Ondermijnen verkiezingen in Afrikaanse landen het vertrouwen in de politiek?

In Tanzania heeft de zittende president Samia Suluhu Hassan een weinig geloofwaardige verkiezingszege opgeëist: ze zou 98 procent van de stemmen hebben behaald, bij een opkomst van 87 procent. De verkiezingen waren op voorhand omstreden. Oppositiepartijen waren uitgesloten van deelname. Tundu Lissu, de leider van CHADEMA, de grootste oppositiepartij, zit al maanden vast en wordt ook beschuldigd van landverraad. Hij had in de aanloop naar de verkiezingen van 29 oktober gepleit voor hervorming van het kiesstelsel. Na de verkiezingen braken er in het als rustig en stabiel bekend staande land rellen uit. Volgens de oppositie heeft het geweld van de oproerpolitie honderden mensen het leven gekost.

Het Europees parlement heeft er in een verklaring bij internationale partners op aangedrongen de democratie en mensenrechten in Tanzania te verdedigen. “Deze verkiezingen kunnen niet als vrij en eerlijk worden beschouwd. De fraude begon niet bij de stembus – die speelt zich al maanden af”, aldus de Europarlementariërs. “Geen enkele verkiezing kan geloofwaardig zijn wanneer de belangrijkste oppositie het zwijgen wordt opgelegd, wanneer de vrijheid van vergadering en meningsuiting wordt ontzegd, en wanneer onafhankelijke media worden geïntimideerd en gecensureerd”, voegde de verklaring eraan toe. En voor alle duidelijkheid: “Stilzwijgen is geen neutraliteit – het is medeplichtigheid.” Een stevig standpunt waarvan we het effect zullen moeten afwachten.

Tanzania is niet het enig land waar verkiezingen tot grote onrust hebben geleid. Deutsche Welle noemt naast Tanzania recente ongeregeldheden in Kameroen, Mozambique, Ivoorkust en Guinea. In Kameroen wordt de herverkiezing van president Paul Biya betwist. Biya is 92 en is al jarenlang aan de macht in het land. Volgens de oppositie heeft de meerderheid van de kiezers voor Tchiroma Bakary gekozen en zijn de resultaten door de kiescommissie vervalst. Ook hier braken rellen uit en trad de oproerpolitie hard op. Sinds zondag 2 november zijn er grote betogingen waarbij reeds tientallen doden vielen en honderden deelnemers werden aangehouden. De woning van Bakary wordt omsingeld door scherpschutters en het regime wil hem aanhouden op verdenking van ‘aanzetten tot gewapend geweld’. De EU heeft verklaard ‘het geweld’ te betreuren. Met die inhoudloze formulering suggereert de EU dat de oorzaken voor dat ‘geweld’ aan beide zijden zouden liggen. In de praktijk komt het er op neer dat de EU niet van plan is het regime van de president een duimbreed in de weg te leggen, aldus De Wereld Morgen. Frankrijk blijft het regime militair en economisch voluit steunen – net als in Ivoorkust. Officieren van het Kameroenese leger krijgen nog steeds opleidingen in Frankrijk, waarna ze terugkeren om de repressie verder te zetten. 

Deutsche Welle stelt bij alle recente onrust de vraag: ondermijnen verkiezingen in Afrika het vertrouwen in de democratie? Ondanks alle zegeningen die de democratie heeft gebracht in Afrika gaat het toch nog regelmatig mis en dat leidt er toe dat steeds minder mensen vertrouwen hebben in de gang van zaken. Marie-Josiane Nga van WADEMOS, een onpartijdig, onafhankelijk, door het maatschappelijk middenveld geleid transnationaal netwerk voor democratiesolidariteit, wijst op het rituele karakter van verkiezingen die niets anders dienen dan voortzetting van de zittende macht. Het hele verkiezingsproces wordt volledig gedomineerd door de zittende macht, die kiescommissies, media en soms zelfs rechtbanken controleert. Dat leidt er niet toe dat mensen het vertrouwen in de democratie opzeggen. Ze hebben alleen geen vertrouwen meer in de autoriteiten die het verkiezingsproces organiseren. Waarom kunnen we niet online stemmen? vraagt een jonge kiezer zich af. Dat zou volgens hem de kans op fraude flink verminderen. Anderen wijzen op de noodzaak van onafhankelijkheid en transparantie van de organisatie van verkiezingen. ‘Als kiezers denken dat hun stem er toch niet toe doet, dan zal dat leiden tot meer instabiliteit’, zegt Nga. ‘Hervorming van het proces is broodnodig. Anders gaat alle vooruitgang die we in de afgelopen jaren hebben geboekt weer verloren.’