Ik weet heus wel dat er een knop op mijn TV of radio zit. En dat de kijk- en luistercijfers van massamedia zo slecht nog niet zijn, gezien de orkaankracht die internet heeft. Over smaak is het best lastig twisten, geef ik toe. En de meeste discussies over de kwaliteit van het media-aanbod zijn om te rillen, zo christelijk. Theoretisch begrijp ik dat allemaal. Maar waarom heb ik dan steeds de neiging die toverlantaarn het raam uit te gooien en de radio er achteraan? Waarom kan ik niet ontkennen dat een groot deel van het Nederlandse omroepbestel bestaat uit 10 kanalen middelmatige rotzooi? En waarom is het verschrikkelijk moeilijk is om overdag iets op de radio te beluisteren dat niet op 14-jarige pubers is gericht? Ligt dat nu aan mij?
In Nederland heeft men sterk de neiging discussies over de kwaliteit van de media af te doen als elitaire koketterie. De kwaliteit van een hamburger kan door consumentenshow Kassa in 5 minuten worden besproken, maar God verhoede dat men criteria ontwikkelt om ze op het medialandschap los te laten. Een terechte angst, want dat soort discussies zijn in de afgelopen eeuwen en decennia altijd geëindigd in arrogantie, censuur, gehuichel en geleuter.
Daarom hebben we, mediamakers, politici en wetenschappers, een truc verzonnen. Bij media maakt het niet uit hoe elk individueel programma smaakt, maar we zorgen gewoon dat er veel verschillende programma’s zijn, zodat er voor elk wat wils is. Het toverwoord ‘pluriformiteit’ doet zijn intrede. Een geniale vondst: we willen geen kwalitatief hoogstaande programma’s, we weten niet wat dat is, maar we streven naar een divers media-aanbod. Amen.
Op het oog kunnen we rustig slapen: er zijn nog nooit zoveel Nederlandstalige TV-zenders geweest, en mijn omroepgids noteert 16 radiozenders. Toch durf ik rustig te stellen dat het ideaal van de massamediale pluriformiteit ronduit mislukt is. Want pluriformiteit heeft weinig te maken met hoeveel zenders of programmamakers er aan het werk zijn, het is slechts van belang hoeveel doelgroepen die willen bedienen.
En dat blijkt in de praktijk nogal tegen te vallen. Het is echt mogelijk om op één dag naar vijf verschillende woonprogramma’s te kijken, maar het primetime vertonen van een goede documentaire of film die niet al 8 keer vertoond is, daaraan waagt geen enkele omroep zich. Radio daarentegen wordt voor een groot aantal minderheden in Nederland weer leuk als de avond valt. Overdag wordt de ether beheerst door pubers die met hun CD-aankopen de plastic top40 beheersen, terwijl jazz-, punk, house-, blues- en rapliefhebbers een goed heenkomen zoeken. Bij kranten is het aanbod overigens niet veel diverser: zij kopen veel hard nieuws bij GPD, ANP of Novum centraal in, want dat scheelt geld. Wat dat betekent, blijkt als je op Google Nieuws een belangrijke gebeurtenis zoekt: bijna iedereen heeft hetzelfde nieuws met dezelfde invalshoek.
Efficiency of popular culture, daar is helemaal niets op tegen. Onhandigheid is geen deugd, en uiteraard krijgen populaire smaken aandacht dan de andere. Wie zich daartegen verzet is een snob. Maar nu heeft de dwangmatige zoektocht naar de commercieel meest interessante doelgroepen en thema’s een ronduit vernietigende werking op de pluriformiteit van de massamedia, het andere uiterste. Dat geldt uiteraard niet alleen voor cultuur. Dat kapitalisme niet slechts tot diversiteit leidt, kun je ook in de supermarkt bekijken. Er zijn wel heel veel producten, maar de Unilevers en Aholds van deze tijd zijn zo machtig dat bijna iedereen dezelfde leverworst uit dezelfde fabriek eet. Het enige verschil: de gebrekkige leverworstpluriformiteit heeft geen schadelijk effect op de werking van de democratie en informatiemaatschappij, de eenheidsworst van cultuur en nieuws heeft dat wel.
Water stroomt naar het laagste punt en de oplossing dient zich uiteraard aan. We krijgen steeds meer digitale kanalen, beluisteren gedownloade MP3’s en internetradio en kijken naar Youtube. Door de komst van internet en efficiëntere druk- en multimediatechniek krijgen mediamakers goedkopere productie- en distributiemiddelen tot hun beschikking en kunnen er kleinere doelgroepen bedienen. We verplinteren. Maar hoewel niemand het nog hardop durft te zeggen, in feite geven we daarmee toe dat pluriformiteit en massamedia contraire begrippen zijn geworden. Het weerspiegelt ons steeds minder.
Het wordt tijd dat overheid, controle-instanties en cultuurmakers eens realiseren dat hun definitie van pluriformiteit volstrekt achterhaald is, dat een groot gedeelte van onze culturele diversiteit in de prullenbakken van massamarketeers is verdwenen en dat onze samenleving, die op een bepaalde manier altijd al multicultureel is geweest, steeds minder aan die massamedia ontleent. En wie die conclusie niet herkent: u valt vast in de juiste doelgroepen.
Reacties (14)
Leuk stukje om te lezen. Zeker ook door de kijker centraal te stellen in deze overdenkingen, maar bekijk laten we het eens omdraaien: stel je bent eigenaar van een media bedrijf. Het maakt niet uit of dat een uitgever van tijdschriften is, radio of televisie. Dan ga je geen liefdadigheidswerk doen, maar net als elk gezond bedrijf omzet genereren en een gezonde winstmarge reserveren, want stilstand is achteruitgang.
Wat zijn je inkomsten? Advertentie verkoop. Hoe krijg je die adverteerders aan boord? Duidelijk aangeven wat je doelgroep is, het liefst zo groot mogelijk, om de adverteerders waar voor hun geld te geven. Wat zijn je kosten? Arbeid, overhead en inkoop van programma’s Deze kosten moeten zo laag mogelijk zijn voor een goed resultaat.
Afgezien van een paar publieke zenders die geregeld ter discussie staan omdat ze “oneerlijk” zouden concurreren door publieke gelden te verbranden voor een veel te kleine doelgroep, werken de commerciëlen op die manier. Geen hoger ideologisch doel voor de coach potatoe helaas.
Gewoon een mechanisme van met de minimum inspanning een zo groot mogelijk publiek tevreden houden. Niet al te veel scherpe kantjes dus, stel je voor dat een deel van de doelgroep hier aanstoot aan neemt en weg zapt voor de commercials. (Als ik slecht ben kan ik dus ook wat zeggen over de inhoudelijke samenstelling van een redactie)
Een leuke excersitie is een avondje klokken hoeveel informatie je gepresenteerd krijgt ten opzichte van de kliffhangers, spanningsbogen en opwarmertjes, terugblikkers en commercials. Dan heb ik het nog niet over de zoveelste publiciteitsgeile ervaringsdeskundige of …kenner in een actualiteitenprogramma. Hoeveel nieuwe feiten worden er gegenereerd? Het zoveelste lullige jurytje voor welk entertainment programmatje buiten beschouwing gelaten, wat hou je over?
Ter lering en vermaak laat ik je zelf de conclusie trekken. Iedereen zit er in voor z’n eigen brood en bekendheid en niet voor de educatie van u, de kijker. Misschien is dit ook wel erg socialistisch gedacht ;-)
Marketeers zitten helemaal niet te wachten op actieve en assertieve consumenten. De coach potatoe is dus de ideale doelgroep voor de Viacoms, NBC’s en Clearchannels van deze wereld.
Gooi die TV uit het raam en wacht niet tot iemand je informeert, maar ga zelf opzoek en kom van die bank af.
Ga de straat op en maak eens een praatje met hang jongeren in de Bos en Lommer of ga naar een bibliotheek als je de gewenste informatie niet op internet kan vinden.
Misschien dat je onderweg nog eens een interessant mens
tegen komt!
Nederlandse intellectuelen moeten niet zo bang zijn om voor snob te worden uitgemaakt.
Wow. Mijn grootste bezwaar tegen Sargasso is altijd dat er van die veel te lange stukken op staan, waar zo weinig interessants in wordt gezegd. Dat is hier niet het geval; hulde!
Dit is een onderwerp waar ik veel over heb gedacht, en ik zal zo straks mijn bespiegelingen met jullie delen.
Nu eerst de reclame.
“Dat kapitalisme niet slechts tot diversiteit leidt, kun je ook in de supermarkt bekijken.”
Eigenlijk zou het beter zijn om hier te spreken van “ongereguleerd kapitalisme”, dat leidt vroeg of laat nl. tot een te beperkt aantal aanbieders en dat is niet in het belang van de klant.
Maar interessanter is de vraag: heeft de auteur ook een idee over een eventuele oplossing voor het beschreven probleem? Wat moeten de mediamakers doen?
@1. Allemaal argumenten voor een sterke publieke omroep. Al moet ik wel zeggen dat als je zelf films en series koopt of download (ja dat is nog steeds legaal) je al snel een hele verzameling hebt. Mijn verzameling is zodanig dat ik elke dag 3 uur kan kijken, en dat vijf jaar vol kan houden. En dat zonder te herhalen. Dat is een betere score dan dat upc mij kan bieden.
Het enige dat ik af en toe kijk is VPRO Tegenlicht.
“Dat kapitalisme niet slechts tot diversiteit leidt, kun je ook in de supermarkt bekijken.”
Dat is logisch, kapitalisme gaat uit van het openbreken van (overheids)markten. Opsplitsen om marktwerking te bevorderen. Om uiteindelijk via diezelfde marktwerking en overnames in een monopolie te belanden die in private handen is.
Kijk maar naar allerlei instanties zoals de NMA die continu achter de feiten aanlopen. Essent en Nuon gaan samen, mag waarschijnlijk niet omdat ze dan te groot in Nederland zouden worden. Maar het is al wel duidelijk dat ze binnen een paar jaar overgenomen worden door een andere maatschappij. Europees gezien stelt de fusie namelijk niets voor. Beetje achterlijke bemoeienis van de NMA dus. Kortom, resultaat van de privatisering. Onze energie zal geleverd worden door een buitenlandse partij. Jippie daar zitten we op te wachten. Want in het geval van een crisis, wie wordt er dan het eerste afgesloten? thuisland of wij? (kijk naar de bbc docu van een maand of 2 geleden over de gasmarkt daar.) (hoe zou dat nieuwe fusiebedrijf trouwens gaan heten? Sente Nu?
@Imgikke,
Je wilt toch niet beweren dat die buitenlandse bedrijven niet loyaal zijn aan Nederland? Sorry, kon het niet laten met die recente discussie over dubbele nationaliteiten. ;-)
Maar buitenlandse bedrijven staan onder invloed van een buitenlandse overheid, die zijn bevolking tevreden moet houden en niet de onze.
Tja, rake analyse, niet eens zo verrassend. Maar toch wel wat veel dure woorden voor een al bij al simpel fenomeen.
Uiteindelijk kan ik #5 nogal volgen : gewoon aan die media geen boodschap hebben en zelf je weg zoeken, of zelfs ‘be your own media’. En voor het overige hopen op een degelijke openbare omroep, inderdaad. Dàt debat, echter, is niet eenvoudig – zeker met de politici van tegenwoordig. Zie ook de discussies over de VRT in Vlaanderen van de voorbije jaren (inclusief alle vooroordelen – klik me link). En ook : wanneer is het goed voor de opniemakers ? De een looft Canvas omdat ze nog iets bieden, de ander vindt het te weinig.
[Ook rondom de BBC liep zo’n discussie. Maar over de BBC spreek ik me zelf niet meer uit. Sinds de komst van Three etc. zijn de netten herschikt, en wat er hier nog te zien is, is weliswaar vervlakt (waar zijn de goede films op BBC2 heen) maar is ook niet het complete plaatje meer van de Britse openbare omroep.]
Ik volg het niet in Nederland, maar ik heb wel de indruk dat er nauwelijks debat is over de Nederlandse openbare omroep, en ik voel toch iets van een teloorgang de voorbije jaren. De recente herschikking van de netten bracht geen kentering. Als Vlaming benijd ik jullie enkel de sportredactie.
Soit. Eigenlijk is het gewoon wachten op de brede doorbraak van digitale tv. Die zal het “grid” bij de commerciële zenders onder druk zetten, en dus ook de reclame-inkomsten. (Long tail maar anders.) Er zal ook minder nood zijn aan cheapo “filler” programma’s, normaliter. Niet de zenders zullen moeten heroriënteren, wel de mediabedrijven. Dat hadden ze bij de VRT sneller door dan bij VMM en SBS, in Vlaanderen.
Ach, waarom zou je je nog druk maken over de techniek van gisteren. Televisie komt al bijna on demand via de breedband binnen, zodat je op elk moment naar de programmas kan kijken die je wilt. En daar zal dan ook genoeg leuks voor EVH tussen zitten.
Nederlandse televisie is inderdaad allemaal meuk, zoals ik onlangs ontdekte toen in na vijf jaar in den vreemde een schotelantennetje installeerde. Oude films, series die minstens twee seizoenen achterlopen, goedkope en voor Nederland irrelevante programmas over bijvoorbeeld ‘househunting’ uit Engeland aankopen en ondertitelen in plaats van zelf iets maken etc. Aan wat dan wel in Nederland wordt gemaakt zie je gewoon af hoe goedkoop het is geproduceerd.
Ik kijk alleen af en toe naar het journaal voor de Nederlandse dorpspolitiek en soms naar praatprogramma’s zoal Pauw en Witteman of De wereld draait door om een beetje te kunnen meepraten over de Nederlandse cultuur, BNertjes etc.
Waarom kan ik niet ontkennen dat een groot deel van het Nederlandse omroepbestel bestaat uit 10 kanalen middelmatige rotzooi?
Is niet het grootste deel van alles middelmatig? Dat is inherent aan het begrip ‘middelmatig’.
De massaconsumeermedia ontwijken lukt me anders aardig met radio 4, de groene amsterdammer en een beetje vpro af en toe.
Aansluitend bij @10: de oude distributie-kanalen (tv, radio) zijn gewoon uit. Als je je dvd recordertje aanzet voor die documentaires op gekke tijden kijk je gewoon wanneer je wil. Met actualiteitenprogramma’s is dat natuurlijk wat minder relevant. Helaas zijn Pauw en Witteman pas een dag ofzo later te zien op internet.
ik woon/leef in Zuid Afrika , kijk af en toe B.V.N.
Die onmogelijke op idioten afgestemde programs , en als toetje ,na het nieuws ,met gegil ,sesam straat !
programs als NOVA worden voorafgegaan door spelletjes
programs .
Nog nooit zoveel volwassen mensen zichzelf zien gedragen
als idioten !
Wat een opluchting BBC world als alternatief !
Bedenkend dat deze zender vermoedelijk model heeft gestaan voor BVN.