Kunst op Zondag verkent kunstenaarskolonie Worpswede

Op een kleine twintig kilometer van Hanzestad Bremen ligt de kunstenaarskolonie Worpswede.  Aan het begin van de twintigste eeuw woonden en werkten hier de Duitse Modernen. Naast talrijke actieve artistieke mannen zoals Heinrich Vogeler, Otto Modersohn en Fritz Mackensen was vooral Paula Modersohn Becker steeds op zoek naar nieuwe vormen, nieuwe kleurcombinaties en nieuwe composities. 100 Jaar na haar overlijden, werd zij in de Duitse media beschreven als de Duitse Picasso. Het is hoogtijd om Worpswede en haar kunstenaars eens nader te verkennen. [caption id="attachment_347745" align="aligncenter" width="500"] Zaalimpressie van de Worpsweder kunstenaars in Kunsthalle Bremen © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Kunstenaarskolonie Worpswede Als enkele Franse schilders vanaf 1830 in de omgeving van Barbizon buiten landschappen gaan schilderen, wordt dat door collega’s in buurlanden snel opgepikt. Geïnspireerd door de School van Barbizon (1830-1870) trekken in ons land (jonge) leden van de Haagsche School (1860-1890) massaal naar buiten. De Nederlandse reactie op Barbizon is het schilderdorp Oosterbeek op de Veluwe. De Duitse reactie op het Franse Barbizon is de oprichting in 1889 van de leef- en kunstenaarsgemeenschap Worpswede (1889-1922). Landschapschilders Fritz Mackensen (1866-1953),  Hans am Ende (1864-1918) en Otto Modersohn (1865-1943)  zijn de mannen van het eerste uur. Al snel sluiten Heinrich Vogeler (1872-1942),  en Fritz Overbeck (1869-1909) zich bij hen aan. Naast schilders sluiten ook dichters en beeldhouwers zich aan. In de artistieke gemeenschap in Worpswede spelen twee vrouwen een belangrijke rol: beeldhouwer Clara Westhoff (1878-1954) en schilder Paula Becker. Worpswede was in die dagen de thuishaven van het Duitse impressionisme en expressionisme. [caption id="attachment_347741" align="aligncenter" width="500"] Worpswede Paula Modersohn-Becker l. in atelier Brünjeshof (1905) en r. geboorte van haar dochter Tille (1907) © Am Modersohn Haus.[/caption] Paula Becker Paula Becker is in 1876 in Dresden geboren. Op haar twaalfde verhuist ze naar Bremen. Ze weet al vroeg dat ze kunstenaar wil worden en haar ouders, vooral haar moeder, steunen haar. Naast tekenlessen krijgt ze pianoles omdat haar ouders stilletjes hopen dat ze toch gouvernante zal worden in plaats van kunstenaar. In 2018 was er in het Rijksmuseum Twenthe een overzichtstentoonstelling over haar werk (en leven). Lees hier haar biografie en haar ervaringen in Parijs.  Paula Becker is in de zomer van 1897 voor het eerst in Worpswede. In de herfst van 1898 gaat ze er definitief wonen. Ze sluit vriendschap met de beeldhouwster Clara Westhoff en de schilder Fritz Mackensen. Bij hem volgt ze schilderlessen. Begin 1900 vertrekt Paula met de trein vanuit Bremen voor de eerste keer naar Parijs. Ze gaat daarna nog twee maal terug naar de Franse hoofdstad. [caption id="attachment_347746" align="aligncenter" width="500"] Worpswede, Am Modersohn Haus © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Museum am Modersohn Haus Ook anno 2023 kun je in Worpswede nog allerlei historische locaties terugvinden die herinneringen aan de kunstenaarskolonie van 1889 tot 1922. Ik heb onder andere Museum am Modersohn Haus bezocht  Otto Modersohn heeft dit pand aan de Hembergstrasse in 1897 gekocht. Hij woonde hier samen met zijn eerste vrouw Helene  en hun dochtertje Elsbeth. Helene overleed in 1900 (tuberculose) en in 1901 hertrouwt Otto met de elf jaar jongere Paula. Ook zij woont tot aan haar dood (1907) in dit huis. [caption id="attachment_347743" align="aligncenter" width="500"] Woonkamer in Am Modersohn Haus r. buste van Paula door Clara Westhoff © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Galerie en museumhuis Otto Modersohn verkoopt het pand in 1920, waarna het verschillende malen van eigenaar en functie wisselt. In 1993 kopen Sigrun en Wolfgang Kaufmann het huis en begint de grote renovatie. Nu kun je er talrijke werken van Paula en Otto Modersohn Becker ontdekken. In de kunstgalerij bij het huis kun je van bijna alle werken van Paula en een groot deel van Otto ingelijste replica’s kopen. [caption id="attachment_347736" align="aligncenter" width="500"] Worpswede Atelier Brünjeshof © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Atelier Brünjeshof  Buiten het Modersohn Becker-huis zijn er nog drie andere locaties die sterk met Paula verbonden zijn, zoals haar atelier, Atelier Brünjeshof (Ostendorferstrasse 25). Brünjeshof is (helaas) niet te bezoeken. Hier woont nu een echtpaar dat de rust op prijs stelt. Ik ben toch even het pad ingelopen en heb een foto genomen waarop je het glazen dak kunt zien van het toenmalige atelier van Paula Modersohn Becker. [caption id="attachment_347747" align="aligncenter" width="500"] Vooraanzicht van De Barkenhoff © foto Wilma Lankhorst.[/caption] De Brakenhoff Iets verder op ligt de Barkenhoff. Ook hier liggen herinneringen aan Modersohn-Becker en haar collega’s. Op deze plek kwamen de kunstenaars op zondag samen. Dit statige huis was de woning en werkplaats van kunstenaar Heinrich Vogeler (1872-1942). Samen met zijn eerste vrouw Martha organiseerde hij hier bijeenkomsten voor collega kunstenaars. Vogeler was een universele kunstenaar. Naast schilder was hij graficus, ontwerper en architect. In de permanente collectie van de Barkenhoff wordt zijn werk vanuit verschillende invalshoeken belicht. [caption id="attachment_347739" align="aligncenter" width="500"] Grafmonument Paula Modersohn-Becker op de Zion-begraafplaats © Wilma Lankhorst.[/caption] Paula’s laatste rustplaats De laatste iconische plek is de begraafplaats bij de Zionskerk aan de Findorfstrasse. Op deze begraafplaats kun je onder andere het graf van Paula bezoeken. Je herkent haar laatste rustplaats aan de grote sculptuur van een liggende moeder met een kind op haar buik. Dit beeld is gemaakt door de Duitse beeldhouwer en architect Bernhard Hoetger (1874-1949). Hoetger en zijn vrouw Lee (1880-1967) waren bevriend met Paula en kenden haar zowel vanuit Parijs als vanuit Bremen. [caption id="attachment_347744" align="aligncenter" width="500"] Worpsweder Kunsthalle © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Worpsweder Kunsthalle Vóór ik bus 672 terug neem naar Bremen, is er nog tijd om de Kunsthalle te bezoeken. Hier ontdek je de (kunst)geschiedenis van kunstenaarskolonie Worpswede onder één dak. Het verhaal gaat dat boekbinder Friedrich Netzel in de begindagen van de kunstenaarskolonie zijn panden ter beschikking stelde aan jonge kunstenaars. Zij konden hier hun werken tentoonstellen. Zijn zoon Friedrich bouwde later op de huidige locatie (Bergstrasse 17) een nieuw pand. Dit gebouw kreeg de functie van een galerie. Je komt de Kunsthalle binnen via de galerie. Deze is gratis te bezoeken. [caption id="attachment_347740" align="aligncenter" width="500"] Martin Voigt in Worpsweder Kunsthalle najaar 2023 © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Martin Voigt Voor het bekijken van de collectie en een extra tentoonstelling van schilder Martin Voigt (Leipzig, 1990) betaal ik € 6. De familie Netzel is al vroeg begonnen met de aanleg van een collectie van de Worpswede kunstenaars. Daarnaast verzamelen ze ook schilderijen van kunstenaars van de tweede en derde generatie. Met dit mooie totaalbeeld van de Worspwede-kunstenaars, rond ik mijn bezoek aan dit kunstenaarsdorp af. De laatste bus naar Bremen, rijdt voor en ik stap in. Het was een mooie leerzame en kunstzinnige zondag. [caption id="attachment_347742" align="aligncenter" width="456"] Wilma leest boek Paula Modersohn-Becker van Henny van Kesteren.[/caption] © tekst en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Haus am Modersohn, de Barkenhoff, Worpsweder Kunsthalle, genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers. Probeer eens Duitsland met de trein en het Duitsland Ticket. Een (kalender) maand lang reizen voor Euro 49 per maand. Met deze kaart reis je daarna gratis in het openbaar vervoer:  te weten in regionale treinen, openbare ferrydiensten, metro's, S-bahn en regionale bussen. #Duitslanddichtbij    

Door: Foto: Gasten van de Barkenhoff v.l.n.r. Paula Becker, Rainer Maria Rilke en Clara Westhoff © foto Wilma Lankhorst.

Closing Time | Wrecking Ball

In 1995 nam Emmylou Harris met Daniel Lanois een plaat op die de voormalige countryzangeres ineens weer op de kaart zette.

Het is geen Miley Cyrus zullen we maar zeggen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Bron: Livius.org

Cicero (4): De deugd

Vierde deel van een vijfdelige reeks over de wijze waarop de Romeinse senator Cicero de Griekse filosofie voor zijn landgenoten ontsloot. 

Voor zijn beschrijving van de deugd grijpt Cicero terug op Plato. Die noemde wijsheid, moed, matigheid en rechtvaardigheid de kardinale deugden. Wijsheid is de deugd van het verstand, of van de heersers. Moed is de deugd van het temperament, of de ordehouders. Matigheid is de deugd van het lichaam, of van het volk. En rechtvaardigheid ontstaat als die elementen met elkaar in evenwicht zijn. Een handeling is volgens deze filosofie pas goed als ze vanuit deze deugden wordt verricht. Geen enkele mag ontbreken. Overweeg in dat kader eens de volgende stellingen:

  • Een moedige en beheerste handeling is niet rechtvaardig als deze niet goed doordacht is.
  • Moedig en rationeel gedrag is niet gerechtvaardigd als daarbij geen maat kan worden gehouden.
  • Zonder de moed om beslissingen te nemen is een gematigde en verstandige levenshouding zinloos.
  • En als iemand wel moedig is, maat weet te houden en wijs is, maar niet rechtvaardig, is iemand eerder gevaarlijk dan goed.

De vier kardinale deugden werden door Aristoteles uitgewerkt en aangevuld met nog drie deugden, maar Cicero bracht ze weer terug tot de vier die Plato noemt. Hiermee blonk Cicero wederom niet uit in originaliteit, maar hij bleek wel zeer invloedrijk. Dankzij hem zouden de kardinale deugden in de Romeinse samenleving een belangrijke rol spelen. En dat niet alleen, ook in de kerkelijke scholastiek (middeleeuwse filosofie) zouden ze een sleutelpositie innemen binnen de ethiek

Foto: Blandine Le Cain (cc)

Heel Europa naar rechts?

Nederland moet rekening houden met een nieuw rechts kabinet, als we op de laatste peilingen mogen afgaan. Deelname van de PVV is zelfs niet uitgesloten. Hoe staat het er voor met extreemrechts in andere landen? Wat gaat het betekenen voor een nieuw Europarlement dat volgend jaar juni wordt gekozen? ‘De dominante thema’s van radicaal-rechts van de afgelopen 25 jaar – vooral immigratie – zijn nu in het hele publieke debat doorgedrongen,’ schrijft het Europabrede nieuwsmedium Voxeurop. Is de opkomst van extreemrechts nog tegen te houden?

In Frankrijk zien we de stijgende populariteit van RN (Rassemblement National), de partij van Marine Le Pen. Zij lijkt met succes het extreemrechtse imago van haar vaders Front National van zich af te kunnen werpen. Zondag liep ze mee in een mars tegen het antisemitisme, een breed en politiek-neutraal bedoeld initiatief tegen de vele antisemitische incidenten van de afgelopen weken. De aanwezigheid van RN leidde bij andere demonstranten tot ongemakkelijke gevoelens. President Macron had op voorhand al afgezegd. Maar Le Pen slaagt er bij dit soort gelegenheden steeds meer in geaccepteerd te worden als een ‘gewone’, min of meer gematigd rechtse Franse politicus. De uitsluiting van immigranten, en vooral van islamieten, blijft echter overeind. Op dat punt wordt ze geholpen door het feit dat veel Fransen de uitgesproken anti-Israëlische leuzen in recente demonstraties voor solidariteit met het onderdrukte Palestijnse volk te ver vinden gaan. Het Groene parlementslid Sandrine Rousseau ziet deelname aan deze demonstratie als een ‘omslagpunt voor RN, het “witwassen” van het oorspronkelijke antisemitisme’. Bij de aanhangers van RN hopen ze dat het eindelijk afgelopen is met de demonisering van hun partij.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | Valerie

Valerie is het vierde nummer van het debuutalbum van singer-songwriter Patti Scialfa, tevens bekend als lid van de E Street Band en echtgenote van Bruce Springsteen.

De muzikale verwantschap met Springsteens werk valt in dit nummer meteen op, maar waar het me ook aan doet denken is een plaat die Emmylou Harris een paar jaar later met Daniel Lanois zou produceren.

Foto: De Universiteit Leiden heropende op 17 september 1945 - foto publiek domein copyright ok. Gecheckt 30-10-2022

Hoe werkt dat nou, die wetenschap?

ACHTERGROND - Als achtergrond bij deze serie over het Nijmeegse bijstandsexperiment, is het wellicht aardig voor mensen een beetje een idee te krijgen over hoe dat nou in zijn werk gaat, die wetenschap. In heel algemene zin. Want een historicus doet natuurlijk wat anders dan een chemicus, en een econoom wat anders dan een biomedicus. Maar aan het eind van de dag zijn er toch wel de nodige overeenkomsten – al zijn er ongetwijfeld op alles wat ik hieronder schrijf ook uitzonderingen, en pretendeer ik geen volledigheid.

Een vraag – en dan verder

Het begint met een vraag. Iemand wil weten hoe iets zit. Dat kan een wetenschapper zijn, of iemand met een zak geld die een wetenschapper opdracht geeft dat uit te zoeken. Of een aantal wetenschappers – voor het gemak schrijf ik hier in enkelvoud, maar meestal zal het gaan om meerdere mensen, of een heel team. Maar dat terzijde. Er is dus een vraag. Het eerste wat je dan gaat doen is je inlezen, de (wetenschappelijke) literatuur induiken. Wat weten we over dit vraagstuk, zijn er al mogelijke antwoorden, theorieën, soortgelijke vraagstukken in andere contexten die al beantwoord zijn? Eventueel kun je op basis van zo’n eerste studie komen tot hypothesen (‘ik denk dat het zo zit’) die je gaat toetsen. Er zijn mensen die aanhangen dat alleen hypothesetoetsende wetenschap ‘echte’ wetenschap is, maar dat is een vrij nauwe, Angelsaksische invulling van het begrip wetenschap (‘science’). Voor het verschil tussen ´wetenschap´ en het wat beperktere begrip ‘science’, zie hier.

Foto: James Royal-Lawson (cc)

AI als stemhulp

Met nog een week te gaan tot de Tweede Kamerverkiezingen, telt ons overzicht van stemwijzers en stemhulpen meer dan 30 tools en overzichten die je helpen je stem te bepalen. Naast de bekende StemWijzer en meerdere varianten van het Kieskompas, zijn er zeven kieswijzers met stellingen over specifieke onderwerpen en nog eens zeven stemhulpen die je stem bepalen op basis van historisch stemgedrag van partijen in de Tweede Kamer in de afgelopen jaren. We vonden daarnaast vijftien overzichten van standpunten op specifieke onderwerpen zoals klimaat, vrouwenrechten, duurzame economie, open overheid en mensenrechten.

De opkomst van generatieve AI die zelf teksten en beelden kan maken – denk aan ChatGPT en DALL-E – zorgt uiteraard voor een aantal nieuwe stemhulpen gebaseerd op AI. Kieswaizer, gemaakt door een softwarebedrijf, is de meest experimentele AI-tool die we tegenkwamen. Na het beantwoorden van tien door kunstmatige intelligentie gegenereerde vragen worden de antwoorden geanalyseerd met behulp van AI en rolt er een persoonlijke stemadvies uit. In de disclaimer lezen we: “geen garanties voor de juistheid, volledigheid of geschiktheid van de verstrekte informatie.” WijsStemmer [edit: is inmiddels offline] is een AI-chatbot die vragen beantwoordt over de verkiezingsprogramma’s, met verwijzingen naar de relevante passages in de verkiezingsprogramma’s. Je kunt ook kiezen voor ‘simpele taal’ maar ons viel op dat deze versie niet altijd het volledige standpunt weergeeft. De AI-stemwijzer is een simpele tool die je helpt met het doorzoeken en vergelijken van verkiezingsprogramma’s. Het meest verrassend is de AI-toepassing van de Stichting Politieke Academie die met behulp van DALL·E 3 – een AI die beelden creëert uit tekstuele beschrijvingen – verkiezingsprogramma’s visualiseert.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du jour | onvoorwaardelijke bijstand in Noorwegen

QUOTE - In Noorwegen heeft een gemeente besloten om een bijstandsexperiment te houden, waarbij deelnemers meer geld kregen en aan minder voorwaarden hoefden te voldoe… hee, wacht, dat klinkt bekend! Wat een goed idee! En natuurlijk is het dan heel interessant wat de bevindingen zijn van deze studie. Toch? Als het antwoord ja is, dan heb je geluk, want de resultaten zijn zojuist gepubliceerd. EN WAT ER TOEN GEBEURDE DAT VERWACHTTE NIEMAND:

Closing Time | Half a World Away

Wanneer ik bedenk dat de favoriete albums uit mijn jeugd alweer meer dan dertig jaar geleden uitkwamen, bekruipt me de gedachte in een oude zak te zijn veranderd.

Wie luistert er immers nog naar die oude meuk? Terwijl er toch zoveel tijdloze pareltjes tussen zitten. Zoals deze hierboven.

Vorige Volgende