De allereerste anti-aids-campagne, in 1986, bestond uit een bijtje dat verschillende bloemetjes langsstruint, en na afloop dood neervalt. Boodschap: onbeschermde seks met meerdere mensen is onveilig. Gebracht in een bijna vrolijke setting van bloemetjes en bijtjes, zoals sommigen het op de basisschool nog hadden geleerd.
Die eerste anti-Aids-campagne staat symbool voor de aanpak van het eerste uur: omzichting, niet te hard, ronduit voorzichtig. Maar als de epidimie toeneemt en de risico?s groter worden besluiten beleidsmakers persoonlijker en dus harder uit te pakken. De bijgevoegde, door Erwin Olaf gefotografeerde poster uit 1995, met het gevlekte, aan het Kaposi Sarcoom lijdende model Martin, laat wat dat betreft niets aan de twijfel over: al kun je het niet aan iedereen zien, onveilig vrijen is gevaarlijk. Voor je het weet heb je, net als Martin, kanker in je huid. En staat De Dood op de stoep.
Eind jaren ?90 volgt een nieuwe kentering in het denken over campagnes. Bij een te harde boodschap zapt men weg, wordt de doelgroep niet bereikt. De Universiteit Maastricht onderbouwt deze aanname wetenschappelijk.
Een jonge homo verwoordt het in klare taal, in NRC Handelsblad: ?Dat wij ons minder druk maken om Aids zegt iets over de tijdgeest. We gaan weer terug naar de hippietijd, zonder die permanente moraal die men ons predikt. Want een overkill aan voorlichting maakt nonchalanter. Er is soms zelfs irritatie als het woord ?Aids? valt. Het is te vergelijken met beelden van oorlog en honger op de televisie: alles went en na verloop van tijd zapt iedereen vermoeid en zuchtend door. Dan denk je: ja, erg sneu voor die hongerige kindertjes, maar ik zit nu even te eten, ja.?
Gevolg: zoetsappigheid voert tegenwoordig de boventoon in campagnes als ‘Ik vrij veilig of ik vrij niet’ en ?Verneuk je nieuwe relatie niet met een oude soa?, een slogan waarbij het zogenaamd ver-van-je-bed-liggende Aids wordt vervangen door andere, minder gevaarlijke seksueel overdraagbare ziektes. Een campagne bovendien waarin onveilig vrijen binnen een monogame relatie wordt goedgekeurd. In België leggen ze de nadruk zelfs op een goede behandeling van hiv-geinfecteerden, in plaats van op de bestrijding van hiv.
Ondertussen neemt onveilig gedrag door verschillende bekende en minder bekende risico-groepen hand over hand toe en heeft Nederland de epidemie niet meer onder controle. Bovendien maken wetenschappers melding van een resistente variant van hiv, waardoor Aids als ziekte weer op de loer ligt.
Ook de Schorer Stichting, een organisatie die zich al twintig jaar inzet voor bestrijding van hiv, vindt het dringend tijd voor een nieuwe aanpak. Maar wélke aanpak? Dat is de vraag.
Reacties (11)
Ik vraag me af welke aanpak echt zou werken. Het lijkt me een moeilijk spanningsveld tussen genoeg helder en duidelijk de gevaren aangeven (zoals de poster hierboven) maar mensen niet afschrikken of laten afstompen voor de boodschap. Ik zou in iedergeval niet zo snel het antwoord weten.
Wat me wel een tijdje terug schokeerde was een docu waar ik perongeluk al zappend inviel. Eentje waar ik nu weer aan moet denken dankzij dit stukje. Het ging over homoseksuelen die actief elkaar probeerde te besmetten met “the gift”. Naast hun verhalen (incl. 1 jongen die echt heel blij was dat hij Aids zo had gekregen) lieten ze ook mensen aan het woord die al sinds langere tijd Aids hadden. De iets oudere patiënten, tegenover deze nieuwe generatie.
Een van de dingen die deze oude generatie opmerkte was dat door alle medicatie er inmiddels een beeld aan het ontstaan was dat Aids niet meer zo erg was. Ze hadden veel kritiek op de poster campanges in Amerika (het ging over Amerika), dat deze inmiddels een bijna idealistisch beeld lieten zien. Dat Aids eigenlijk niet meer zo erg was. Dit was voor hun toch wel moeilijk te verkroppen, ze hadden ook het idee dat er daarom zo iets als een gekke subgroep was ontstaan die actief Aids probeerde te krijgen en het als iets stoers, iets om erbij te horen zag. Omdat de campagnes gewoon te lief waren.
Een beetje off topic, maar wat ik zeer sterk vond in die docu was het einde van de docu. De jongen die zich actief voor het verspreiden van Aids inzette, een feest had georganiseerd waarin bij Aids zou krijgen (en ook gekregen heeft) en een website had opgezet voor meer van zulke feesten. Inmiddels bleek er op zijn pro-aids-uitwissel-feesten website te staan dat deze offline ging omdat hij te ziek was om nog aan de website te werken. Hij was stervende. Dit omdat hij nooit een verzekering had genomen, en dus zelfs in deze tijd met alle medicatie simpelweg stervende was. In Amerika krijg je immers geen medicatie gratis, hij was niet verzekerd en had geen inkomsten….
@1: Zie ook het nieuwe stukje over die belachelijke radiouitzending. In Nederland lopen die gekken blijkbaar ook gewoon rond. Zelf geloof ik niet zo in campagnes, ze zijn er denk ik alleen maar om aan te geven dat het probleem bestaat.
Een enkele poster kan nooit de essentie van iets pakken. Daar is gewoon voorlichting voor nodig. Op scholen, in opvangcentra enz. Het liefst door mensen die uit ervaring weten waar ze over praten.
Dát maakt het meeste indruk.
Ik denk zeker dat mensen met ervaring het meeste indruk maken. Maar ja, heb je daar genoeg van om een gehele bevolking te bereiken? Zo’n docu waar ik toevallig in zapte maakte veel indruk op mij (niet dat ik de doelgroep ben), maar hoeveel mensen die dat niet willen horen kijken nu naar zoiets?
@3: Docu’s ook, uiteraard. Gewoon vertonen in de klas. Posters hebben zo’n beperkte input.
Schrijver Tim Dekkers (zie Quote van de Dag) vindt dat de campagnes te aardig zijn voor mensen die risico lopen. Ze zouden strenger moeten zijn, niet zozeer shockerender. Anderen pleiten voor doelgroep-campagnes, zoals voor al besmette personen en allochtonen. De huidige campagnes zijn te algemeen.
Maar waar die campagnes dan tonen? Dure grap als je specifiek wilt targetten!
Hoezo duur? Reclamemakers weten toch als geen ander waar ze de doelgroep vinden en als we het over duur hebben, wat dacht je van Aids-remmers?
Flauw argument, die van die aids-remmers. Het lijkt me nogal moeilijk om posters op te gaan hangen die specifiek bedoelt zijn voor de nog niet uit de kast gekomen allochtoon.
Vindt die maar eens zonder dat ‘algemeen’ gaat adverteren.
Ik wil alleen zeggen dat investeren in bewustwording heel kosteneffectief kan zijn.
Maar je hebt gelijk dat sommige doelgroepen niet met posters te bereiken zijn.
@9: kosteneffectiviteit is alleen maar een issue als zowel de kosten als baten door dezelfde partij worden gedragen.
Dat is hier niet het geval. Jammer maar waar.
Waarom niet? De overheid / samenleving draagt zowel de kosten voor voorlichting als voor ziekte?