ACHTERGROND - Donderdag 1 mei, tijdens het lijsttrekkersdebat van Nieuwsuur, verwees PVV-lijsttrekker Marcel de Graaff naar Noorwegen en Zwitserland. Landen die welvarend en vrij zouden zijn buiten de Europese Unie. Zijn dit de ideale landen voor Eurosceptici? We kijken naar Noorwegen.
De Noorse bevolking heeft twee keer in een referendum het lidmaatschap van de Europese Unie verworpen: ze zou origineel meegaan met de eerste uitbreiding (samen met Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk), maar 54% van de bevolking wees dit af. In 1994 probeerde de regering het opnieuw (toen ook Oostenrijk, Zweden en Finland lid zouden worden). Maar dat werd met 52% afgewezen. Sindsdien wordt er over dit onderwerp in de politiek niet meer gesproken en is de steun onder de bevolking voor lidmaatschap (zeker na de eurocrisis) alleen maar afgenomen.
Dictaten van Brussel
Je zou misschien denken dat Noorwegen de Europese Unie niet nodig heeft en dat het land, gelegen op grote oliereserves, het zelf wel afkan. Niets is minder waar: het eerste wat opvalt als je naar Noorwegen reist, of wat eigenlijk niet opvalt is dat Noorwegen lid is van het Schengengebied. Je kan er dus zonder paspoortcontrole naartoe reizen.
Noorwegen is ook lid Europese Economische Ruimte, net als Zwitserland, Liechtenstein en IJsland. Deze landen vallen wel onder de Europese markt, hoewel ze geen lid zijn van de Europese Unie. 63% van de import van Noorwegen komt uit de Europese Unie en 81% van haar export gaat naar de Europese Unie (bron). Het land is geïntegreerd in de Europese markt.
Maar het is niet zo dat Noorwegen alleen maar de economische vruchten plukt van Europa. Ze participeren ook in de politiesamenwerking (Europol), de grensbewaking (Frontex) en de defensiesamenwerking (AED).
Dat doen ze echter allemaal zonder stemrecht in het Europees Parlement en de Raad van Ministers. Noorwegen heeft het recht om zich te onttrekken aan Europese besluiten, maar heeft dat nog nooit gedaan. Dat betekent dat Noorwegen een groot deel van de Europese wetgeving (zeker op het gebied van de interne markt) overneemt, zonder daar invloed op te hebben.
Je kan klagen over de invloed die de Europese Unie op Nederland heeft: een groot deel van de wetten die in Den Haag gemaakt worden zijn implementaties van Europese wetten. Maar dat zijn ten minste wetten waar Nederlandse vertegenwoordigers in het Europees Parlement en de Raad van Ministers over hebben kunnen stemmen en meepraten.
Noorwegen heeft 75% van Europese wetgeving ingevoerd zonder dat ze daar invloed op hebben. Daarmee is Noorwegen buiten de Europese Unie niet vrijer dan Nederland, maar misschien juist wel minder vrij. Noorwegen heeft de illusie van vrijheid gekozen door buiten de Europese Unie te blijven maar wel Europese wetgeving te moeten accepteren. Dat zijn pas dictaten van uit Brussel.
Harde Euro’s
Om lid te zijn van de interne markt moet Noorwegen 340 miljoen euro per jaar betalen, als een soort lidmaatschapsgeld. Dat is 60 euro per inwoner. Nederland betaalt 6 miljard aan de Europese Unie. Dat is 360 euro per inwoner. Maar daar staat tegenover dat Nederland 2 miljard euro terugkrijgt via Europese fondsen. Dat is 130 euro per inwoner. Noorwegen maakt daar geen aanspraak op.
Sterker nog: Noorwegen steekt nog eens 350 miljoen euro per jaar in een speciale Noorwegenbijdrage die ten goede komt aan de ontwikkeling van de economie in Oost-Europa. Dat is opnieuw 60 euro per inwoner. Netto betaalt Nederland dus 230 euro per inwoner bijdrage aan de Europese Unie. Voor Noorwegen is dat 120 euro per jaar. Het opgeven van soevereiniteit kost dus 110 euro per burger per jaar.
Noorwegen is echter geen lid van de Euro, maar heeft net als het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Denemarken de eigen munt nog. Dus moet je wel geld wisselen aan de grens. Dat betekent enerzijds dat Noorwegen geld kwijt is om de wisselkoers stabiel te houden, maar anderzijds dat het land geen bijdrage heeft hoeven doen aan het Griekse noodfonds dat de Europese Commissie heeft ingesteld. Wel heeft ze sinds 2011 haar bijdrage aan het IMF vergroot. Het Internationaal Monetair Fonds was een van de andere leners aan Griekenland. De Griekse crisis heeft Noorwegen dus niet onberoerd gelaten.
Sinds 2009 heeft de Europese Commissie om de eurocrisis te beslechten haar invloed over het nationale begrotingsproces uitgebreid. De Commissie kan lidstaten nu dringend adviseren haar economieën te hervormen om economische onevenwichtigheden, die ten grondslag lagen aan de crisis uit te effenen. Dat is noodzakelijk voor het voortbestaan van de euro, maar ook niet-Eurolanden Denemarken en Roemenië moeten zich aan adviezen van de Commissie houden. De Noren zijn vrij van deze vorm van inmenging. Maar aangezien Noorwegen vanwege de oliebaten geen begrotingstekort meer heeft, is het de vraag of dit land vanuit Brussel gedwongen zou worden om economisch te hervormen.
Europese integratie als een gletsjer
Dus is de vraag of Noorwegen vrijer was geweest in de Europese Unie dan daarbuiten. Het is onderdeel van het Europese gebied zonder binnengrenzen, van de Europese interne markt en het levert soldaten voor Europese militaire missies. Dat alles echter zonder invloed te hebben op de wetten die ze daarvoor moeten overnemen. In die zin is Noorwegen minder goed in staat om haar eigen lot te bepalen dan Nederland of het Verenigd Koninkrijk die ten minste kunnen meepraten en meestemmen over Europese besluiten.
Maar omdat Noorwegen net als het Verenigd Koninkrijk geen lid is van de Euro, is het land ook niet gebonden aan Europese begrotingsregels. Maar ook andere lidstaten van de Europese Unie, zoals het Verenigd Koninkrijk en Polen hebben zich hieraan kunnen onttrekken.
Noorwegen is dus in mijn ogen minder vrij dan Nederland: het heeft haar soevereiniteit niet gedeeld in de Europese Unie, maar heeft haar vermogen om zelf te beslissen afgedragen aan Brussel. Ook staat ze geld af zonder te mogen beslissen wat daarmee gebeurt.
Ten slotte, er is een opvallende gelijkenis tussen het Nederlandse referendum in 2005 en de Noorse positie in de Europese Unie: de Nederlandse bevolking wees de Europese grondwet af: het verdrag werd iets aangepast en toch doorgevoerd. De Noorse bevolking wilde buiten de Europese Unie blijven, maar het land moest zich wel aansluiten bij de Europese Economische Ruimte gezien haar economische banden met landen die wel lid waren en werden. Europese economische integratie heeft haar eigen logica die zich weinig van publieke opinie aantrekt. Europese integratie is een soort gletsjer waar Europese landen zich lastig van kunnen onttrekken. En vanuit democratisch oogpunt is dat zorgwekkend.
Meer lezen over Europa en Noorwegen?
Reacties (18)
Nog een heel belangrijke: als EU-onderdaan mag je je vrij vestigen in Noorwegen. Een verblijfsvergunning heb je niet nodig.
Je mag ook gewoon werken in Noorwegen.
Uiteraard mag een Noor hetzelfde in een EU-land.
Dezelfde regelingen gelden overigens voor voor Zwitserland, IJsland en -niet te vergeten- Liechtenstein.
Verder doet Noorwegen ook volop mee aan Eurostat, het Europese CBS.
Interessante analyse. Een vraag heb ik nog: hoe denken de Noren zelf over deze constructie? Je zou verwachten dat ze massaal te hoop lopen tegen al die “dictaten uit Brussel”. Noorwegen is tenslotte ook en democratisch land. Ik hoor daar weinig over. Zijn ze misschien toch wel tevreden met de Europese wetgeving?
@0: “Noorwegen heeft het recht om zich te onttrekken aan Europese besluiten”
hoe passend het kopje “Dictaten van Brussel” …
Het nut van het stukje over de muntunie ontgaat me een beetje. Als je dat er al bij wil nemen dan moet je op dat punt constateren dat NW itt tot bijv. Nederland wel eigen begrotingsbeleid kan voeren en wel zijn eigen bestemming kan kiezen.
“Noorwegen heeft 75% van Europese wetgeving ingevoerd zonder dat ze daar invloed op hebben. Daarmee is Noorwegen buiten de Europese Unie niet vrijer dan Nederland, maar misschien juist wel minder vrij.”
Hier ben ik maar opgehouden met lezen; NL heeft “mogen” “meepraten” (lees: is 0% souverein over wat wordt besloten), en heeft gedwongen 100% van het spul moeten invoeren. Let overigens op dat we het wat het meepraten betreft niet hebben over Nederlandse politici, maar over over Europese politieke professionals met een Nederlands paspoort zonder enige reële binding met de Nederlandse burgers.
De zaken die verplicht worden ingevoerd zijn zaken die /Nederlandse/ politici, maar veel belangrijker, Nederlandse burgers vaak helemaal nooit wilden.
Noorwegen aan de andere kant heeft net als Nederland verwaarloosbare invloed op wat in Europa wordt opegricht aan wetten. Maar in tegenstelling tot Nederland heeft het alles wat niet in orde was, _*een volle 25%!!!*_, kunnen negeren!
Leg nu nog eens eens uit hoe Noorwegen “minder vrij” is.
Als je geen gebruik maakt van je vrijheid wil dat nog niet zeggen dat je die vrijheid niet hebt. Het maakt misschien praktisch geen verschil (hoewel “25%” op mij als een groot verschil overkomt), maar gevoelsmatig wel. En gevoel is iets dat in de EU nogal eens gepasseerd wordt; misschien wel het grootste probleem met de acceptatie van de EU.
Hoewel op zich juist is dit verhaal wel een tikje eenzijdig gericht op de machteloze positie die de Noren zouden hebben. Maar juist door bepaalde zaken niet over te nemen kunnen ze bepaalde belangrijke nationale belangen verdedigen. Een voorbeeld hiervan is de Common Fisheries Policy van de EU, waar Noorwegen (waar de visserij nogal cruciaal is) niet aan meedoet, ondanks een aantal bilaterale verdragen. Ook voor IJsland is dit in het verleden een belangrijk argument geweest om geen lid te worden van de EU. Ikzelf heb nooit begrepen waarom internationale samenwerkingsverdragen in Europa met alle geweld onder EU-vlag moeten, waarbij alle lidstaten mee moeten doen. Schengen is wat mij betreft juist een ideaal verdrag omdat een aantal landen in de EU die niet willen (VK) niet meedoen, en landen buiten de EU die willen (Noorwegen) wel. Wat is daar mis mee?
Wat betreft het niet hebben van invloed: je kunt je serieus afvragen of het theoretische recht om wetgeving af te wijzen, ook al wordt het niet gebruikt, niet meer invloed geeft dan een klein land in de raad van ministers zijn dat over de meeste zaken geen vetorecht meer heeft. Daar staat dan vertegenwoordiging in het Europees Parlement tegenover, maar op grond van het bevolkingsaantal van Noorwegen blijft dat een vrij marginale vertegenwoordiging.
Wat de rekensommen betreft is het nog wel de moeite waard om op te merken dat EU-bijdrages vooral worden berekend op grond van het BNP per hoofd. Aangezien dit in Noorwegen substantieel hoger is dan in Nederland ligt het voor de hand te verwachten dat ook de Noorse bijdrage hoger zou zijn dan in Nederland.
@0
“Het opgeven van soevereiniteit kost dus 110 euro per burger per jaar.”
Nog wel meer. Noorwegen is rijker dan Nederland en zou dus meer moeten bijdragen per inwoner dan Nederland.
“Maar aangezien Noorwegen vanwege de oliebaten geen begrotingstekort meer heeft, is het de vraag of dit land vanuit Brussel gedwongen zou worden om economisch te hervormen.”
Dat is nog maar de vraag. Als de technocraten in Brussel slim genoeg zijn om in te zien dat Noorwegen haar huidige welvaart alleen maar door de, oprakende, olie kan volhouden kunnen ze wel hervormingen eisen.
Ik zie dat @7 een aantal zaken opnoemt waar Noorwegen zich strategisch aan kan onttrekken onder de huidige constructie.
Raar om te denken dat Noorwegen geen invloed op het beleid van de EU heeft omdat het geen lid is. Multinationals zijn volgens mij ook geen lid, maar hebben meer invloed dan ik. Noorwegen heeft als betaler een bepaalde machtspositie waar het gebruik van kan maken. En wat eerder gezegd is, vind ook ik 25% van de regels niet overnemen best veel, zeker als je er van uit gaat dat die 25% niet de onzinregeltjes in de marge zullen zijn.
@5: “heeft gedwongen 100% van het spul moeten invoeren.”
Een groot deel van de regelgeving is (mede) op initiatief van Nederland in de EU ingevoerd. Als er al sprake is van moeten, dan is dat vaak indirect moeten van Den Haag. Om je alvast wakker te maken, TTIP gaat er met name door Rutte doorgeduwd worden.
@6: Oh net zoals dat gevoel van veiligheid over een factuele veiligheid. Je weet wel meer blauw op straat, maar eigenlijk doen ze minder. Maar Jetje Kroketje voelt zich veiliger en dat is als enige
@10: Ja dat vind ik ook zo cru, de EU heeft al meerdere keren toegestemd met het loslaten van de 3% norm omdat NL zich in het verleden altijd netjes heeft gedragen. Maar omdat Rutte zelf zo op het orgel ging voor die regeling in geval van Griekenland en Portugal durft hij nu niet meer terug te gaan.. gezichtsverlies op EU niveau.
Nationaal geeft hij dan de EU de schuld, net als al die andere partijen in Nederland. De EU is dus de zondebok van Rutte’s eigen wanbeleid en al die walnoten als Henk en Ingrid trappen er in.
@5:
Het Nederlandse parlement wordt bevolkt door buitenlanders, begrijp ik…
Deze fraaie post zal de Noorwegers een worst wezen en is niet te vergelijken met Nederland.
Begin dit jaar werd elke Noor een theoretische millionair vanwege het overschot op de balans. Ze hebben daar alom een zelfvoldaan feestje van gemaakt.
In noorwegen druipt de welstand van iedereen af.
@14 Millionair in Noorse kronen.
@5
@6
@9
Die 25% mogen ze niet kiezen, dat zijn de beleidsterreinen die niet onder de EFTA vallen (landbouw- en visserijbeleid, veiligheid etc.) en artikel geeft al aan dat ze ook op die terreinen vaak met een extra verdrag opt-innen.
@1: Zwitserland toch juist niet meer? Die hebben in een referendum gestemd voor beperking van de immigratie uit de EU.
@17 De uitslag van het referendum is nog niet uitgevoerd en het is ook de vraag hoe en of dat mogelijk is zonder dat dat de verdragen die Zwitserland met de EU heeft afgesloten ondermijnt.