DATA - “Als je al het asfalt in Nederland bij elkaar voegt, dan kun je hiermee de hele provincie Utrecht vullen,” vertelde iemand me ooit eens. Vooruit, Nederland is behoorlijk geasfalteerd, maar zovéél? Het leek me nogal een sterk verhaal, een broodje aap. Toen ik dezelfde claim recentelijk weer ergens zag, doch nu in een studieboek in plaats van aan de bar van een horecagelegenheid in de late uurtjes, werd het tijd dat eens te verifiëren. En mijn aanname was fout, het broodje aap bleek gewoon realiteit. Utrecht is weliswaar geen grote provincie, maar kan aardig worden opgevuld met Neerlands asfalt. Het totale landoppervlak van de provincie Utrecht is 138.328 hectare, terwijl ons hoofdwegennet volgens het CBS 106,115 hectare groot is. En dat is exclusief de straten in woonwijken. Als je die allemaal zou meerekenen, dan is het aannemelijk dat je inderdaad aardig in de richting komt van de volledige provincie Utrecht.
Tijd voor een gedachte-experiment. We gaan Nederland volledig herindelen, hypothetisch uiteraard. We graven de boel helemaal af, we verhuizen de hele bende naar alle uithoeken van ons land en we plaatsen de verschillende soorten bodemgebruik allemaal soort bij soort. Bebouwing bij bebouwing. Het boerenland op één hoop. Al het bos bij elkaar. Alle storthopen geconcentreerd in een uithoek. Nederland zou er dan zo uit kunnen zien:
In feite doen we niets anders dan schuiven met de hectares van de verschillende vormen van bodemgebruik. De meest recente gegevens zijn van 2008. We gebruiken overigens alleen de hectares van het landoppervlak, we laten het water liggen waar het ligt en verdelen het bodemgebruik over de Nederlandse gemeentes. Dit houdt in dat de verschillende terreinen niet volledig één op één passen binnen het totaal van de gemeentegrenzen en dat er wat verschillen van enkele honderden hectares optreden. Op het totaal van meer dan 3,3 miljoen hectare Nederland zijn die echter te verwaarlozen.
Wat als eerste opvalt is de ontzaglijke hoeveelheid agrarisch grondgebruik. Ongeveer 2/3 van ons landoppervlak (Noord- en Zuid-Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Groningen, Drenthe en het grootste deel van Gelderland) is dan bezaaid met allerhande agrarische activiteiten. Voor degenen die klagen dat Nederland weinig natuur kent: al onze vaderlandse natuur, te weten bossen en open landschappen, kan worden ondergebracht in Noord-Brabant. Deze provincie bestrijkt toch een aanzienlijk oppervlak, maar in werkelijkheid ligt onze natuur vanzelfsprekend tamelijk versnipperd door het land heen. Datzelfde geldt uiteraard ook voor de andere terreinen. Heel bebouwd Nederland zou je kunnen concentreren in de provincie Overijssel, aangevuld met de Gelderse gemeentes Hattem en Voorst. Recreatie brengen we onder in de zuidelijke gemeentes van Gelderland en de noordpunt van Limburg. Het midden van Limburg, iets meer dan de helft van de provincie, kan worden bedekt onder een dikke laag asfalt, spoorrails en vliegvelden. Zuid-Limburg tenslotte biedt dan nog net voldoende ruimte voor de semi-bebouwde terreinen, zoals de vuilstort, autowrakken, delfstoffenwinning, begraafplaatsen, bouwplaatsen en dergelijke.
Dit is uiteraard geen statisch geheel. Landbouwgrond verdwijnt zienderogen ten gunste van de andere bestemmingen. Staatssecretaris Bleker richtte zich eerder tot de natuurorganisaties dat “geen hectare vruchtbare landbouwgrond meer wordt opgeofferd” aan de natuur. Dagblad Trouw fileerde deze mythe recentelijk. Het totale areaal landbouwgrond is tussen 1996 en 2008 met bijna 85.000 hectare geslonken en grotendeels omgetoverd in asfalt en beton. In die periode is slechts 6.607 hectare nieuwe natuur gevormd. Waar het agrarische grondgebied is heengegaan tussen 1996 en 2008 is in onderstaande grafiek inzichtelijk gemaakt op basis van cijfers van het CBS.
Zoals gemeld, de meest recente gegevens zijn van 2008 en als zodanig verwoord in de landkaart. Het zou interessant zijn om straks in 2020 opnieuw te bekijken hoe Nederland zijn grondgebied dan heeft benut en hoe Blekers Natuurwet zich heeft geopenbaard in de hectares bodemgebruik.
Reacties (25)
Dank voor dit mooie artikel.
+1, dit vind ik leuk.
Het zet ook aan het denken hoe het land eruit zou kunnen zien als we het eens ècht op de schop zouden nemen. Kan het beter dan het nu is (vast wel) en hoe dan wel?
Iets anders dat ik ooit gelezen heb: als heel de wereldbevolking een bescheiden maar prettig eensgezinshuis met een tuintje zou willen, zeg maar de standaard in Nederlandse nieuwbouwwijken, dan biedt de staat Texas voldoende ruimte om dat mogelijk te maken. Daarnaast is er natuurlijk nog landbouwgrond nodig om ons allemaal te voeden (hoeveel weet ik niet precies) maar de rest van de planeet kan dan met rust gelaten worden.
Nederland heeft een oppervlakte van 41.526 km² en dan is 106,115 hectare zo’n 2.5%…dat klinkt al wat minder drastisch :)
John, die 41.000 km2 is inclusief al het water. Niet alleen rivieren, maar ook zeearmen en het IJsselmeer vallen daar onder, in totaal zo’n 8.700 km2. Uitgaande van louter landoppervlak, komt Nederland net over de 33.000 km2. Dat heb ik met opzet zo gedaan, omdat ik geen zin had om gans ons onroerend goed in het IJsselmeer te plempen. Dan kom je al wat hoger uit met je percentage.
die 106,115 ha bestaat volgens mij niet alleen uit asfalt, maar ook uit bermen, bermsloten, bruggen, taluds, naastgelegen fietspaden etc.
Klopt, CBS hanteert de volgende definitie (ook terug te vinden via één der links):
Wegverkeersterrein
Terrein in gebruik voor vervoer en transport over het hoofdwegennetwerk.
Tot wegverkeersterrein wordt gerekend:
– wegen die volgens de TOP10vector specificatie de functie van vervoers-
ader hebben (aaneensluitingen van de TOP10Vectorcodes: 200, 208,
210, 220, 230, 234, 240, 244, 250, 280, 287, 290, 300, 310, 314, 320,
324, 330, 334);
– groen in aansluitingen van wegen en binnen klaverbladen;
– parkeerplaats;
– busstation;
– benzinestation;
– opslagplaats van onder andere Rijks- en Provinciale Waterstaat voor
onderhoud.
Niet tot wegverkeersterrein wordt gerekend:
– ingesloten groen groter dan 1 ha in gebruik als landbouwgrond of bos;
– ingesloten water groter dan 1 ha;
– hoofdweg in aanbouw.
Ondergrens: Geen, moet echter wel deel uitmaken van het wegennetwerk.
Of dat NL voor ca. 12% bebouwd is. En als je iedereen een huis + tuin wil geven brengt dat het percentage bebouwing op ca. 14%.
Het valt allemaal wel mee. Probleem is dat de steden veel te vol zijn. Bijvoorbeeld dat iedereen maar in Amsterdam binnen de ring wil wonen. Op 10 autominuten van Amsterdam heb je al ruimte en groen zat.
Mooi overzicht, dank.
Geen gezeik iedereen rijk (of een eigen tuin)
Jacobse en van Es
@weerman,
die ’10 minuten van Amsterdam’ is dan wel op zondagmorgen 6.30,
laatst nog een vriend bezocht in Amsterdam.
Van Deventer naar de ring Amsterdam is het met een personenauto 50 minuten rijden, van de ring tot m’n bestemming in Amsterdam zuid, incluis het vinden van een parkeerplaatsje, kostte mij ongeveer een half uur, op een doordeweekse dag buiten het spitsuur om.
Afstand en ’10 minuten van Amsterdam’ is ongehoord relatief in dit landje.
Van Kijkduin, Den Haag, naar hartje Deventer rij ik des nachts één uur en driekwartier, overdag duurt dat met gemak twee en een half uur, die kleine afstanden in ons landje lijken dan ineens heel wat.
Het land is gewoonweg overbevolkt, people everywhere, één voor éen de weg op en je hebt geen problemen, goede wegen tot in de kleinste gehuchtjes, maar o wee als zeg 10% van de bevolking zich tegelijkertijd wenst te verplaatsen, propvolle wegen, files en langzaamaan is het gevolg.
Daar waar je geen mensen ziet, kan je heel hard doorrijden. Dus dat zie je niet zo veel. Om de stad door te komen, doe je veel langer. Daar kan je jezelfd dan veel meer over ergeren.
Er is voldoende landbouwgrond over om leuke dingen mee te doen.
Als je op de wegenkaart van Nederland kijkt, dan zie je dat circa 50% van de kaart met wegen is beschilderd. Dat geeft echter en vertekend beeld. De snelwegen zijn circa 3 mm breed aangegeven op een kaart die 1:500.000 is. Dat betekent dat als de wegen ook op schaal waren getekend, ze in werkelijkheid anderhalf kilometer breed zouden zijn. Het is echter slechts een wegenkaart, met equidistant routes, lekker dik voor ons leescomfort.
Overigens is niet helemaal duidelijk hoe Top10Vectorcodes gedefinieerd zijn…
“- wegen die volgens de TOP10vector specificatie de functie van vervoersader
hebben (aaneensluitingen van de TOP10Vectorcodes: 200, 208, 210, 220, 230,
234, 240, 244, 250, 280, 287, 290, 300, 310, 314, 320, 324, 330, 334);”
1.
met de hiergebruikte Top10vector data – bedoelt voor gebruik op schaal 1:10,000 (1 cm = 100 meter) heb je dat kartografische dikke wegen probleem waar je over begint niet – niet relevant.
2.
‘Onduidelijk’- visualeer de lijnen met de genoemde codes en je ziet meteen wat bedoeld is: het wegennetwerk licht op, maar niet de opritten, onverharde wegen, kleine straatjes in binnensteden, woonerven van bloemkoolwijken, distributie-centra, parkeerplaatsen, landingsbanen etc. etc.
Ontzettend leuke post Schuur, dank!
Ik begrijp eindelijk waar de limburgse heuvels vandaan komen ;)
Hij is leuk, dank.
Vraag ik me toch af waarom ik niet het gevoel heb dat NL voor 2/3 landbouwgrond is. Lint-bebouwde industrie langs de snel- en andere weg? Wegen waar je tussen gebouwen doorrijdt maar waarachter die bouwwerken uitgestrekte weilanden liggen? Wat?
Dat ligt er wellicht aan waar je woont en/of forenst? Op de site van Compendium voor de Leefomgeving staat een kaart met de oorspronkelijke situatie, voordat ik de schop erin zette. Ook daarop is nog duidelijk te zien dat Nederland grotendeels uit landbouwgrond bestaat.
Misschien heb je last van een door de Randstad vertekent perspectief. Wel eens in Noordholland (boven Amsterdam), de Flevopolder, Friesland, Groningen geweest, en dan niet alleen over de A6 of over andere snelwegen? Als je de kleine weggetjes neemt, vind je uitgestrekt boerenland met af en toe een boerderij of gehucht.
Ga eens lekker wandelen of fietsen buiten de stad. Dan zie je het.
Of maak een autoritje door noord Friesland of Groningen.
OK, ik kan het ook omdraaien. Jullie hebben gelijk. Als wandelaar heb ik zo’n beetje heel NL gezien. Heb overal gelopen en gefietst. Ik begrijp wat jullie zeggen.
Hoe komt het dat je in een overbevolkt land zo makkelijk de indruk kunt krijgen dat er nog voldoende ruimte is en overbevolking en bebouwing maar betrekkelijk is (of lijkt)? Of zijn alle mensen te stijf opgeborgen?
Ik ken beide effecten en bedoelde de vraag een beetje retorisch.
NL is een vreemd land en anders dan bv in FR of DU – of zoveel andere landen – krijg je heel makkelijk een verkeerde indruk van het land. Alleen Vlaanderen met zijn lintbebouwing geeft bij mij hetzelfde effect.
Alweer is limburg de lul in een sargasso artikel, kunnen we die rommel niet beter in de polder dumpen das toch al een gat?
wow, mooi werk Schuur! die kaart is heel inzichtelijk en behulpzaam in de maatschappelijk discussie, dank!
Mooi werk!!
Is nederland nu vol of niet?
Uiteraard kun je een land niet écht op de schop nemen, het is geen volkstuintje.
Ook hier geldt weer; dat de Rijksoverheid de regie niet neemt, of zelf heeft afgestoten, is funest voor de ruimtelijke ordening en daarmee de ruimtelijke beleving.
mooi onderzoek hiernaar:
http://www.bol.com/nl/p/nederlandse-boeken/stad-noch-land-druk-1/1001004002891935/index.html
Nederland heeft een oppervlakte van 41.526 km² en dan is 106,115 hectare zo’n 2.5%…dat klinkt al wat minder drastisch :)