van Jos van der Lans Zijn ze op de universiteit gek geworden, dacht cultuurpsycholoog en publicist Jos van der Lans toen hij voor een onderzoek een informed consent-formulier moest ondertekenen. Hij ziet er het zoveelste voorbeeld in van bureaucratie die creativiteit en eigen verantwoordelijkheid doodt. Onlangs werd ik benaderd voor een interview door een buitenpromovendus van de Universiteit Twente over een onderwerp waar ik het nodige over heb geschreven. Aan zo’n eervol verzoek werk ik altijd mee. Een paar dagen voordat het interview zou plaatsvinden, ontving ik een mail met daarin bijgesloten een Informatieblad & Toestemmingsformulier Onderzoek. Wat is dit voor bureaucratische flauwekul? In het informatieblad werden doel en werkwijze van het onderzoek, de potentiële risico’s van het vraaggesprek, de vertrouwelijkheid van de gegevens en de vrijwilligheid van mijn deelname in anderhalf A-4tje uitgelegd. In het daaropvolgende toestemmingsformulier kon ik door het zetten van kruisjes toestemming geven dat het gesprek werd opgenomen, dat er een transcript van werd gemaakt, dat er citaten zouden worden gebruikt, dat mijn naam mag worden gebruikt, en dat de verzamelde informatie mag worden bewaard. Zowel de onderzoeker als ik moesten deze verklaring vervolgens ondertekenen. Gek geworden Wat krijgen we nu, dacht ik. Zijn ze in Twente gek geworden? Wat is dit voor bureaucratische flauwekul? Na enige navraag werd mij duidelijk dat bij álle universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstituten studenten, onderzoekers, promovendi die voor hun scriptie, these of onderzoek met mensen spreken met een informed-consent-formulier de boer op moeten. Het is in relatief kort tijdsbestek een vanzelfsprekende verplichting geworden Het is in relatief kort tijdsbestek een vanzelfsprekende verplichting geworden. De aloude informele praktijk dat de interviewer en de geïnterviewde met elkaar afspreken hoe met de inhoud van hun gesprek wordt omgegaan, is kennelijk niet langer toereikend. Nu moet daarvoor een standaardformulier worden ondertekend. Cookies Je zou het de ‘ver-cookies-ering’ van de wetenschap kunnen noemen – op internet moet je ook altijd toestemming geven om verder te mogen. Net zoals de meeste mensen achteloos op accepteren klikken, zo zullen geïnterviewden zonder veel bedenkingen hun handtekening onder het informed consent-formulier zetten. Zo ver was ik nog niet. Wat zou er gebeuren als ik dat formulier nou eens níet zou ondertekenen? Dus vroeg ik toen het formulier ter ondertekening tussen mij en buitenpromovendus in lag wat er zou gebeuren als ik dat formulier nou eens níet zou ondertekenen? Of pas zou ondertekenen nadát we een gesprek hadden gevoerd, zodat ik van wat er allemaal de revue was gepasseerd voor me zelf nog eens kon overwegen of ik dit wel van voldoende kwaliteit vond om een rol te laten spelen in een wetenschappelijk onderzoek? Of dat ik na een gesprek van een uur eigenlijk geen vertrouwen had in de kwaliteit van de tegenover mij zittende wetenschapper en daarom niet het risico wilde lopen dat hij mijn woorden zou gaan verdraaien? Voor u Hij keek me verschrikt aan. Nee, dat was niet de bedoeling: graag vooraf tekenen. Maar heb ik dan de garantie dat als je mij citeert dat je dat mij dan voorlegt, zodat ik kan controleren of het een beetje overeenstemt met wat ik bedoelde te zeggen, vroeg ik hem. Een afspraak die in de journalistiek niet ongebruikelijk is, hoewel je er wel altijd expliciet naar moet vragen. Nee, die garantie had ik niet, dat was niet met het formulier geregeld. Ook het opvragen van de opname, zeg maar de actieve inzage in het dossier, was niet de bedoeling. Ik moet toestemming geven voor iets waar ik nauwelijks nog controle over heb Maar wat heb ik hier dan aan, vroeg ik hem. Ik moet toestemming geven voor iets waar ik nauwelijks nog controle over heb. En dat gebeurt allemaal – de strekking van het informatieblad laat daar geen misverstand over bestaan - onder het mom van de bescherming van de degene die wordt geïnterviewd of die zijn kennis aan een onderzoeker ter beschikking stelt. We doen het voor u, zegt het formulier, zodat u bij ons in veilige beschermde handen bent. Alsof we er zelf om gevraagd hebben. Ethische commissie Achter het formulier, zo meldt het informatieblad, zit een ethische commissie die het onderzoek ‘heeft beoordeeld en goedgekeurd’. Dus het is niet alleen een onschuldig formuliertje, het is ook een commissie die bepaalt of de onderzoeksopzet wel fatsoenlijk genoeg is. Ik acht het niet ondenkbaar dat onderzoeksopzetten steeds meer zullen worden gevoegd naar de fatsoensnormen waar de commissie over waakt. Voor je het weet, mag je binnenkort zonder ondertekende verklaringen straks niet meer in (Engelstalige) wetenschappelijke tijdschriften publiceren. Veel relevant en onorthodox onderzoek, waaraan sociale wetenschappers zich in het verleden nog wel eens waagden, zoals participerende observaties, undercoverstudies, spontane vormen van kennisverzameling, zullen de wenkbrauwen binnen de ethische commissies waarschijnlijk doen fronsen. Dat op zijn beurt kan leiden tot een tendens dat voorgesteld sociaalwetenschappelijk onderzoek het risico van afkeuring vermijdt door te anticiperen op het oordeel van ethische commissies. Met alle vormen van creatief en avontuurlijk onderzoek als verliezers. Niemand vraagt nog waarom, of weet welk probleem hiermee precies wordt opgelost Ergens ooit – maar nog niet heel lang geleden – vroeg iemand wat er eigenlijk met al dat onderzoeks- en interviewmateriaal gebeurde en of de privacy wel goed genoeg gewaarborgd was. Misschien was er wel eens iets misgegaan, een geval-Diederik Stapel bijvoorbeeld. Maar in plaats van dat te beschouwen als een uitzonderlijk, op zichzelf staand incident is bedacht dat er beleid nodig was waaraan iedere te goeder trouwe wetenschapper moest geloven. Zo ontstond – vrijwel zeker in een Angelsaksisch land – het informed consent-formulier dat zich in no time verspreidde in de wereld van het sociaalwetenschappelijk onderzoek. Met als gevolg dat duizenden onderzoekers langs commissies moeten, met formulieren rondlopen die allemaal weer de computer in moeten, en samen met hun uitgeschreven en opgenomen interviews megaveel terrabytes in beslag nemen en waarvoor een vaste plek in de overhead moet worden ingericht. Bureaucratische logica Het gebeurt. Nee, het is al gebeurd. Niemand vraagt nog waarom, of weet welk probleem hiermee precies wordt opgelost. Voor zover bekend is er geen beweging opgekomen van geïnterviewden en respondenten die om deze formulieren hebben gevraagd. Of van gedupeerden die juridische bescherming eisten van de door hun geleverde informatie. Dit is het zoveelste voorbeeld van hoe de logica van systemen de wereld van mensen annexeert Niemand weet wat het praktische nut ervan is, maar ergens, op zeker moment, zijn er gedreven regelneven en hoogopgeleide juristen aan het werk gegaan en vanaf dat moment was het onontkoombaar. Dit is het zoveelste voorbeeld van hoe de logica van systemen de wereld van mensen annexeert en naar haar hand zet, onverwachte paden afsluit, creativiteit doodt en verantwoordelijkheid wegneemt. De informele sfeer waar volwassen mensen met elkaar afspraken maken over hoe ze met de inhoud van een gesprek omgaan, wordt vervangen door een standaardformulier waarmee alles officieel geregeld is. Het gesprek daarover hoeft niet meer gevoerd hoeft te worden en de facto heeft de toestemmingsverlener geen idee waar hij zijn akkoord aan gaat geven. Zo rukt bureaucratie, bijna ongemerkt, op in de dagelijkse levenssfeer. Zo worden we geleefd door formulieren en ontdaan van onze eigen verantwoordelijkheid. En daar zou jij niet aan moeten meewerken, zei ik tegen de buitenpromovendus die volkomen verbouwereerd tegen over me zat. Waarna ik het formulier, onder machteloos protest, ondertekende. Deze column verscheen eerder bij Sociale Vraagstukken. Jos van der Lans is cultuurpsycholoog en publicist. Onlangs verscheen van zijn hand de bundel 'Van onderop - Over burgers, professionals, ambtenaren en bestuurders'.
Lee Hazlewood was een in 1929 geboren countryzanger uit Oklahoma. Hij schreef onder meer de hit “These Boots Are Made for Walking” waarmee de oudste dochter van Frank Sinatra wereldwijd succes boekte.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
We houden al duizenden jaren dieren voor vlees, zuivel en eieren. En dat roept vragen op. Mogen we bijvoorbeeld wel dieren houden enkel en alleen voor ons eigen voordeel? Hierover gingen we in gesprek met filosoof dr. Jeroen Hopster (UU) en bioloog prof. Saskia Arndt (UU).
De filosofie, benadrukt Jeroen Hopster, is van oudsher vooral gecentreerd rondom de mens. Het aantal ethici dat zich uitvoerig over het vraagstuk mens-dier heeft gebogen is schaars, maar ze zijn er wel. De filosoof Pythagoras in de klassieke oudheid en de 18e-eeuwse Engelse filosoof Jeremy Bentham spraken zich uit over het lot van dieren en ethisch veganisme. Bentham stelde, als grondlegger van het utilisme, dat we ook het geluk en lijden van dieren moeten meenemen in ons handelen. “De dag zal komen dat de rest van het dierenrijk dezelfde rechten zal verkrijgen, die hun alleen door tyrannie zijn ontnomen,” voorspelde hij.
Ook de Australische filosoof Peter Singer gelooft dat we het geluk van zowel mens als dier moeten nastreven. Hij is tegen speciëcisme, onderscheid maken op basis van soort. De belangen van het ene wezen wegen niet zwaarder dan dat van een ander, vindt Singer. De 20e-eeuwse Amerikaanse filosoof Tom Regan pleitte voor een betere omgang met dieren vanuit een ander perspectief. Hij zei dat alle dieren een inherente waarde hebben en betoogde rechten voor dieren.
Alsof er niets anders te melden was over de Europese verkiezingen bleven de media de afgelopen weken eenzelfde boodschap eindeloos herhalen: radicaal rechts gaat winnen. We zullen zondag zien in hoeverre dat een selffullfilling prophecy is geworden. In de berichtgeving stonden vooral de nationale leiders van radicaal rechts (Wilders, Le Pen) centraal en niet de Europese kandidaten (Stöteler, Bardella), laat staan de kiezers en hun motieven.
De opiniepeilingen wijzen onmiskenbaar in de richting van een conservatiever Europarlement. Van de middenpartijen die het in het vorige parlement voor het zeggen hadden kan alleen de centrumrechtse EPP op enige winst rekenen. Centrum-linkse en liberale partijen staan op verlies. Aan deze kant van het politieke spectrum mankeert een aantrekkelijk alternatief, zo constateert ook Politico:
Meestal stromen kiezers in tijden van instabiliteit – oorlogen, pandemieën, economische onzekerheid – massaal naar de traditionele machtspartijen. Tegenwoordig zijn deze partijen in veel landen uiteengevallen. Decennia lang hebben Europees rechts en links voor het centrum gevochten, en als twee dronken boksers zijn ze ingestort, waardoor de arena open is gebleven voor nieuwe uitdagers.
Het is nog steeds wachten op de nodige introspectie en reflectie van de machtspartijen in het midden die een opmaat kunnen bieden voor een nieuw elan en herstel van het vertrouwen.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Ernst Busch was eigenlijk bestemd tot arbeider, maar ontwikkelde zich al snel tot zanger en toneelspeler. Zijn oeuvre bestaat vooral uit linkse politieke liederen, niet zelden geschreven door de Berlijnse journalist en auteur Kurt Tucholski.
Het jaar is 1919, in Rusland is de communistische revolutie uitgebroken en de jonge Weimar-republiek in Duitsland is broos. Sinds November 1918 staat ook het voormalig keizerrijk op z’n kop. Duitsland lijkt Rusland achterna te gaan: eerst beginnen matrozen te muiten uit onvrede over de oorlog, dan gooien arbeiders in allerlei kuststeden het werk neer. De revolutie verspreidt zich in rap tempo, tot München aan toe.
ONDERZOEK - De lezers van Sargasso hadden nog één antwoord van me tegoed, op de vraag wat er nou eigenlijk is veranderd als gevolg van de lokale bijstandsexperimenten. Bij deze. Evelien Rombouts, die het grootste deel van het werk heeft gedaan, en ik (János) hebben onderzocht tot welke beleidswijzigingen die lokale experimenten met de bijstand nou eigenlijk hebben opgeleverd.
De aanleiding voor de experimenten met de bijstand was de invoering van de Participatiewet in 2015. Bij gemeenten, onder bijstandsgerechtigden en (andere) experts was er bezorgdheid en onvrede over die wet, nog voor hij was ingevoerd. De kritiek was onder andere dat de wet te streng was en te veel uitging van wantrouwen. De verwachting was dat de wet ineffectief zou zijn en veel extra bureaucratie zou opleveren.
Gemeenten wilden daarom experimenteren met een ruimhartiger vorm van bijstand, die meer uitgaat van vertrouwen en die meer ruimte en autonomie geeft aan de bijstandsgerechtigden. Het vermoeden was, onder andere op basis van inzichten uit de gedragswetenschap, dat dit zou leiden tot betere resultaten op het gebied van onder andere gezondheid, welzijn, re-integratie en participatie.
Na veel gesprekken en behoorlijk wat tijd, kwam er toestemming van het ministerie van SZW voor de experimenten, waarbij enigszins van de Participatiewet kon worden afgeweken (zie o.a.: Bommeljé, 2017; Betkó, 2018). Hoewel ze minder ver konden gaan in hun experiment dan eigenlijk gewenst, deden zes gemeenten hier aan mee: Deventer, Groningen, Nijmegen, Tilburg, Utrecht en Wageningen. Een aantal andere gemeenten deden op eigen houtje een soortgelijk experiment, zonder daarbij af te wijken van de wet (Biezen et al., 2020; Bos et al., 2023).
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
In het kader van het 40-jarig jubileum van het album Rebel Yell heeft Capitol Records een dubbelalbum uitgebracht.
Daarop staat onder meer deze niet eerder uitgebrachte cover, en die klinkt lang niet slecht.
Alle samenwerkingsverbanden tussen universiteiten en Israëlische instellingen in kaart gebracht
De website is een initiatief van European Legal Support Centre, Stop Wapenhandel, Solid Sustainability Research.
Uit hun persbericht:
Met deze website willen de initiatiefnemers – Stop Wapenhandel, European Legal Support Centre (ELSC) en Solid Sustainability Research – studenten en stafleden die op de universiteiten in actie komen voor het beëindigen van deze banden en alle andere geïnteresseerden van een betrouwbare en zo compleet mogelijke informatiebron voorzien. Het gaat in totaal om ruim 200 relaties met onder meer Israëlische bedrijven, universiteiten en overheidsinstellingen, waarvan een aanzienlijk deel werkt met of voor de Israëlische krijgsmacht.
Na meer dan tien jaar leadzangeres te zijn geweest voor 10.000 Maniacs, die ze leerde kennen als studente in New York, begon Natalie Merchant in 1993 aan haar solocarrière.
Haar debuutalbum Tigerlily was een commercieel succes en dit nummer was een top-10 hit in de Verenigde Staten.
Met alle rocksterren die naar ze ouder worden steeds schorrer en heser klinken, valt des te meer op wat een sonoor geluid zanger Ian Astbury hier nog weet te produceren.
En als je dan bedenkt dat dit optreden van begin dit jaar is, kun je enkel respect voor de man hebben.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.