COLUMN - Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen: ik heb niets gedaan voor Nelson Mandela, ik heb niets gedaan tegen de apartheid. Ik ga de man ook geen Madiba noemen, daarbij aantekenend dat zijn vrienden hem zo noemden, zoals ongetwijfeld talloze journalisten en columnisten deze dagen doen. Want ik was geen vriend van Mandela. Verwacht van mij geen zelfverheerlijkend proza over hoe wij samen – Nelson en ik – ten strijde trokken tegen de walgelijke rassenpolitiek van de Nasionale Party. Ik stond erbij en keek ernaar.
Natuurlijk was ik tegen apartheid, maar er was halverwege de jaren tachtig, toen het regime steeds meer geweld nodig had om de woedende zwarte meerderheid te onderdrukken, haast geen mens te vinden die voor apartheid was. Kortom, mijn morele standpunt was gewoon het gemakkelijkste standpunt. En daar las ik dan boeken over – Klaas de Jonge, Norma Kitson, Breyten Breytenbach. Richard Attenborough’s Cry Freedom was, en is nog steeds, een van mijn favoriete films. En dat was het – ik heb verder niets wezenlijks gedaan.
Maar verwacht van mij ook niet dat ik op de grootsheid van Mandela ga afdingen. De extreemrechtse golf die over Europa waait, ziet hem het liefste weggezet als terrorist en de Afrikaners als wijzen die als eersten begrepen hadden dat multikul niet werkt. Martin Bosma vindt het spijtig dat “links Nederland de ANC aan de macht heeft geholpen.” Kennelijk gelooft hij dat links Nederland zoveel invloed had – ik niet. Nick Griffin, de Holocaustontkenner van de BNP, gaat nog een stap verder en noemt hem een murdering old terrorist.
Was Mandela een terrorist? Het ANC heeft vanaf 1912 geprobeerd om via geweldloos verzet de positie van de zwarte meerderheid in het land verbeterd te krijgen, en zij werd daarbij steeds heftiger en gewelddadiger onderdrukt en uiteindelijk verboden. In 1961 wordt dan de gewelddadige afdeling Speer van de Natie (Umkhonto we Sizwe, MK) opgericht, tegen de zin van enkele meer gematigde ANC-leden. Het is deels een reactie op hetBloedbad van Sharpeville. Ondanks dat groteske overheidsoptreden deed de MK lange tijd haar best om zo min mogelijk burgerslachtoffers te maken. Nelson Mandela was er de leider van, tot hij in 1962 werd gearresteerd.
Hem een terrorist noemen is het extreme geweld van het apartheidsregime ontkennen. Lang na Sharpeville was er Soweto, maar er was meer dan massaal, dodelijk politiegeweld tegen zwarten. Het regime schrok er niet voor terug om politieke tegenstanders te vermoorden, ook als die zich buiten het land zelf bevonden. En dan zwijgen we nog over de vele zonder tussenkomst van een rechter opgesloten zwarten die “van hun stoel vielen”, “uit het raam vielen”, “zelfmoord pleegden” of gewoon “door onbekende oorzaak” overleden tijdens verhoren door de politie. Steve Biko is, dankzij Cry Freedom, een bekend voorbeeld, maar de aftiteling van die film noemt tientallen anderen.
Wie slechts het ANC-geweld benadrukt, vervalst opzettelijk de geschiedenis. Alleen een terugblik op het extreme geweld van het Zuidafrikaanse apartheidsregime laat de grootsheid van Nelson Mandela volledig tot zijn recht komen. Want dit was het land waar hij het roer van overnam: een land met een zwaar onderdrukte, woedende meerderheid van vaak ongeschoolde armen. Hoe makkelijk zou het zijn geweest voor hem om ook zijn eigen woede te laten prevaleren boven de wijsheid van zijn jaren? Hij had het maar hoeven suggereren en de pleuris zou zijn uitgebroken in de blanke buurten op een manier waar je niet eens aan wilt denken.
Hij deed het tegenovergestelde. Hij koos de moeilijkste weg, die van verbroedering in plaats van haat. Geen wonder dat extreemrechts hem niet lust – zij kiezen consequent de kant van de haat.
Reacties (23)
Wie slechts het ANC-geweld benadrukt, vervalst opzettelijk de geschiedenis.
Precies!
De techniek van het kwaad : wijzen naar de ander en zelf het braafste jongetje van de klas spelen en ondertussen onder de gordel stoten.
“Wie slechts het ANC-geweld benadrukt, vervalst opzettelijk de geschiedenis.”
LOL, onder het tapijt schuiven, dat is natuurlijk authentieke geschiedschrijving.
@2: Goede geschiedschrijving is: de gebeurtenissen proberen te begrijpen in hun context.
@Olav: ja, ja, ik snap het wel, begrip hebben, denk aan de context.
Het klinkt allemaal een beetje als vergoelijken
@4: Sodeju.
Even checken, Johan: vind je wel of niet dat het ANC vóór 1990 redenen had om zich gewapenderhand te verzetten tegen de regering van Zuid-Afrika?
@4:
Misschien is wat historische achtergrond hier op zijn plaats. De oprichting van de militaire tak van het ANC (Umkhonto we Sizwe) in 1961 was, zoals EoE schrijft, een directe reactie op Sharpeville, dat wil zeggen het moment waarop bleek dat ongewapende protesten door het apartheidsregime zouden worden beantwoord met dodelijk geweld.
Tot eind jaren zeventig was Umkhonto we Sizwe vooral een miliatire organisatie gericht op sabotage van belangrijke industriële objecten en het plegen van aanvallen op militaire doelen. Pas vanaf de jaren tachtig werden bomaanslagen gepleegd op burgerdoelen. (Mandela zat toen al twintig jaar achter de tralies.)
Het aantal slachtoffers van dergelijke aanslagen viel verder in het niet bij het aantal dodelijke slachtoffers van het apartheidsregime.
Het bovenstaande houdt overigens geen moreel oordeel in, maar is een serie van feitelijke constateringen. En het is heus niet dat ik enthousiast word van een bomaanslag op een bar of supermarkt, iets waar de gewapende tak van het ANC zich ontegenzeggelijk aan schuldig heeft gemaakt.
Maar nu even een vraag aan AltJohan: Stel je bent dankzij je etnische afkomst een slachtoffer van een apartheidsregime. Vreedzaam protest wordt beantwoord met dodelijk geweld, je militaire campagnes eindigen in hopeloze mislukkingen en het ziet er volstrekt niet naar uit dat jouw situatie en die van je lotgenoten op afzienbare termijn ook maar enigszins zal verbeteren.
Wat doe je dan? We hebben het er niet over dat je sommige restaurants of winkels niet in mag, maar dat je nauwelijks toegang hebt tot onderwijs, tot fatsoenlijke medische zorg, dat je het risico loopt vroegtijdig te overlijden aan een lullige infectie, dat je politieke rechten constant met voeten worden getreden, dat jij of je kinderen nooit een fatsoenlijk loon zullen verdienen en dat als je klaagt je subiet in het gevang wordt geflikkerd (als je je arrestatie überhaupt overleeft).
Wat doe je dan? Niks, omdat je hoe dan ook geen onschuldige slachtoffers wilt maken? Of accepteer je dat een bepaalde mate van collateral damage gezien de omstandigheden onontkoombaar is? Maak je de afweging dat tien burgerdoden als bijkomend gevolg van een aanval op een militair doel wel aanvaardbaar is, maar drie burgerdoden als gevolg van een aanval op een bar niet?
Ik ben serieus benieuwd naar je antwoord. Want ik weet de antwoorden op deze vragen zo maar niet. Jij daarentegen, wekt wel heel erg de indruk dat je als zwarte Zuid-Afrikaan dit soort shit maar gewoon over je heen had moeten laten komen.
Wat zou JIJ hebben gedaan? En hoeveel collateral damage zou JIJ bij een ander accepteren als een vertegenwoordiger van diens groep JOUW leven tot een hel zou willen maken?
@Olav: “t ANC vóór 1990 redenen had om zich gewapenderhand te verzetten ..”
Een organisatie die geweld gebruikt heeft bijna altijd wel een reden of verklaring waarom ze dat geweld gebruiken.
Dat die mensen van de blanke regering van die tijd ook geweld gebruikten zou men als een reden kunnen aanvoeren.“hun waren ook geen lieverdjes” Maar er geldt wat mij betreft “two wrongs don’t make it right”,
@Jeroen Laemers: Oké stel ik zit in zo’n achtergestelde positie, ik krijg discriminatie, geweld over me heen, hoe zou ik handelen?
Als je op een gegeven moment zo’n lage maatschappelijke positie hebt dan heb ik minder te verliezen. Dan zou de drempel om geweld te gebruiken inderdaad voor mij waarschijnlijk lager zijn, zelfs al gaat dat de grens van eigenrichting over.
Het is een vorm van opportunisme, wat dan de kop op kan steken, maar het is natuurlijk geen excuus voor eigenrichting.
@8:
Eigenrichting kan alleen bestaan als iemand anders het voor jou behoort op te nemen. Zwarte Zuid-Afrikanen konden op niks of niemand rekenen.
Dus het verwijt van eigenrichting is misplaatst.
Nee Jeroen, je wringt je in rare bochten om het geweld goed te praten. Iemand blijft verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag, ook al heeft ie weinig support van anderen.
@10:
Huh?
Jij begint over eigenrichting. Misschien moet je maar eens opzoeken wat het woord betekent.
Voor de rest kan ik alleen maar concluderen dat als jij ooit in een land terecht komt waar het wettelijk is toegestaan AltJohans als tweederangsburgers te behandelen jij dat altijd gelaten en geweldloos ondergaat.
Ik wist niet dat je een pacifist was, maar dat is natuurlijk een alleszins respectabele levenshouding.
@Jeroen: mijn visie wordt ondersteund door het volgende citaat van wikipedia: “De burger treedt bij daden van eigenrichting eigenhandig op als rechter en uitvoerder en schendt hiermee veelal het geweldsmonopolie van de overheid.”
Als je @8 goed gelezen had, had je begrepen dat ik geen pacifist ben. Ik was ook voor de oorlog in Irak.
Draai er toch niet omheen: het ANC was een tijdlang een communistische terroristische organisatie.
@12:
Het geweldsmonopolie van de overheid en bijbehorend verbod op eigenrichting zijn – moreel gezien – natuurlijk nooit absoluut. Dit zijn prima principes in een rechtsstaat waarin de overheid het sociaal contract respecteert.
Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid was echter in de verste verte geen rechtsstaat.
Weet je trouwens wie nog meer het geweldsmonopolie van de overheid schond? Willem van Oranje tijdens de Nederlandse Opstand.
Wat dacht je overigens van George Washington?
En dan is er (excusez le Godwin) natuurlijk altijd nog Claus von Stauffenberg. Of ga je zijn acties nu ook heel vroom veroordelen als eigenrichting?
En hoe denk je eigenlijk over de Roemenen in 1989?
En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan.
@Jeroen#14 heeft natuurlijk gelijk : er zijn altijd situaties, zelfs in de meest ideale rechtstaat, waar geweld door individuen of groeperingen te begrijpen en dus goed te keuren is (voorbeelden in #14). Dat geldt meestal in historisch perspectief, maar voor de intelligenteren onder ons is het mogelijk deze argumentatie ook op het heden van toepassing te laten zijn.
1) Zijn de oorlogen die de indianen in de VS voerden rechtvaardig of niet?
2) Is de oorlog van de VS tegen Irak rechtvaardig of niet?
3) Was de oorlog om de Ierse vrijheid rechtvaardig of niet.
Bestaat er zoiets als een rechtvaardige oorlog (het ‘Just War’-concept), en als dat bestaat, bestaat er dan ook een Just War die je begint voordat er een ergere oorlog begint of voordat je belangen te erg worden geschaad (de pre-emptive just war).
Voor de overwinnaar zal het altijd terecht zijn.
De geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars.
Als de initiator de verliezer is wordt het geweld als fout gezien. Als dat – het claimen dat geweld fout is door bv gebruik van de term terrorisme – tijdens de oorlog of van tevoren plaats vindt dan hebben we het over pure manipulatie : men probeert de publieke opinie zover te krijgen dat de steun voor de vermeende terroristen afbrokkelt om zo voordeel te verkrijgen.
Het zien van de rationaliteit van de inzet van geweld – en daarmee de goedkeuring ervan – is de taak van de rechtstaat en de democratie. Niet altijd succesvol moet ik zeggen.
“Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid was echter in de verste verte geen rechtsstaat.”
Tja, wat is een rechtstaat?
Met de doorbraak van Mandela is Zuid-Afrika uitgegroeid tot wereldkampioen moord en verkrachting. Daardoor ontstond vrij snel apartheid 2.0 met gated community’s.
@16 ik sprak in zuid afrika een wat oudere (zwarte) dominee in Uppington. Hij was blij met de afschaffing van de apartheid, maar hij vond dat nu de situatie nog slechter was vanwege de onveiligheid en geweld (waar vooral zwarte mensen in townships slachtoffer van zijn). Hij zei letterlijk: vroeger was het slecht, maar nu is het slechter.
@12: Volgens die wikipidia-definitie maakten de verzetsmensen die geweld hebben gebruikt in Nederland tijdens de Duitse bezetting zich schuldig aan eigenrichting. Maakt ze dat tot terroristen? Zo worden ze wel door de Duitsers genoemd. Is terrorisme per definitie fout? Is oorlog per definitie fout? Wel een aanvalsoorlog of preventieve oorlog volgens de geallieerden na de oorlog : er zijn mensen opgehangen in Tokyo en Neurenberg wegens samenzwering tegen de vrede. ( De oorlog tegen Irak was zo’n oorlog, by the way.)
@17: John Pilger schijnt (ik heb haar nog niet bekeken) een goede reportage in ongeveer die geest te hebben gemaakt.
http://en.wikipedia.org/wiki/Apartheid_Did_Not_Die
http://johnpilger.com/videos/apartheid-did-not-die
(of zie anders dit artikel uit 2012 (n.a.v. het doodvermoorden van die mijnwerkers) waarschijnlijk vat dat het idee van de film ook wel samen … )
@Jeroen en @AltJohan:
Jullie discussie is ook al eens op de voorpagina gevoerd:
https://sargasso.nl/wie-is-er-begonnen/
https://sargasso.nl/wie-is-er-begonnen-deel-2/
(wel minstens drievoudig overbodig als je het mij vraagt: (1) veel overbodige namedropping, (2) veel overbodig ingewikkelde woorden, en (3) overbodig omdat: natúúrlijk mag je Fritzls doodmaken als ze je vasthouden in hun kelders … )
(en (4) Hans Achterhuis is überhaupt overbodig, maar dat zal aan mij liggen … )
Van de week een docu op Nederland 2 over wat het betekent om een held te zijn (10%- nog iets).
Niet zo heel boeiend of vernieuwd, maar er zaten twee oudere Duitse dames in. Zij zijn de dochters van een kolonel die in het von Stauffenberg-complot zat (en dus was geëxecuteerd). Zij vertelden dat zij als kleine meisjes consequent als landverraders werden bestempeld onder andere door leraar op de lagere school. Als ik het goed begrijp had Alt-Johan die leraar kunnen zijn…
@18: Tja, mensen die zich – desnoods gewapenderhand – verzetten tegen hun onderdrukkers/bezetters zijn volgens veel mensen terroristen…..zoals men de Palestijnen ook graag terroristen noemt tegenwoordig….. :-((
Met ongeveer 65% van de stemmen in zuid afrika lijkt het ANC een onaantastbare positie te hebben, maar de steun voor deze inmiddels populistische partij met een corrupte leider lijkt af te nemen, en de stap van Numsa (zie link hieronder), kort na de dood van Mandela, is een van de stappen in een minder dominante positie van het ANC.
– Zuma is weggeboet tijdens de afscheidsceremonie Mandela.
– Zuma ligt constant onder vuur, samen met enkele partijgenoten, met name voor corruptie, vrij extreme vriendjespolitiek en toenadering tot Mugabe. Eigenlijk als sinds aantreden, maar de laatste weken in hevige mate.
– Leider van de jeugd ANC, Malema, is vertrokken en/of gevraagd te vertrekken na een schandaaltje (2012).
– Er wordt geflirt met de SACP met oog op een fusie.
– Tutu heeft zijn steun aan het ANC ingetrokken (mei 2013)
– Afgelopen week heeft de metaalvakbond Numsa zijn steun aan het ANC (zowel in kind als in geld) ingetrokken.
http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-25464073