COLUMN - Ik ben zwevend kiezer, waarbij de uitersten zich bevinden tussen Groen Links en de VVD. Over het algemeen kan ik namelijk in elk standpunt wel een zekere rationaliteit ontwaren. Voor lijsttrekkers ben ik beducht omdat ze me te machtsgeil zijn, maar als je voorbij de waan van de dag en de hysterie van de week kijkt, zijn de meeste politici geen charlatans. Meestal breng ik een voorkeurstem uit.
Van Engelshoven
Maar nu zit ik toch met een probleem. Ik zou eigenlijk willen stemmen op Sigrid Kaag (dus toch een keer een stem op een lijsttrekker), maar aan haar kleeft een moeilijk overkomelijk bezwaar: ze is lid van D66. Dat is – ik leg het even uit voor lezers in Vlaanderen – de partij van de huidige minister Van Engelshoven, die werkelijk alles doet om onderwijs, cultuur, en wetenschap te vernietigen.
Wetenschap? Ze implementeerde het catastrofale advies van de Commissie van Rijn. Cultuur? Ze kwam in de coronacrisis nauwelijks op voor de sector. Onderwijs? De minister heeft een scenario laten uitdenken om er twee miljard op te bezuinigen. Erop vertrouwend dat de bewindsvrouw de waarheid spreekt en dat dit slechts een theoretische exercitie is, wil ik de resultaten lezen van de theoretische exercitie om twee miljard méér te investeren in de toekomst.
Van Engelshoven is een zwakke bestuurder, al zijn er verzachtende omstandigheden. De eerste is dat de claim dat D66 een onderwijspartij zou zijn, waar haar critici haar voortdurend aan afmeten, berust op een misverstand. De partij heeft immers in het vorige verkiezingsprogramma duidelijk aangegeven dat we geen visie mochten verwachten. Het is een beetje flauw Van Engelshoven te verwijten dat ze iets niet is waarvan haar partij ook heeft aangegeven het niet te zijn. De tweede verzachtende factor is dat we de afgelopen veertig jaar sowieso geen normaal beleid hebben gehad. Boy Trip was de laatste Nederlandse minister met een samenhangende visie op onderwijs, cultuur en wetenschap ofwel – om het eens ouderwets te formuleren – het Goede, Schone en Ware.
Dit gezegd zijnde: een stem op Kaag is een stem op D66 is een stem tegen onderwijs, tegen cultuur en tegen wetenschap.
Maimonides voor D66ers
Toch denk ik dat dit niet het allerlaatste woord hoeft te zijn. Ik herinner me dat D66, na steun te hebben verleend aan de kabinetten van Balkenende, affiches ophing waarop stond te lezen dat dit een fout was geweest, dat men een nieuwe start wilde maken en dat men hoopte dat de kiezers terugkwamen. Ik herinner me dat ik destijds geen D66-er kon vinden om op te stemmen maar de eerlijkheid trof me. Wie een fout toegeeft, laat de discussie weer gaan over oplossingen. Ik zou D66 aanraden opnieuw schoon schip te maken.
Daarbij kan de partij te rade gaan bij Maimonides. De joodse wijze heeft geschreven over de stappen die iemand kan zetten die van de juiste weg is geraakt.
- Erken dat je fout hebt gezeten. Er zit voldoende gezond verstand bij D66. Dit inzicht is er.
- Maak duidelijk dat het je spijt. Kaag kan een toespraak aan onderwijs wijden.
- Neem maatregelen om te beletten dat het opnieuw verkeerd gaat.
Dit laatste is de crux. Politieke excuses zijn vaak onovertuigend doordat de laatste stap achterwege blijft; het is wat Jan Marijnissen aanduidde als “de sorrydemocratie” waarin een bewindspersoon een vaag excuus lispelt en doorloopt naar nieuwe blunders.
Beter onderwijs is simpel
Wat kan Kaag aankondigen om te verhinderen dat het opnieuw verkeerd gaat? Ik denk dat ze met een concreet, goed uitgewerkt plan moet komen. Zo moeilijk is dat niet.
Toen in de negentiende eeuw de HBS ontstond, duurden de opleidingen drie en vijf jaar; later werd dat vier en zes. Dat was een erkenning van het simpele feit dat we steeds meer leven in een kenniseconomie, en het was bovendien mogelijk doordat zowel de welvaart als de levensduurverwachting sterk waren gestegen. De levensduurverwachting is inmiddels nog hoger en de welvaart eveneens. Ik zie geen reden het onderwijs niet verder te laten meegroeien met de hogere eisen van de kenniseconomie.
Laat de basisschool en het middelbaar onderwijs elk maar een jaar langer duren. Het verhindert de huidige dilemma’s dat als het ene vak genoeg uren krijgt, het andere er te weinig heeft. In een kenniseconomie moeten jonge mensen méér weten en dus moeten we ze meer tijd geven en niet, zoals nu, alles onvoldoende bijbrengen.
Idem het hoger onderwijs, dat niet alleen overbelast is, maar ook te weinig tijd krijgt. Het is onzin dat een vier- of vijfjarige opleiding, waarbij studenten vele uren per week verspillen aan reizen, het wetenschappelijke niveau zou hebben dat in 1980 nog werd gehaald. Toen duurde een opleiding zes tot acht jaar en woonde een student in een universiteitsstad, zodat hij of zij geen reistijd hoefde verspillen. (En kom niet aan met rookgordijnen als zouden studenten vroeger hebben geluierd. Omdat we op campus woonden, konden we gewoon veertig uur per week studeren en dat deden we ook.) Als D66 zich wil rehabiliteren, moet de partij beginnen te constateren dat het niveau van de wetenschappelijke opleidingen te laag is. Vier of vijf is geen zes tot acht.
Nieuwe opleidingen, wél lang genoeg, zijn ingrijpend, ik weet het. Het betekent bovendien dat er iets geregeld moet worden voor de mensen die de afgelopen vijfendertig jaar een te korte opleiding hebben gehad en is wijsgemaakt dat dat voldoende was. Maar we moeten de ogen niet sluiten voor de omvang van het in dertig, veertig jaar gegroeide probleem.
Beter onderwijs loont
De Hollander die ook ik ben vraagt: wat moet dat niet kosten? Nou, miljarden, en nog meer miljarden als we de andere problemen in onze kennisinfrastructuur aanpakken, zoals het lerarentekort. Miljarden dus. En dat is niet erg. Het zijn namelijk investeringen. Investeringen die zullen renderen, net zoals destijds de HBS.
Maar geld is niet waarop je onderwijs moet beoordelen. Goed onderwijs betekent dat mensen meer inzicht hebben in de werkelijkheid en hun eigen ideeën beter doorgronden, zodat ze meer toekomst hebben. Onderwijs, wetenschap en cultuur dienen bovendien om het beste uit ons naar voren te halen. Een lijsttrekker die centraal durft te stellen wat centraal behoort te staan, ongeveer zoals Jack Kennedy deed in zijn toespraak “We choose to go the Moon”, kan rekenen op mijn stem.
Dit ongevraagd advies verscheen eerder op Mainzer Beobachter.
Reacties (24)
Ik ben geen D66-stemmer (recent), maar ik denk niet dat het eerlijk is om D66 en Van Engelshoven alle schuld te geven van de bezuinigingsplannen op het onderwijs. Van Rijn is een achterlijk plan, maar het werd gemaakt onder onmogelijke financiële voorwaarden. Dit is zeker ook de andere partijen van de coalitie toe te rekenen, in het bijzonder (de partijen van) onze minsters van Financiën en Algemene Zaken.
@1: D66 had toch ook kunnen zeggen: ‘onder deze financiële voorwaarden beginnen we er niet aan’. Dat hebben ze niet gedaan, dus dan moet je ze het juist des te kwalijker nemen.
De VVD lacht in zijn vuistje. Lekker bezuinigen op linkse hobby onderwijs, een dat uit laten voeren door ‘onderwijspartij’ D66. Zo krijgt het én een zekere legitimiteit én krijgt iemand anders electoraal de schuld.
D66 is na de volgende verkiezingen weer eens gedecimeerd, ze trappen er steeds weer in. Hun kiezers die na een tijdje weer terugkomen blijkbaar ook.
D66 heeft natuurlijk al heel veel binnengesleept met name op het thema groen, feitelijk is dit 90% een D66 kabinet waarbij CDA en VVD keer op keer overstag moeten. Alleen is eens het budget op en dan moeten er keuze’s gemaakt worden, dat is het nadeel van echt regeren i.p.v. eeuwige oppositie partij zijn, Klaver wist dit en liep daarop ook weg toen het er op aankwam.
D66 moet alleen leren van de PVDA en scoren op de 90% die ze wel binnengehaald hebben, misschien dat Kaag dat wel snapt, anders gaat Rutte er vandoor met de Corona aanpak waar D66 geen ministers posten heeft waar ze op kunnen scoren.
Meer geld naar onderwijs is op zich een prima idee maar met een gigantisch oplopende staatschuld en een EU die zowel hijgerig op ons geld uit is als ons hele dure maatregelen oplegt zal dat er voorlopig wel niet inzitten.
Dat lijkt mij ook. D66 heeft haar naam als ‘onderwijspartij’ niet waargemaakt. Meer marketing dan beleid. Maar was het beter onder Bussemaker, Zijlstra, Plasterk en al die anderen? Iets breder gezien: welke partij heeft niet bijgedragen aan de afbraak van publieke voorzieningen?
Kabinetten nemen (altijd?) het advies van aangestelde onafhankelijke adviescommissies integraal over. De link met Engelshoven is sowieso al zwak (je bent minister van het kabinet, niet de partij), en de link met Kaag is dan al helemaal vergezocht.
Als je zegt, “minsters of kabinetten moeten (mij) onwelgevallige adviezen naast zich neer leggen” dan open je denk ik een doos van Pandora die gegarandeerd een eind maakt aan alle leuke “linkse hobbies” die je belangrijk vindt.
Ik zeg, koester de adviescommissie, de nadelen wegen niet op tegen de voordelen, tenzij je denkt dat in de toekomst allerlei magische linkse coalities in het verschiet liggen.
@4: En nog iets breder gezien, welke partij heeft niet bijgedragen aan de opbouw van publieke voorzieningen?
Publieke voorzieningen zijn bepaald niet verdwenen in Nederland, naast afbraak vindt er voortdurend ook opbouw plaats.
Het opleidingsniveau van de bevolking stijgt nog steeds, het aantal schoolverlaters daalt, de uitgaven aan onderwijs stijgen en blijft als percentage van het BNP gelijk.
Er is zeker genoeg te zeggen over de kwaliteit van het onderwijs, en Jona heeft zeker een punt, maar het heeft ook iets elitairs om je te beklagen over de top van de onderwijspiramide en een situatie uit het verleden als voorbeeld te stellen waar een veel kleiner deel van de bevolking van profiteerde dan nu.
@6: Ik breng mijn stem graag uit op een partij die de wederopbouw van de publieke voorzieningen bovenaan in het partijprogramma heeft staan.
Belgische opleidingsinstituten werven (soms huis-aan-huis) over de grens met hun aanbod. Ik volg mijn cursussen ook doorgaans daar. Omdat ik in Nederland geen passende of betaalbare kan vinden. Kom bij mij niet aan met die kennismaatschappij, de Bataafse rivierdelta is in de afgelopen decennia een stuk verrunderd, omdat het allemaal vermarkt moest worden. Alsof waarde alleen in guldens was/is uit te drukken.
De ironie is ook nog eens dat onder die dorknoperse en droogstoppelse boekhouders uitgerekend het rekenonderwijs heeft geleden.
Onze onderwijsprestaties worden steeds beroerder in internationale lijstjes:
https://www.onderwijsincijfers.nl/kengetallen/internationaal/leerlingen-en-studenten/prestaties-internationale-prestaties-vo-pisa
Maar goed, de VVD zal het toekomstige talent wel weer het land binnen lokken in ruil voor forse belastingkortingen. (30% ruling) goed voor de positie van onze kinderen. :-(
@9: Dat is inderdaad een groot probleem, waar veel te weinig aandacht voor is.
Maar ik denk niet dat dit een probleem is dat perse met extra geld op te lossen is. Het gaat veel meer over organisatie en inhoud van het onderwijs dan geld.
@7: Ik zou eerder zeggen ‘uitbouw van publieke voorzieningen’. ‘Wederopbouw’ impliceert dat de publieke voorzieningen in puin liggen, en dat is veel te beperkt.
Je moet mentaal corrigeren voor de voorkeur voor negatief nieuws: elke keer als een doelgroep minder geld krijgt staat die op zijn achterste benen en gaat daar de aandacht naar uit, terwijl je mensen die er geld bij krijgen niet hoort.
@10
Dat is al jarenlang de vaste riedel. Waarna er nog maar weer een reorganisatie of herstructurering of hoe-het-ook-mag-heten komt die het onderwijspersoneel bakken met tijd en energie kost zonder dat er geld voor wordt uitgetrokken.
Hoe motiveer je onderwijspersoneel? Door ze goed te betalen. Niet alleen vanwege het geld op zich, maar ook vanwege de waardering die daaruit blijkt. Hoe demotiveer je onderwijspersoneel? Door keer op keer de boel weer om te gooien en te verwachten dat ze zich daar maar weer aan aanpassen zonder dat er iets tegenover staat.
@10: Het gaat mij niet om de verdeling van geld onder doelgroepen. Het gaat om het herstel van de collectieve verantwoordelijkheid voor onderwijs, gezondheid, cultuur etc, de afschaffing van het marktdenken en het -waar nodig- terugdraaien van privatiseringen (klein voorbeeldje). En de hervorming van het belastingstelsel om dit alles mogelijk te maken.
Ik wacht de verkiezingsprogramma’s met belangstelling af.
@11:
Dat dus, gewoon beter betalen. Daarnaast moeten we eens stoppen met onderwijsinstellingen te laten doen alsof het bedrijven zijn. Daar krijg je megalomane mannetjes van die dit soort ( https://m.leidschdagblad.nl/cnt/dmf20191224_98013729/universiteit-leiden-presenteert-ontwerp-voor-nieuw-gorlaeus-gebouw ) gebouwen neerzetten om maar zoveel mogelijk studenten te lokken te koste van andere universiteiten die dan nog grotere campussen neerzetten. Leuk hoor, dat soort “visitekaartjes”, maar het gaat ten koste van het onderwijs. Als laatste nog, laat onderwijsinstituten besturen door mensen uit het onderwijs i.p.v. managers zonder enige onderwijservaring.
We hebben een CU minister die over basis en middelbaar onderwijs gaat, en een D66 staats die over hoger/wetenschappelijk onderwijs gaat. D66 heeft zich laten opschepen met een tweede keus positie voor een 5e keus politica. Tja, dan ben je even geen onderwijspartij meer. Ik geloof ook niet dat D66 ooit een echte visie op het hoger/wetenschappelijk onderwijs heeft gehad. Pul van Meenen hoor ik er weinig over.
@11: Dus de dramatische daling van de leesvaardigheid komt door demotivering van het onderwijspersoneel? Ik zie graag een onderzoek waar dat uit blijkt.
Ik heb best sympathie voor het onderwijspersoneel dat beter betaald wil worden, maar je denkt toch niet dat een hoger salaris vanzelf gaat leiden tot betere prestaties van scholen?
@12: Dus het gaat je niet om de uitkomsten, maar om de manier waarop zaken georganiseerd zijn? Volgens mij verwar je hier middelen met doelen.
Jouw suggestie als zouden in elk geval onderwijs en gezondheid geen collectieve verantwoordelijkheid zijn bevreemdt mij, voor beiden wordt universele toegang immers afgedwongen. Dat de uitvoering daarvan deels wordt overgelaten aan bedrijven doet niets af van de collectieve verantwoordelijkheid die voor beide onderwerpen in Nederland bestaat.
@15
Als je niks beters hebt dan zo’n armoedige stropop, reageer dan gewoon niet.
Waar ik je op wees is dat retoriek over zaken als “organisatie en inhoud van onderwijs” als jarenlang het smoesje is om niet te hoeven investeren in onderwijs. En dat we daar tot nog toe maar bar weinig mee op lijken te schieten. En dat nog maar weer eens een plannetje om de boel om te gooien, zonder dat er ook het benodigde budget voor wordt vrijgemaakt, wel het allerlaatste is waar het onderwijs op zit te wachten.
@10 Maar ik denk niet dat dit een probleem is dat perse met extra geld op te lossen is. Het gaat veel meer over organisatie en inhoud van het onderwijs dan geld.’
standaard riedel bij het onderwijs en de zorg. als het over voetbalclubs of klm gaat nooit.
het werkelijke verschil tussen de voorbeelden: als je een verpleegkundige of leraar er 500 euro per maand bij gaat geven kost dat heel veel zonder dat de aandeelhouders / bestuurders dat kunnen afromen.
neem het plan dat vandaag is gepresenteerd m.b.t. vergroten aantal ic bedden, wordt niet goed ontvangen omdat er geen personeel is… omdat ze elders wel fatsoenlijk betaald krijgen.
maar volgens het kabinet ga je niet de zorg of het onderwijs in voor het geld. Nou Rutte, gezien de tekorten gaat men er ook niet werken voor die andere redenen. probeer geld maar eens.(en nee niet naar de zorgverzekeraars of it projecten of coaches en consultancy maar naar salaris op de werkvloer)
Je vergelijking klopt niet. Zowel voetbalclubs en KLM, als onderwijs en zorg krijgen er voortdurend geld bij, zeker naar de zorg is de afgelopen jaren fors meer geld gegaan.
En net zoals dat bij voetbalclubs en KLM veel discussie oplevert, is dat bij onderwijs en zorg net zo. Alleen dan nog veel meer, want dat gaat om veel meer geld.
Het lijkt mij niet meer dan terecht dat kritisch gekeken wordt naar extra uitgaven, juist als het om belangrijke zaken als onderwijs en zorg gaat.
@16:
Het gaat over de dramatische daling van de leesvaardigheid, en vervolgens begin jij over demotivering van het onderwijspersoneel door te lage salarissen.
Ik heb verder geen zin in het herhalen van standaardframes zoals jij die ook weer verkondigt. Ik ben slechts geïnteresseerd in goede analyses gebaseerd op feiten. En als die analyses dan leiden tot extra investeringen, dan ben ik daar heus niet tegen. Dus voel je vrij om die te leveren of om die aan te dragen, ik zal met interesse lezen.
Een beetje meer kritische houding richting onderwijs kan echt gaan kwaad, zie bijvoorbeeld het gedrag van onderwijssector in crisistijd:
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/onderwijsbestuur-verdient-geen-lof-voor-gedrag-in-crisistijd~ba65771b/
@17: Als we de klassen kleiner willen maken (en dat lijkt mij een oplossing voor veel problemen) zijn meer onderwijzers nodig.
Dat kost geld.
Overigens valt in de organisatie van het onderwijs ook wel wat te verbeteren. Volgens mij is (in het HBO en de ROCs) een probleem dat te veel scholen door de overheid gedwongen zijn geweest te fuseren, terwijl dit voor de organisatie van het onderwijs eerder nadelen dan voordelen heeft.
(ik kan me voorstellen dat een fusie tussen twee technische opleidingen zin hebben kan, en misschien tussen pedagogiek en logopedie, maar een fusie tussen een HBO verpleegkunde en HBO werktuigbouw? Die kunnen alleen de kantine gezamenlijk gebruiken, maar dan moet er wel een nieuw gebouw neergezet worden)
@19
Nee, ik ging in op jouw reactie op #9 en het onderzoek waar #9 naar verwijst gaat over veel meer:
Ik noemde onder meer motivatie omdat me dat inderdaad heel belangrijk lijkt. Inmiddels heb ik in #16 nog een keer verduidelijkt wat ik bedoelde te zeggen. Blijkbaar ben je niet van plan om daar inhoudelijk op te antwoorden.
Feit is en blijft dat het onderwijs al zo lang als ik het nieuws volg de ene na de andere hervorming over zich krijgt uitgestort. Zonder dat het heel veel helpt. En in de echte wereld is het nu eenmaal zo dat je – een enkele uitzondering daargelaten – moet investeren om de kwaliteit van iets te verbeteren.
@21: Het PISA onderzoek gaat over veel meer, maar de daling van Nederland zit vooral bij het lezen en als je nog verder gaat inzoomen vooral bij jongens, van lagere sociale klassen. Die daling, een vrij recente ontwikkeling, is echt schokkend.
Het nieuws volgen is dan ook geen betrouwbare graadmeter voor feitelijke ontwikkelingen. Wat je herhaalt is framing.
Het is mij dan ook niet duidelijk waar je verwacht dat ik op reageer in jouw #16. Je doet op hoog abstractieniveau allerlei uitspraken die je niet kan bewijzen, aangezien de werkelijkheid gecompliceerder en genuanceerder is.
Om er een voorbeeld uit te pakken, het is natuurlijk niet zo dat Nederland niet heeft geïnvesteerd in onderwijs. De onderwijsuitgaven zijn gestegen, over langere periode gelijk met de bnp ontwikkeling, waarbij periodes van extra investeren en bezuinigen elkaar afwisselen.
@22
Het begon met een reactie op jouw #10:
En dan ben ik degene die “op hoog abstractieniveau allerlei uitspraken (…)” doet?
@23: Eens hoor, ik doe ook algemene uitspraken.
Ik houd me dan ook aanbevolen voor informatie die gedetailleerder en beter onderbouwd een analyse van problemen in het onderwijs geeft, en mogelijke oplossingsrichtingen.