De spectaculaire arrestatie van de journalist Roman Protasevitsj met de gedwongen noodlanding in Minsk van het vliegtuig waarin hij op weg was naar Litouwen is slechts een topje van de ijsberg. Al sinds de protesten van augustus 2020 wordt de toch al danig beknotte persvrijheid in de voormalige Sovjetrepubliek verder aan banden gelegd. Een bijdrage van Ardy Beld over de grootste onafhankelijke nieuwssite van Wit-Rusland, Tut.by
Tut.by werd op 18 mei door het Ministerie van Informatie officieel uit de lucht gehaald. Vijftien medewerkers, waaronder de hoofdredacteur en de financieel en algemeen directeur, werden gearresteerd en zitten nog steeds vast. Ze bevonden zich eerst drie dagen in de beruchte Okrestina-gevangenis om daarna naar het detentiecentrum Voldarski gedeporteerd te worden waar de verhoren in volle gang zouden zijn. Tijdens en na de arrestaties rondom de ‘zaak tut.by’ vonden huiszoekingen plaats met confiscatie van apparatuur en computers op de redactie en verschillende privéadressen. Officieel wordt de directie van het nieuwsportaal beschuldigd van belastingontduiking.
Eenzijdige berichtgeving van BelTa en Belsat
Naast het voornaamste staatsmedium BelTa dat bij voorkeur bericht over de vooruitstrevende politiek van Aleksandr Loekasjenko, verbluffende sportieve prestaties en ongeëvenaarde records bij de aardappeloogst, is het Wit-Russische medialandschap overzichtelijk te noemen. Vanuit Polen opereert de nieuwssite en televisiezender Belsat. Dit medium wordt medegefinancierd door de Nederlandse, Noorse, Zweedse en Litouwse overheid en bericht eerder eenzijdig over acties van de oppositie met een grote nadruk op de Wit-Russische taal. Belsat-journalisten die spreken met bekende Wit-Russen blijven bijvoorbeeld nadrukkelijk in het Wit-Russisch vragen stellen, terwijl de geïnterviewde duidelijk moeite heeft de vragen te verstaan en uitsluitend in het Russisch antwoordt. Ook werden gedurende de wintermaanden de omvang van de protestactiviteiten nogal eens aangedikt, terwijl volgens ooggetuigen de demonstraties door voortdurende arrestaties, nieuwe veroordelingen en ongekend politiegeweld bijna volledig stil waren gelegd.
Veelzijdig tut.by
Tut.by was daarentegen een veel breder en objectiever medium dat uitsluitend leefde van inkomsten uit reclame en marketingprojecten, zonder financiering door derden. Over de protesten in de zomer- en herfstmaanden van 2020 werd direct ter plaatse vanuit Minsk en andere steden verslag gedaan waardoor het een betrouwbare bron was om informatie uit te putten. Er verschenen echter even goed buitenlandse nieuwsberichten en achtergrondartikelen over politiek en economie. Wegens de onafhankelijke opstelling van het nieuwsportaal werden zijn reporters regelmatig zonder geldige reden opgepakt. Ze verdwenen dan voor 10 of meer dagen achter tralies.
In de cel voor protestliederen
Tut.by-journaliste, Alexandra Kvitkevitsj die samen met Miss Belarus, Olga Chizjinkova, in de cel zat: ‘Ik ben op 16 november 2020 opgepakt toen ik een reportage maakte over de protestmars van de gepensioneerden. Toen de demonstratie eindigde, zag ik dat er een aantal busjes met geblindeerde ruiten parkeerden. Ineens werd ik van achteren vastgepakt en een van de busjes ingeduwd. Op het politiebureau werd een proces-verbaal opgemaakt, waarna ze mij naar de gevangenis aan de Okrestina brachten. Twee dagen later werd ik veroordeeld tot 15 dagen arrest. Dat ging per skype. Een gevangenismedewerker bracht me naar een aparte ruimte waar een notebook stond. Ik ging zitten en vertelde dat ik journaliste ben en in opdracht van de redactie een reportage maakte. Op het scherm verscheen de rechter en een gemaskerde die zich voorstelde als politieagent. De gemaskerde vertelde dat hij had gezien dat ik protestliederen zong. De rechter veroordeelde me daarop tot 15 dagen hechtenis.’
Werken in de illegaliteit
Net als Roman Protasevitsj en zijn collega’s bij de kanalen NEXTA en ‘Belarus het Brein’, moeten ook professionele journalisten die voorheen en plein public actief konden zijn, zich verschuilen op berichtendienst Telegram en sociale media. Aleksandra Kvitkevitsj over de nieuwe situatie: ‘Op het moment hebben we geen site meer. We werken echter verder voor tut.by op Telegram, Viber, Facebook en Instagram. We schrijven op het moment alleen over beduidende zaken die Wit-Rusland betreffen. Alleen dat wat echt van nationaal belang is komt op ons kanaal. Naast de gearresteerden zijn er een aantal mensen die verlof hebben genomen, totdat de zaak is opgehelderd. Met een kleine groep collega’s zijn we nog aan het werk. De rekeningen van tut.by zijn inmiddels geblokkeerd door de overheid, dus we krijgen voorlopig geen salaris uitbetaald.’
Wat overblijft van de persvrijheid
Oleg Agejev, vicevoorzitter en jurist van de Wit-Russische Associatie van journalisten over een recente aanpassing van de mediawet: ‘De mediawet bevat inmiddels een bepaling op grond waarvan de verspreiding van zogenaamde ‘verboden informatie, deelname aan extremistische groeperingen en de bevordering van extremistische activiteiten’ strafbaar worden gesteld. Hieronder valt in principe elke publicatie die niet van de staatsmedia komt. Op deze manier keren we terug naar een compleet gecensureerde maatschappij.’
Al op 25 maart 2021, de ‘dag van de vrijheid’ in Wit-Rusland, vroegen zowel de Vlaamse, als de Nederlandse Vereniging van journalisten de nationale overheden op alle niveaus te interveniëren. De stand op dat moment was dat sinds vorig jaar augustus in Wit-Rusland minstens 480 journalisten in detentiecentra hebben gezeten. Volgens de Associatie van Journalisten in de voormalige Sovjetrepubliek bevinden zich op het moment behalve de medewerkers van tut.by nog minstens 28 andere journalisten in hechtenis.
[foto: medewerkers van Tut-by, met toestemming voor gebruik van de organisatie; dit artikel verscheen eerder op doorbraak.be ]
Reacties (14)
(niet helemaal terzake maar: weet iemand hoeveel de Wit-russische taal van de Russische verschilt?
N.a.v. de opmerking dat geïnterviewden blijkbaar het wit-russich niet goed begrepen).
(en ook niet helemaal terzake: Hoe het het land in het Nederlands?
Ik kende “Wit-Rusland” en in het Engels “Bielarussia” maar blijkbaar is het nu “Belarus”)
“Zeg tegen een Wit-Rus vooral niet ‘Wit-Rusland’. Die naam suggereert namelijk dat het deel uitmaakt van Rusland. Daarom noemen de Wit-Russen hun land de Republiek Belarus ”
https://www.parool.nl/wereld/belarus-wit-rusland-noemen-zou-hetzelfde-zijn-als-de-term-nederduitsland~b83d857e/
Overigens zie het somber in voor Wit-Rusland/Belarus.
Mijn verwachting is dat Loekasjenko nog lange tijd aan de macht blijven zal.
De EU zal wel enige maatregelen nemen, en misschien zullen wat journalisten vrijgelaten worden, maar een echte confrontatie met Belarus en Rusland zal de EU niet willen.
Die “onafhankelijke media” blijken dus niet zo onafhankelijk, maar juist erg afhankelijk van buitenlandse instellingen.
https://belsat.eu/en/about/partners/
:-D
Als je naar financiering gaat kijken zijn alle media afhankelijk. De boterham van het personeel en de kosten van de apparatuur moeten immers betaald worden. Hetzij door de plaatselijke overheid, andere overheden, bedrijven (reclame-inkomsten en/of oligarchen/eigenaars), of door klanten (betaal-TV ed.). Puntje bij paaltje bestaan er op zijn Verbeeks gezien geen onafhankelijke media.
Duidelijk is dat hier wat anders bedoeld wordt; Media die niet de spreekbuis van Loekashenko willen zijn worden met rule by law en geweld om zeep geholpen.
Er zijn natuurlijk burgerjournalisten, bloggers en vloggers, die er gewoon een baan naast hebben en voor hun werk ook geen enkele vergoeding krijgen. Als je voor Sargasso een verhaal schrijft, dan staat daar geen vergoeding tegenover.
Onbetaald is nog niet per definitie onafhankelijk. (Laat staan objectief). Bovendien weet je van veel burgerjournalisten, bloggers en vloggers helemaal niet of ze wel of niet worden betaald of op een andere manier beïnvloed. Wat mij betreft begint betrouwbaarheid bij transparantie. Dat Belsat openlijk vermeldt wie ze ondersteunt lijkt me dus positief.
Maar ja, dat is natuurlijk wel het grote, boze, democratische westen. Jouw sympathie zal wel weer meer uitgaan naar de dictator dan naar de oppositie die door het westen wordt gesteund. Zoals altijd.
Mee eens.
Dat zeg jij, Hans.
Ik kan heel goed namens mezelf spreken… die ongefundeerde verdachtmakingen van jou slaan nergens op.
Waarom doe je dat toch?
Omdat jij nou eenmaal een track record hebt opgebouwd. Daar kunnen je doorzichtige spelletjes niets aan veranderen. En verder constateer ik dat je die opmerking van me niet tegenspreekt. Dat geeft toch ook te denken. Voorlopig zie ik nog geen aanwijzingen dat de oppositie tegen Loekasjenko op jouw sympathie kan rekenen.
De oppositie heeft mijn sympathie niet evenmin als Loekasjenko.
Het is echt te ver van mijn bed, ik weet er te weinig van
Ik reageerde alleen op het woordje onafhankelijk in de titel.
Goed, dan ga ik ook nog even in op dat woordje onafhankelijk. Wat, nu ik er nog eens over heb nagedacht, heeft mijn ongemak met dit stuk ook met dat woord te maken. Het stuk maakt namelijk duidelijk dat onafhankelijke pers in een dictatuur simpelweg niet kan bestaan. Ofwel schik je je naar de dictator en maak je je van hem afhankelijk, ofwel doe je dat niet en beland je daarmee vanzelf in de oppositie en dus de illegaliteit. En dan wordt het erg moeilijk, zo niet onmogelijk, om te functioneren zonder hulp van buitenaf.
Ik vind het daarom nogal dubieus dat de auteur van dit stuk de media van de dictator en van de oppositie over een kam scheert als niet onafhankelijk en eenzijdig. Met over Belsat ongeveer dezelfde riedel als #3:
Het lijkt me vrijwel zeker dat de financiers van Belsat veel en veel minder invloed uitoefenen op de redactionele inhoud dan Loekasjenko doet op zijn propagandakanalen. Objectief zal Belsat zeker niet zijn – de vraag is of het iemand zou lukken om in deze situatie helemaal objectief te blijven; ik denk van niet – maar de steun uit het buitenland zorgt er juist voor dat ze onafhankelijk van Loekasjenko kunnen blijven werken. Dat gebruiken om hun onafhankelijkheid ter discussie te stellen is dus bullshit.
En de hoofdredacteur, Aleksei Shota, van de nieuwswebsite hrodna.life in Belarus, is gisteren opgepakt door de veiligheidsdiensten van dat land. Aldus Trouw van vandaag.
https://www.autokrato.com/2021/05/06/hello-world/
En Mark Rutte heeft een date!
https://www.parool.nl/wereld/rutte-tegen-oppositieleider-belarus-ik-hoop-je-snel-te-bezoeken-in-minsk~b7472815/
Ik ben onvoldoende thuis in de situatie in Wit-Rusland om zinnig commentaar op dit stuk te geven. Maar de bron Doorbraak.be maakt me wel wat argwanend. Die bron staat namelijk niet bekend als bijzonder objectief. Een Vlaamsgezinde Dagelijkse Standaard, zo ongeveer. Die bijvoorbeeld alle ruimte geeft aan wetenschapsontkenner Jan Jacobs.
Laat ik zeggen dat ik wat sceptisch ben als er op Doorbraak iets wordt geschreven over onafhankelijke of objectieve pers. Omdat ze op dat punt zelf ook nog wel wat kunnen verbeteren.
Wat niets afdoet aan het feit dat het ellendig is wat er in Wit-Rusland gebeurt, natuurlijk.