Noord-Ierland gaat een onrustige periode tegemoet als de traditionele Oranjemarsen in het teken komen te staan van verzet tegen de Brexit-deal over de handel tussen het Verenigd Koninkrijk en Noord-Ierland. De Unionisten accepteren de afspraken over de handelsgrens in de Ierse Zee niet. Ze willen net zo behandeld worden als de andere delen van het Verenigd Koninkrijk. Ze voelen zich bedrogen door premier Boris Johnson die beloofde dat er nooit een grens in de Ierse Zee zou komen. Maar de afspraken bij het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie bevatten de bepaling dat de handel tussen het VK en Noord-Ierland in Engeland gecontroleerd moet worden om de grens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland open te kunnen houden. Woensdag wees de rechter in Belfast een beroep van de DUP, de partij van Noord-Ierse protestanten, tegen het protocol inzake Ierland/Noord-Ierland af. Het conflict over de uitwerking van het protocol duurt voort. Brussel en Londen hebben een tijdelijke wapenstilstand gesloten over de “worstoorlog”, en kondigden woensdag aan dat ze hadden ingestemd met een verlenging van een respijtperiode voor de export van gekoeld vlees tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. De EU en het VK hopen er nu vòòr 30 september uit te komen.
Constitutionele kwestie
Maar de Unionisten hebben geen boodschap aan de technische uitwerking van het protocol. Voor hen is het een constitutionele kwestie en daarmee een kwestie van identiteit, legt Iain Carlisle, directeur van de Grand Orange Lodge of Ireland uit. Zijn Lodge organiseert de Oranjemarsen en exploiteert het Museum of Orange Heritage. De Oranjemarsen worden elk jaar in juli gehouden ter herinnering aan de Slag bij Boyne waarbij de protestant Willem III de katholieke koning Jacobus II van Engeland versloeg, voor de Unionisten de basis voor de protestantse identiteit van Noord-Ierland. Rond deze manifestaties van protestanten, die koste wat kost de eenheid met de rest van het Verenigd Koninkrijk willen handhaven, was er in het verleden altijd veel onrust. De jarenlange Troubles met confrontaties tussen protestantse milities, de Britse politie en de IRA, het Ierse Republikeinse leger van katholieken die eenheid met de Ierse Republiek nastreefden, kostten in de vorige eeuw meer dan 3500 mensen het leven. Op Goede Vrijdag 10 april 1998 bereikten onderhandelaars van beide partijen uiteindelijk een akkoord. Dat maakte het mogelijk de grenzen tussen de Republiek en Noord-Ierland open te laten. Totdat de Brexit het Verenigd Koninkrijk dwong om afspraken te maken over het handelsverkeer met Noord-Ierland. De oplossing die de Britse regering en de EU-delegatie na moeizame onderhandelingen op ’t nippertje overeenkwamen wordt echter door de Noord-Ierse protestanten strijdig geacht met hun constitutionele binding aan de rest van het VK.
Geen alternatief
De katholieke Ierse Republikeinen strooien zout in de wonde door nu openlijk te pleiten voor een referendum over aansluiting bij de Republiek naar het voorbeeld van de Schotten. In reactie op de uitspraak van de rechter over de legitimiteit van het protocol zei Declan Kearney, een Noord-Iers parlementslid van de republikeinse Sinn Féin, dat er geen geloofwaardig alternatief is. ‘Het is ironisch dat de Tory/DUP-cheerleaders van Brexit nu zo gekant zijn tegen het protocol dat noodzakelijk werd gemaakt door hun roekeloze streven naar een harde Brexit’, zei hij. Stephen Farry, de leider van de Noord-Ierse liberale Alliance partij, die een neutraal standpunt inneemt, pleitte er voor te stoppen met over het protocol te praten in termen van constitutie en identiteit. De onenigheid over het Iers/Noord-Ierse protocol heeft een grote symbolische waarde, zegt Fintan O’Toole,columnist van de Irish Times. Het zou gemakkelijk opgelost kunnen worden. Maar meegaan met de Europese normen voor voedselveiligheid zou kunnen worden gezien als een concessie aan de bureaucraten in Brussel. Het zou ook een toekomstige handelsovereenkomst met de Verenigde Staten kunnen compliceren, die Johnson heeft gepresenteerd als een belangrijk voordeel van de Brexit.
Geweld
De Oranje comités hebben deze week aangekondigd dat er dit jaar op 12 juli op honderd plaatsen kleine oranjemarsen zullen worden gehouden in plaats van de gebruikelijke achttien grote manifestaties. Dit vanwege de nog voortdurende coronapandemie. Grand Master Edward Stevenson: ‘Vorig jaar was het de ‘Twaalfde thuis’, maar gelukkig zijn we dit jaar, nu de beperkingen voldoende zijn versoepeld, in de gelegenheid om districtsparades door heel Noord-Ierland te houden.’ Intussen is de discussie over het gebruik van geweld weer opgelaaid. Op een protestbijeenkomst van Unionisten was de leus ‘Vrede of het Protocol’ te zien. Blogger Steve Bradley schrok van de uitlatingen van een oudere dame die hierop resageerde met: ‘De andere kant heeft alles gekregen wat ze wilden door chaos, angst en dood te veroorzaken. Misschien wordt het tijd dat we erover nadenken hetzelfde te doen. Ik ben zeker bereid mijn leven ervoor te geven’. Een onthutsende uitspraak gezien het feit dat ‘de andere kant’ nog steeds moet accepteren te leven in een land dat deel uitmaakt van het Verenigd Koninkrijk. Ze hebben juist niets bereikt met hun geweld, schrijft Bradley. De mythe dat geweld loont is niet meer dan een excuus voor de protestantse milities om opnieuw een oorlog te beginnen.