit is niet ongebruikelijk voor een kersverse democratie. Ook in Zuid Europa zie je trouwens regelmatig opeenvolgende regeringen die alles afbreken wat de vorige regering heeft opgebouwd en dan ambtenaren van eigen politieke signatuur installeren. Zo lang dat soort toestanden in Griekenland, Italië en Spanje worden getolereerd zal de EU ook de democratische keuze van de Polen moeten accepteren.
Er zit ook een positief kantje aan deze wending en dat is Oost Europa eindelijk het machtsblok van Duitsland en Frankrijk doorbreekt. Ik durft zelfs te stellen dat een paar (buur)landen dit niet als pijn, maar als winst zien. Uiteindelijk is dat ook goed voor de Europese democratie als geheel.
@21 Nooit geweten dat de USA in de EU zit, zo leer je nog eens wat.
@22: Artikel 81 van de grondwet gaat over de wetgeving: dat doen regering en parlement gezamenlijk. De uitvoerende macht is in handen van de regering. Die wordt dan weer gecontroleerd door het parlement. Daar zit in principe dus wel degelijk een scheiding, al geef ik direct toe dat er veel te vaak sprake is van handjeklap tussen de regering en de meerderheid in het parlement waarop die regering berust.
Volgens ProDemos is er geen strikte scheiding:
Ik zie dat niet als een aantasting van het oorspronkelijke principe. Overal waar sprake is van te dicht op elkaar georganiseerde of elkaar overlappende machten ontstaan problemen die afbreuk doen aan de rechtsstaat. In die zin zijn de zorgen over Polen terecht. Wat niet betekent dat het in andere landen allemaal perfect is geregeld.