COLUMN - Minister Jet Bussemaker (PvdA) van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wil meer vrouwelijke hoogleraren. Ze zet zich in om in totaal 300 extra vrouwelijke professoren te benoemen. Deze maatregel inspireerde me afgelopen maand om een sollicitatieprocedure eens te veranderen.
“Het gaat in Nederland domweg niet snel genoeg.” Dat zei Bussemaker op 11 januari in de Volkskrant. Ze doelde op het aandeel vrouwelijke hoogleraren in ons land, nu 17%, dat sneller zou moeten toenemen. Bussemaker laat dit jaar 100 extra vrouwelijke professoren benoemen. De eerste vijf jaar betaalt het rijk; daarna moeten universiteiten ergens geld vinden voor dat extra personeel.
Met deze 100 extra vrouwelijke hoogleraren vieren we dat 100 jaar geleden de eerste vrouwelijke hoogleraar in ons land werd aangesteld. De 100 komen bovenop de 200 extra vrouwelijke professoren die de universiteiten over drie jaar moeten hebben gerealiseerd. In totaal dus 300 extra vrouwen in het hooglerarenkorps. Een substantiële verandering, aangezien dat korps ongeveer 3.100 hoogleraren telt.
Bestaansonzekerheid
Bussemaker stipt een belangrijk probleem aan. Veel vrouwelijk talent heb ik zien afhaken en dat gaat me aan het hart. Zelf kreeg ik, ondanks behalen van prijzen en een grote onderzoeksbeurs, geen vast contract – tot ik 36 was. Pas na jaren hard werken in vier verschillende landen, vrijwel zonder vakantie en vaak op congres. Koophuis en gezinsleven konden wachten; ik had het er graag voor over.
Maar wat als ik vrouw was geweest? Zouden de bestaansonzekerheid en matige voorzieningen me dan niet hebben gedwongen te kiezen tussen carrière en gezin? Aanwijzing: mijn familie telt vijf jonge gepromoveerden; mijn neef (36 jaar) en ik hebben nu eindelijk een vast contract, de andere drie verlieten de wetenschap. Inderdaad, die drie zijn allen vrouw – en niet minder getalenteerd dan ik.
Belemmering
Dit zijn slechts vijf gevallen, maar ze suggereren problemen aan de aanbodzijde van de arbeidsmarkt. Aan de vraagzijde lijkt er ook een seksegerelateerd probleem. Verscheidene collega’s vermoeden dat een onderzoeksproject in de problemen komt zodra een onderzoeker op dat project zwanger wordt. Ongeacht of dat zo is betekent dit in de praktijk een extra belemmering voor vrouwelijke sollicitanten.
Aanvullende maatregelen lijken nodig. Daarnaast kunnen sollicitatieprocedures worden verbeterd. Een mogelijke verbetering heb ik afgelopen maand zelf in de praktijk gebracht. Omdat ik recent een tweede grote beurs heb verworven kan ik een team van vijf onderzoekers samenstellen om er vijf jaar lang onderzoek mee te doen. Op drie van die vacatures kwamen in totaal 127 sollicitanten af.
Wat te doen? Vrouwen zijn niet alleen ondervertegenwoordigd onder hoogleraren, maar ook onder onderzoekers – zij het in mindere mate. Hoe te voorkomen dat ik als man wellicht meer geneigd zou zijn om geslachtsgenoten aan te nemen? De sollicitatiecommissie telde nog twee andere leden, maar toch. Moest ik louter vrouwen aanstellen? Maar ik mag en wil mannen niet ongegrond discrimineren.
Anonimiseren
De enige manier leek me om zoveel mogelijk te anonimiseren. Net zoals ik studenten, waar het kan, enkel hun studentnummer laat noteren op een schrijfopdracht of tentamen. Dit om te voorkomen dat mijn vooroordelen meespelen in de beoordeling – negatief of positief. Bij sollicitaties ligt dit moeilijker: cv’s kunnen nauwelijks geanonimiseerd worden en sollicitatiegesprekken al helemaal niet.
Een eerste schifting kan dus moeilijk anoniem. Hetzelfde geldt voor de laatste selectie, de gesprekken. Wat wel geanonimiseerd kan is een tussenronde. Daarom heb ik een selectie van 21 uitstekende kandidaten dezelfde relevante schrijfopdracht gegeven, met de instructie om die te anonimiseren. De ingeleverde opdrachten zijn anoniem en willekeurig genummerd bij de sollicitatiecommissie beland.
Slechts een kleine verandering, maar toch. Op basis van blinde beoordeling van de opdrachten zijn kandidaten ofwel afgevallen ofwel uitgenodigd voor de derde ronde, het gesprek. In de eerste ronde was 44% van de 127 sollicitanten vrouw; in de tweede 48% van de 21; in de derde 64% van de elf. Het zijn slechts kleine aantallen, maar blinde evaluatie deed vrouwen in dit geval dus geen kwaad.
De besten
De sollicitatiegesprekken overigens ook niet. Wat ons opviel was dat de vrouwen bijna zonder uitzondering (nog) beter voorbereid waren dan de mannen. Dit zou trouwens een rol kunnen hebben gespeeld in het stijgende percentage vrouwen bij elke procedurestap. We eindigden op 100%: alle drie de uitverkorenen zijn vrouw. Niet omdat ze vrouw zijn; omdat we hen unaniem de besten vonden.
Ik hoop dat ze alle drie carrière kunnen maken in de wetenschap, als ze dat willen. En dat ze het niet moeilijker krijgen dan mijn neef of ik het gehad hebben. Dit vereist aanvullende maatregelen. Maatregelen om de bestaanszekerheid in de wetenschap te vergroten. Maatregelen om belemmeringen voor vrouwen weg te nemen. Maatregelen om sollicitaties zoveel mogelijk te anonimiseren.
Want het gaat in Nederland domweg niet snel genoeg.
Reacties (28)
@0 Ik mis de conclusie een beetje… suggereer je dat de 3 beste kandidaten, allen vrouw, zonder anonieme schrijfopdrachten niet zouden zijn uitgenodigd voor het gesprek?
Kijken we schrijfopdrachten na met bewust of onbewust in ons achterhoofd de vraag of de auteur wel eens zwanger zou kunnen raken?
Misschien kan Joost van Spanje ook onderbouwen waarom het aandeel vrouwelijke hoogleraren in ons land sneller zou moeten toenemen en wat er allemaal verkeerd is met de aanstelling van mannen. Of mogen we dat niet weten ?
Uit de bijvoeging “sneller” leid ik af dat er een crisissituatie
is ontstaan. Dus ik begrijp dat er nu al mannen worden benoemd op posten, die beter door vrouwen bezet zouden worden (veronderstel ik). Graag ook daar context en voorbeelden van.
@2:
Heeft-ie al gedaan: omdat het thans niet snel genoeg gaat.
Wat daar verkeerd aan is is dat vrouwen daardoor minder aan de beurt komen. Terwijl die niet minder capabel zijn en ook graag zouden willen.
Maar eigenlijk wist je dat wel.
Goed, prima. Maar tegelijk lijkt er aan de andere kant van de onderwijscarrière het tegenovergestelde aan de hand: er is vrijwel geen man meer te vinden in het basisonderwijs, en er zijn sterke aanwijzingen dat jongens dáár de dupe van zijn. Kan Bussemaker niet ook op dat front zo’n extra inspanning doen?
Om te oordelen of het snel genoeg gaat is het percentage hoogleraren minder interessant dan het percentage dat jaarlijks wordt benoemd. Als het in 2016 80% man en 20 % vrouw was gaat het niet goed, was het 50/50 dan lijkt het mij prima gaan. Die cijfers zie ik niet in dit stuk.
@4:
Klopt.
Niet alleen jongens zijn daar de dupe van. Je hebt het nu over de leerlingen in het basisonderwijs, neem ik aan, en ik durf de stelling wel aan dat die allemaal (zowel jongens als meiden) baat zouden hebben bij een diversiteit aan rolmodellen.
Overigens geloof ik niet dat mannelijke leerkrachten in het basisonderwijs direct op een heel andere manier onderwijs zouden geven, of zelfs maar dat dat wenselijk zou zijn. De methodes liggen wel ongeveer vast. Maar het zou al goed zijn als kinderen konden zien dat ook mannen dat werk kunnen doen.
Moet je haar vragen. Maar het zou natuurlijk niet alleen maar van haar af moeten hangen. Scholen kunnen er zelf ook wat aan doen.
@5:
Als we tempo willen maken met het bereiken van een evenwichtige verhouding dan zullen er tijdelijk juist méér vrouwen dan mannen moeten worden aangenomen. Tot de gewenste ratio is bereikt.
Nee, we willen gelijke kansen en dan gaat het om invulling van openstaande functies. Jij wil ongelijke kansen verplaatsen van de ene sekse naar de andere sekse.
@3: Nu weet ik nog steeds niet, wat de maatschappelijke meerwaarde is van vrouwelijke hoogleraren.
Dus het is weer een groot mannencomplot ?
Misschien is hoogleraar gewoon een mannenberoep zoals automonteur, loodgieter of CEO. Ik heb daar nog nooit iemand over horen zeiken.
@Olav
Uit welke vinger zuig jij dat vrouwen niet minder capabel zouden zijn?
Het is juist dat ‘minder en meer – denken dat vrouwen de nek omdraait.
Neem bv medicijnen, van oorsprong een mannenberoep. Bij loting ‘winnen’ de vrouwen omdat ze gemiddeld hogere cijfers halen op de middelbare school. Zeventig procent van de studenten medicijnen is vrouw. Ga je je met de top bemoeien dan krijg je uiteindelijk alleen maar scheefgroei en bovendien is het denigrerend. Hoe zou Bussenmaker het vinden als haar stoel door een ander met vage ideologieen was warm gewreven. Je neemt vrouwen eerder iets af dan dat je ze serieus iets toevertrouwd.
@4 en @6: Bussemaker startte in 2015 de campagne ‘Veel meer meester’ om meer jonge mannen enthousiast te maken voor het basisonderwijs. Die campagne suggereert dat daar iets anders aan de hand is, heeft o.a. te maken met onderwaardering van het beroep. Er is dus niet het tegenovergestelde aan de hand, want mannen worden wel als gekwalificeerd gezien maar er zijn er blijkbaar te weinig die in het basisonderwijs willen werken.
Statistieken van de verdeling van IQ over de populatie, uitgesplitst naar mannen en vrouwen, laat een belangrijk verschil zien: hoewel mannen en vrouwen gemiddeld ongeveer even intelligent zijn, is de verdeling bij mannen een stuk breder dan bij vrouwen. Anders gezegd: bij mannen vind je meer extreem slimme én meer extreem domme mensen dan bij vrouwen.
Het ligt dus in de lijn der verwachtingen dat er verhoudingsgewijs meer mannen dan vrouwen te vinden zijn op posities waar een hoog IQ essentieel is, zelfs als er geen sprake van enige discriminatie zou zijn. Een gelijk aandeel vrouwen op zulke plaatsen bereik je alleen met selectie op sekse.
En dan hebben we het niet eens over de vraag of vrouwen zulke posities wel willen. Het lijkt er bijvoorbeeld op dat vrouwen niet zo gelukkig worden van een leidinggevende positie als mannen. Het lijkt er ook op dat vrouwen liever parttime werken dan mannen. Vrouwen houden meer van verzorging, mannen meer van competitie. Het zijn stereotypen, maar in grote lijnen zijn ze juist. Kunnen we dan misschien eindelijk eens proberen te leren leven met de verschillen, voor het welzijn van iedereen?
@11: “want mannen worden wel als gekwalificeerd gezien”.
Vrouwen zijn gemiddeld by far beter om les te geven (niet alleen in het lager onderwijs). Dat is gewoon een geduld en empathie dingetje, wat mannen minder of helemaal niet hebben. Alleen is de man/vrouw verdeling in het onderwijs nu doorgeschoten in een onbalans.
Daar is geen sprake van bij hoogleraren. Vrouwen zijn daar waarschijnlijk minder geschikt voor en mannen juist wel.
Is dat erg ? Ook is het rolpatroon onderwerp niet aan de orde. Dus wat is eigenlijk het probleem ?
Ik heb namelijk het vermoeden dat vrouwen gewoon weinig belangstelling hebben voor dat vak. En als ze “minder kans” krijgen, waaruit blijkt dat dan ?
@12
Mag ik een bron voor de bewering dat de verdeling van IQ-scores anders is voor mannen en vrouwen? Of liever nog: een paar bronnen (want 1 bron is geen bron)?
En dat vrouwen ongelukkig worden van leidinggevende posities (als dat zo is) en meer parttime werken heeft ook *iets* te maken met de last en verdeling van zorgtaken onder mannen en vrouwen, dat duidt niet perse op een voorkeur voor ondergeschikte posities en anderen verzorgen.
@13, het zou in elk geval al een goed begin zijn als we meer mensen hebben die snappen dat beweringen als “[d]at is gewoon een geduld en empathie dingetje, wat mannen minder of helemaal niet hebben” of “[v]rouwen zijn daar waarschijnlijk minder geschikt voor en mannen juist wel” onwetenschappelijke onzin zijn.
En dat in 2017…
(Verder verbaast het me – of niet meer zo – hoeveel ‘vermoedens’ mensen hebben. Meestal blijkt dat een weaselword-uitdrukking te zijn voor ‘ik weet dat het niet fatsoenlijk te onderbouwen is, maar ik wil toch het vooroordeel er even ingooien.’)
@14: Luister eens Gwen, dat je dat van die IQ-verdelingen niet weet én niet bereid bent op te zoeken betekent dat je niet voorbereid bent op een serieuze discussie en vanwege je kennelijke luiheid geen extra inspanningen van mijn kant verdient. Kortom, Google en gij zult vinden.
@16: Over opzichtig wegduiken gesproken.
Het mooie is, is dat uit onderzoek blijkt hoe heftig discriminatie van vrouwen is. Zelfde CV, brieven, opstellen laten beoordelen met een mannen of vrouwen naam er boven. Vrouwen zijn consistent het haasje. Zowel mannen en vrouwen blijken vrouwen te discrimineren.
Uit onderzoek in de VS in bepaalde vakgebieden blijkt dat vrouwen 15% meer moeten presteren om een zelfde baankans te hebben als mannen.
Goed initiatief @0, er blijkt in ieder geval een diepgaand begrip over de aard van de problematiek.
Oh ja, ik ben inmiddels heel erg tegen positieve discriminatie geworden. Het blijkt immers dat er alleen maar positieve discriminatie van mannen is in ons systeem…….
@KCB, extreme IQ is fijn voor onderzoek, maar bepaald niet altijd voor het creëren van een veilige omgeving waarin jonge mensen zich kunnen ontplooien. Universiteiten zijn nog altijd plaatsen waar onderzoek een middel is om nieuwe onderzoekers op te leiden, en waar onderzoek niet een doel op zich is.
Als Bussemaker ook zo’n programma zou opzetten om het aantal vrouwen in de stratenmaker op te krikken dan zou ik er vrede mee hebben maar het schijnt dat dit soort programma’s er alleen maar zijn voor de leuke, schone en goed betaalde banen.
Gelijke kansen voor iedereen prima maar dan ook 50% van de stratenmakers, vuilnisophalers e.d vrouwelijk, moet je eens opletten hoe snel dat gezeik over gelijke kansen is afgelopen.
@19: “een veilige omgeving waar jonge mensen zich kunnen ontplooien”… Lieve help. Een universiteit is geen dagopvang! Het gaat er om het opdoen van kennis, en daarvoor heb je een leraar (m/v) nodig die boven de stof staat, niet een maatschappelijk werker.
@15: “Onwetenschappelijke onzin”.
Daar mag je het gedram van Mevrouw Bussemaker ook onder parkeren.
@22: mooie ad hominem, maar dat doet je eigen onzin niet teniet.
@7: Als we tempo willen maken met het bereiken van een evenwichtige verhouding dan zullen er tijdelijk juist méér vrouwen dan mannen moeten worden aangenomen.
Maar dat willen we toch niet niet? Wat we willen zijn gelijke/faire kansen voor alle (nieuwe) sollicitanten, of ze nu vrouwelijk of mannelijk zijn. De verhouding in de stock, zeg maar, is hooguit alleen maar een (extra) meetinstrument. Gelijkheid creëren door ongelijkheid te promoten klinkt me wat Orwelliaans in de oren…
@14: één bron is
https://en.wikipedia.org/wiki/Sex_differences_in_intelligence
“The average IQ scores between men and women have little variation.[19][23][24][25][26] However, the variability of male scores is greater than that of females, resulting in more males than females in the top and bottom of the IQ distribution.[8]”
Verder is dat ook goed te onderbouwen. Vrouwen hebben XX, mannen XY. Het Y chromosoom is korter, dwz alle genen op X waar geen Y tegenover staat komen volop tot expressie. Al deze genen worden dus niet uitgemiddeld. Dat leidt (statistisch gezien) automatisch tot een grotere variabiliteit van de verdeling bij mannen.
@21, nooit overwogen dat een veilige omgeving ook uitnodigt tot betere kwaliteit werk en inzichten? Net als diversiteit trouwens. Zelfs als je geen zin hebt om aspecten als empathie en dat soort dingen mee te laten wegen, dan nog kun je erkennen dat een ruimere vijver van kansen ook meer kans op nieuwe inzichten en goede dwarsverbanden geeft. Die nu voor een deel gemist worden.
Maar verder denk ik dat we ook best de mens centraal mogen stellen. Waarom is er eigenlijk zoveel aversie tegen systemen waarin mensen zich goed kunnen ontplooien, en richten we ons liever op het afwijzen van allerlei mensen? Het ontgaat me vanuit zowel moreel als praktisch oogpunt.
@26: Elke school beloont prestaties met cijfers, en wie geen voldoendes haalt wordt uiteindelijk weggestuurd. Dat lijkt hardvochtig, maar het alternatief is erger.
Een samenleving waar iedereen hetzelfde krijgt wordt een totalitaire dictatuur. De communistische heilsstaat die aan het begin van de vorige eeuw nog enthousiast in het vooruitzicht werd gesteld heeft overal waar het werd geïmplementeerd voor onnoemelijk leed gezorgd. De utopie bleek een dystopie. Het lijkt me geen goed idee dat experiment in dit land nog eens over te doen.
@27: Goeie teksten Kacebee.
Op zich ook vreemd dat kwalificatie “niet goed genoeg” niet geld voor hoogleraren.