Een gastbijdrage van Kees Mattijsen.
De nivellering van de Nationale Herdenking op 4 mei moet ongedaan worden gemaakt. Een pleidooi om de herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in ere te herstellen.
Op de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei is te lezen en telkens opnieuw op de Dam te beluisteren: “Tijdens de Nationale Herdenking herdenken we allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.” (Officieel memorandum).
Die laatste zinsnede vanaf “sinds” en verder, steekt mij en vele anderen al jaren. Vandaar dat ik met instemming het interview van 20 januari j.l. in De Pers las “WOII moet weer een centrale plek krijgen.” Aan het woord was mevrouw Schwegman, directeur van het NIOD (Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies).
De nivellering of het gladstrijken in goed Nederlands, waarover zij spreekt, is in feite al direct na de oorlog in gang gezet. Dat kwam namelijk alle naoorlogse regeringen uitermate goed uit. Een greep: de smerige oorlog, in versluierende termen “missie” of “politionele actie” genoemd tegen ‘ons’ Indië, deelname aan overzeese oorlogen bijv. in Korea – met behulp van Nederlandse ex-SSers… de West-Duitse herbewapening kwam eraan en moest erdoor, de koude oorlog werd van harte aangemoedigd en gestimuleerd. Vrijlating van zware en zwaarste oorlogsmisdadigers en veel meer. Het historische beeld van WOII moest toen én vandaag worden ontkracht en bijgesteld.
Om dicht bij huis te blijven: oud-Spanjestrijders, notabene de eerste Nederlanders die onbaatzuchtig het fascisme bestreden voordat hier de oorlog uitbrak, werd het leven verschrikkelijk zuur gemaakt en vele, vele jaren na de oorlog van hun rechten beroofd. Ook vele oud-illegale werkers kregen te maken met een overheid die juist tegen hen de grofste middelen inzette, dat hen en hun kinderen het leven onmogelijk maakte. Niet vanwege een wipneus maar vanwege hun consequente politieke overtuiging. De schande ook van het ‘vieren’ van Bevrijdingsdag eenmaal in de vijf jaar (dat na veler protest niet doorging): een hoon.
Het vertoon op de Dam op 4 mei, uitgebreid met dat “officieel memorandum” waarin ook de in Korea omgekomen SSers worden herdacht… Dát gaat door mij heen bij het zien van de jaarlijkse beelden op de Dam. Daarom verzet ik mij tegen deze nivellering en de achterliggende, volstrekt foute redenering.
Vanuit mijn historische ervaring, als kind (geboren in 1939) van ouders die al voor het uitbreken van WOII als overtuigde antifascisten tegen het fascisme streden en in ‘40-’45 daadwerkelijk deelnamen aan het verzet, namens hen en vele anderen, doe ik dit pleidooi: de Dodenherdenking moet op 4 mei in ere worden hersteld waar het ooit voor was bedoeld: een Plechtige Herdenking van de Slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.
Meer bij Raek.
Reacties (24)
eens
Als een veel later geborene: Ja, inderdaad. Ik herdenk als zo’n zoveel later geborene op 4 mei immers niet zozeer direct omgekomenen, waarvan ik er evident geen gekend heb, als wel de reden waarom zij omgekomen zijn.
Uiteraard is dat ook waar een herdenking als dit om gaat. Het gaat na enige generaties om het levend houden van de geschiedenis. Ten eerste in het uitdrukken dat de huidige goede omstandigheden geen natuurlijk gegeven zijn maar een bevochten toestand en, voor mij primair, ten tweede in de waarschuwingen die dat verleden biedt.
Ik denk dat de keer dat herdenken in die zin, en specifiek tijdens die twee minuten, voor het laatst intensief lukte inmiddels zo’n 15 jaar geleden was tijdens het aanschouwen van de herdenking op de Waalsdorper vlakte. Ieder jaar herinner ik me die weer en het gaat denk ik niet helpen om het nog eens keer te laten lukken als ik in plaats van de redenen van hun omkomen alle omgekomenen zelf dien te herdenken. Als, zoals je uitdrukt, de redenen zo divers worden dan blijft er al snel gewoon niets anders over dan een grote en steeds verder uiteendrijvende wolk van vele persoonlijke herdenkingen. Geen nationale herdenking, en al snel gewoon helemaal geen herdenking.
En laat ik nu de mening toegedaan zijn dat herdenken van die redenen van destijds zeer nuttig is en blijft…
Van mij mag het, maar ik heb dan helemaal geen enkele binding meer met 4 mei, ik ben 30 jaar na WO2 geboren en heb er voor de rest geen enkele binding mee.
Maar van mij mag 4 mei speciaal op WO2 gericht blijven maar dan over een jaar of 20 niet miepen dat er geen interrese meer voor is omdat er praktisch geen directe getuigen meer zijn.
Ik zou dan ook geen nut meer zien om mijn kinderen die 60 jaar na WO2 zijn geboren het belang van 4 mei bij te brengen omdat die als ik er geen binding meer mee heb hun dat al helemaal niet meer hebben.
@Bolke: Ik ben ook van lang na de WOII, maar de WOII zegt mij veel meer dan alle defensie-acties sindsdien. Waarschijnlijk vooral omdat ik weinig militairen en geen gesneuvelde militairen ken. Korea zegt mij niets. De politionele acties vind ik vreselijk en bij Sebrenica denk ik toch vooral aan al die omgekomen Bosniërs en beschamende TV-fragmenten met een pianospeler en feestende soldaten. Denk je echt dat er over 20 jaar mensen naar de Dam komen om Koreaslachtoffers te herdenken?
De WOII is voor Nederland meer dan een militaire actie. De WOII had grote invloed op de mensen hier. Vele Joodse en niet-Joodse Nederlanders zijn afgevoerd en afgemaakt. Ik ken vele verhalen van familie, boeken en films.
Vanuit defensie snap ik dat Koreagangers zich genegeerd voelen als alleen WOII-slachtoffers worden herdacht. Voor Nederlandse burgers vind ik het veel belangrijker om de herinnering aan alles wat er fout was aan de oorlogsjaren te laten bestaan. Omdat het een vreselijke periode uit onze recente geschiedenis is en als waarschuwing dat onze vrijheid niet zo vanzelfsprekend is.
@spam,
Ik ken veteranen die gediend hebben in korea, libanon, srebrenica, overig bosnie, kosovo, irak, afghanistan.
WO2 HAD grote invloed, die invloed is er enkel nog in de hoofden van een steeds kleiner wordende groep, als 4 mei enkel voor WO2 gereserveerd wordt vind ik dat prima hoor, maar nogmaals als 4 mei niet wordt omgevormd naar een herdenking waar de huidige jongeren zich mee kunnen identificeren dan is 4 mei (no pun intented) ten dode opgeschreven.
Nogmaals, WO2 was verschrikkelijk, maar dat was de 80 jarige oorlog voor de toenmalige NL bevolking ook en de spaanse bezetting heeft een vele malen grotere invloed gehad dan WO2 en de gevolgen daarvan ondervinden we bijvoorbeeld praktisch nog dagelijks in de vorm van de aanwezigheid van een behoorlijk groot katholiek smaldeel in Nderland.
En toch herdenken we de 80 jarige oorlog ook niet meer landelijk.
M.A.W. als we willen dat 4 mei een landelijke herdenking blijft dat gedragen wordt door de bevolking dan kan je dat niet alleen focussen op WO2 omdat over 50 jaar er niet alleen geen directe getuigen meer zijn maar zelfs de kinderen van de babyboomers al op hun laatste benen lopen (zoals ik bijv.)
Misschien moet het comité onderhand es naar zichzelf kijken..?
@3
Bizar dat je er geen binding mee hebt, het betreft namelijk een universeel fenomeen, het slechte in de mens. Dit zal altijd blijven bestaan.
Ik ben van 34 jaar na WOII (en ben niet Joods en heb er ook geen opa’s of oma’s door verloren) en vind het enorm belangrijk dat we dit op 4 mei herdenken. Het doet me realiseren dat iedereen, en dus ikzelf ook, in staat is tot bizar slechte dingen. Ik ben ervan overtuigt dat het af en toe be(her)denken, dit mij zal helpen met het maken van de juiste keuzes mocht deze situatie zich weer voordoen.
Herdenken doe je niet voor de volgende generaties, maar voor de generatie die er niet meer is. Ik vind het argument van weinig binding dus niet echt op gaan. Wat ik wel problematisch vind is dat in mijn ogen de herdenking niet meer maatschappijbreed is, maar steeds meer toegespitst op minderheden. Ik denk dat dit het gezamenlijk belang van de herdenking ondermijnd en dat hierdoor ook steeds de mindere binding ontstaat. Het breder trekken van de herdenking is het probleem niet, het weinig aanspreken van een gezamenlijke geschiedenis wel.
Herdenken
doen sommige mensen anders vooral voor het uiten van eigen politieke agenda’s. Ik was op het Ceramplein en dat is elk jaar weer een feest van wat we nu weer vinden dat niks met de tweede wereldoorlog te maken heeft.
De woordcombinatie WOII kwam in de speech niet voor. Nu was het dat we “gedenken in vrijheid dat we niet worden uitgescholden op straat.”zei ze, terwijl er 6 agenten in gele hesjes het plein stonden te bewaken voor het geval osama bin laden opdook. “we gedenken dat we samen zijn, samen leven, samen werken, samen wonen” lalala.
Door zo’n flauwekulstilte mag je dan ook wel heen bellen.
Dit nooit weer was de boodschap.
Laten we dat zo houden.
Bizarre post.
Ik kan me niet herinneren dan de Nederlandse bijdrage aan Korea vooral uit vrijgelaten SSers bestond. Het merendeel van de (gesneuvelde) troepen bestond uit ‘gewone jongens’.
Wat me vooral steekt is dat Mattijsen het ‘herdenken van de slachtoffers’ kaapt door het extreem in het politieke te trekken, waarbij alles wat rechts, conservatief etc. is ‘fout’ is en niet herdacht dient te worden, maar alles wat links, communistisch etc is goed is.
De aangehaalde voorbeelden worden ook slecht onderbouwd. Hoezo worden oud-verzetsmensen het leven zuur gemaakt? Niet omdat ze in het verzet hebben gezeten neem ik aan. Ik vrees dat Mattijssen hiermee doelt op rabiate communisten, die na de oorlog geen genoegen namen met het herstel van de democratische rechtsorde.
Ook de Spanje-gangers hadden primair ideologische drijfveren, die welliswaar anti-fascistisch zijn, maar niet noodzakelijkerwijze pro-parlementaire democratie.
Wat we op 4 mei dienen te herdenken zijn de slachtoffers als ménsen, en niet als (actieve) aanhangers van een bepaalde ideologie.
Sterker nog: ik vrees dat (ideologisch gedreven) denkbeelden als van Mattijsen juist regelrecht indruisen tegen de ‘dit nooit weer’ gedachte.
@11: Er werd actief geronseld onder de ex-Waffen-SS, die immers tot de weinige gevechtsklare groepen Nederlanders behoorden na de oorlog. Doordat ze in een buitenlands leger hadden gevochten was hun Nederlanderschap ontnomen. Hun werd de deal aangeboden om hun Nederlanderschap terug te winnen na 2 jaar actieve dienst.
Ook de Spanje-gangers hadden primair ideologische drijfveren, die welliswaar anti-fascistisch zijn, maar niet noodzakelijkerwijze pro-parlementaire democratie.
Velen waren communisten, net als de verzetsstrijders die wij op 4 mei herdenken. De meesten uit Nederland waren verplegers. En ongeveer een kwart van alle spanjestrijders waren Joods.
Ironisch genoeg werden nogal wat van die communistische spanjestrijders door de paranoide sovjets, onder wiens bevel ze stonden, in een concentratiekamp gesmeten of anderszins genaaid. (Zo is bijvoorbeeld Orwell tot anti-communist omgevormd)
Maar mijn punt is met name dat menselijkheid centraal moet staan, en niet ideologie.
Overigens waren nogal wat korea-gangers vrijwilligers die na een oproep van de VN graag meehielpen om anderen de vrijheid te geven die ze zelf zojuist haden verworven.
En ook niet allen met een ‘fout’ oorlogsverleden waren schoften, lees bijvoorbeeld eens de biografische roman Montyn.
@13: Orwell was niet zozeer anti-communist als anti-stalinist. Hij had zich aangesloten bij de POUM die door de communisten werd bestempeld als Trotskisten, de tegensstander van Stalin.
Maar mijn punt is dat je de ideologie niet kan scheiden van de verzetsdaden. Eer wie en waar het toekomt.
Weet je, ook tijdens de tweede wereldoorlog zijn er onder de Nederlandse SS’ers slachtoffers gevallen (ik denk zelfs bijna net zoveel als in Korea).
@15: Er worden sowieso geen verzetsdaden herdacht op 4 mei: er worden gevallenen herdacht.
@15 Orwel was zeker geen communist meer. Wel een socialist:
“Every line of serious work that I have written since 1936 has been written, directly or indirectly, against totalitarianism and for democratic socialism, as I understand it.”
bron: wikipedia
En bij “democratic socialism” moet je eerder aan de SP denken dan aan de CPN of PvdA.
@boog #14: verhip, dat is toevallig. Ben net Montyn opnieuw aan het lezen, en ik schrik er weer van hoe simpel iemand verkeerde keuzes kan maken. Ik weet werkelijk niet wat ik in 1940 zou hebben gedaan. Ik hoop het juiste…..
@18: Orwell was altijd een socialist. Democratic Socialists streven naar het instellen van een socialistisch systeem via de democratisch weg. Het is een stroming die geen gelijken kent in het modern Nederlands bestel. Zelfs de SP streeft niet meer daar naar.
@20. Wat is eigenlijk het streven van de SP tegenwoordig?
Orwell was echt geen doorsnee socialist, ik denk eerder een linksgeoriënteerd ongebonden figuur zoals Sartre.
Een paar jaar terug werd er een publicatie aan de leden uitgedeeld die over Sociaalisme sprak (geen typfout). Ik denk dat je ze vooral als radicale sociaal-democraten kan positioneren.
Orwell was echt geen doorsnee socialist
Wie wel? Hij is begonnen als verstokte Marxist met Trotskistische en Anarchistische invloeden. Na de Spaanse burgeroorlog is dat wat gematigd.
De SAP was ook al helemaal klaar met de SP. Vooral nadat er zonder enige tegenstand vanuit de achterban is ingestemd met de GS Brabant met CDA en VVD.
WO I was geen wereldoorlog, maar een continentaal Europese oorlog, die tot WO II ‘de grote oorlog’ werd genoemd. WO II ligt direct in het verlengde en kan niet los gezien worden van deze Grote Oorlog. Tezamen de wereldoorlog van de 20e eeuw, inclusief een ietwat uit de hand gelopen wapenstilstand.
De winnaar bepaalt de terminologie, de verliezer heeft het twee keer gedaan. Laat dat een waarschuwing zijn voor iedereen die achteruit kijkt en niet vooruit, naar de wereldoorlog van de 21e eeuw.