GC heeft ruimte voor gastloggers. Onze maandelijkse gast, P.J. Cokema komt nog even terug op zijn bijdrage van april, nu onder het thema: van bestuurlijke vernieuwing tot democratische vernieling. Op zijn eigen weblog een stuk over hetzelfde onderwerp, maar met een heel andere invalshoek.
Terwijl de burger de democratie al lang naar eigen hand heeft gezet, maken politici en bestuurders zich druk om de teloorgang van de Thorbeckiaanse normen en waarden. Bij de presentatie van het PvdA-verkiezingsprogramma vroeg Cohen om een herinrichting van het huis van Thorbecke en stelde een Nationaal Akkoord voor de verbetering van de democratie voor. Een week later pleitte SP-coryfee Marijnissen in zijn Thorbecke-lezing voor veel meer invloed van de burgers. Vorige week lanceerde de VNG (de Vereniging van Nederlandse Gemeenten) een voorstel tot een Thorbecke 2.0, met meer macht voor de lokale overheid. GroenLinks gaat 23 mei op een symposium het huis van Thorbecke in de steigers zetten. En vorige maand kwam de Raad voor Openbaar Bestuur met het advies voor het nieuwe kabinet: de nieuwe premier moet leiding gaan geven aan de Assemblee van Thorbecke, waarin alle belanghebbenden en betrokkenen zichzelf opsluiten totdat zij overeenstemming hebben weten te bereiken over een geheel nieuwe bestuurlijke inrichting.
Johan Rudolph Thorbecke was niet te beroerd om koning Willem II een handje te helpen opstandige burgers te beteugelen. De koning zag in heel Europa en ook in Nederland een revolutie op zich afdenderen en vreesde voor het eind van zijn heerschappij. Het scheelde niet veel of we hadden nooit meer een koningshuis gehad. Tot Thorbecke de opdracht kreeg zich te bezinnen over constitutieel Nederland. Daarbij sneed de koning zich toch wat in de vingers, want de lepe liberaal bedacht een grondwet waarmee de macht van de koning voor een groot deel werd overgeheveld naar het kabinet. Mopperend legde Willem II zich erbij neer, maar was wel verzekerd van het voortbestaan van het huis van Oranje, als een dependance van het huis van Thorbecke. Al de opstandige burgers waren blijkbaar ook tevreden met dat nieuwe huis van de macht, want van een heuse omwenteling kwam het niet in de polder. Niet dat de burger nou echt zoveel meer macht had gekregen. Maar het werkte. Willem II mag misschien wel de geschiedenis in als meester van de repressieve tolerantie, met Thorbecke als zijn collaborateur.
Nu, zo’n 162 jaar later, vrezen de bewoners van dat huis dat de burgers de boel opnieuw willen slopen. Want het is onrustig in de parlementaire democratie. Het is nu niet de zittende koning die het grauw vreest, maar zijn het de gevestigde partijen die zich rotschrikken van bewegingen, geleid door Fortuyn, Wilders en Verdonk. En men denkt het contact met het volk kwijt te zijn. Die kloof moet hersteld worden en, vooruit dan maar, de burgers zouden ook wat meer invloed moeten hebben.
Elke politieke partij heeft dan ook wat gedachten over een andere democratie en een ander bestuur in de verkiezingsprogramma’s staan. Zal, na 9 juni, onze democratie ingrijpend worden gewijzigd? In deze excelsheet zijn de voorstellen uit de verkiezingsprogramma?s gerangschikt naar het aantal zetels, op grond van de laatste peilingen. Zo valt te zien welke voorstellen vooral een kans maken werkelijkheid te worden. In het overzicht staan verder ook de links naar de verkiezingsprogramma?s en naar twee adviezen van de Raad Openbaar Bestuur. De voorstellen van de partijen, die overeenkomen met die van de Raad Openbaar Bestuur, zijn gemarkeerd.
Opvallend is de erg magere inbreng van Thorbecke’s nazaten. De VVD met vijf bestuurlijke voorstellen, die vooral een veel kleinere overheid beogen en slechts twee voorstellen betreffende de huidige democratie menen de liberalen het huis van Thorbecke wel overeind te kunnen houden. We mogen dan nog wel de burgemeester gaan kiezen, maar referenda zitten er niet in. In het programma staat er niets over, maar op de website lezen we dat de VVD daar tegen is. GroenLinks en D66 doen veruit de meeste voorstellen (respectievelijk 23 en 20), gevolgd door PvdA (16) en de CU (13). Wie christelijk wil stemmen èn meer invloed van burgers wil, moet niet bij het CDA en de SGP zijn, maar bij de CU, die zelfs voorstander is van het versterken van dorps-, wijk- en buurtraden. Op naar een radendemocratie op christelijke grondslag? Opvallende noot: de CU is, evenals GroenLinks en ToN, voor het toetsen van wetten aan de grondwet.
Van alle voorstellen betreffende democratie, maken referenda de meeste kans, CDA, VVD en SGP zijn tegen, maar alle andere zijn voor enige vorm van referenda. Met op het moment 89 zetels aan voorstanders moeten we dus misschien vaker naar de stembus. Alle andere voorstellen in de rubriek democratie maken geen kans. De wetgevende macht bij het parlement (D66), burgerbudgetrecht (GL), petitierecht voor burgers (SP), rechtstreeks gekozen burgemeester (D66, VVD en TON), het burgerinitiatief (PvdA, CU en PvdD), allemaal leuke ideeën, maar geen meerderheid voor te vinden.
Anders ligt dat bij bestuurlijke vernieuwing. Minder ministeries, bepaalde taken van de provincie overhevelen naar de gemeenten en de waterschappen bij de provincies onderbrengen en de versterking van het lokale bestuur, kunnen op een toekomstige Kamermeerderheid rekenen. Het voorstel nu dan toch eens het koningshuis uit de regering te zetten, kan alleen rekenen op steun van D66, GL, SP, PVV en TON.
Waarmee we terug bij Thorbecke zijn. Wel wat sleutelen aan het bestuurlijk stelsel, met een vingerreiking naar de burger, maar regeren blijft voor regenten. Het huis van Thorbecke? Ik moet ineens denken aan Talking Head’s ‘Burning Down The House’. Een renovatie is niet goed genoeg. De voorstellen in de verkiezings- programma’s gaan, met uitzondering van GroenLinks en D66, lang niet ver genoeg. Een paar voorbeelden van zaken die niet in de programma’s staan. U mag zeggen wat u er van vindt.
De Raad Openbaar Bestuur (in het advies Vertrouwen op democratie): Leg het primaat (eerste stem) en ultimaat (laatste stem) ook bij de burgers. Individuen en organisaties kunnen beleidsvarianten ontwikkelen, waarna de politici een keuze maken welke wordt uitgevoerd. Het primaat ligt dan ook bij de burgers. Blijft het echter zoals het nu gaat, dan moeten burgers via een referendum het ultimaat krijgen. Een tweede leuke van de R.O.B.: geef mensen de kans donateur van een politieke partij te worden met actief stemrecht. Op die manier zouden kiezers meer invloed op de keuze van lijsttrekkers en kandidatenlijsten kunnen krijgen.
Tot slot een idee van oud-hoogleraar theoretische geschiedenis, Frank Ankersmit (zie het weblog Politiekrecht en politiek). Naast de uitvoerende en wetgevende macht moet er ook een tribunaat komen. Het tribunaat maakt wetsvoorstellen, waarin de wensen uit de samenleving zijn opgenomen.
Iemand nog meer verbouwingsvoorstellen?
Reacties (3)
Het weblog heet publiekrechtenpolitiek.nl. een echte aanrader vind ik zelf.
maar dat terzijde.
Regeren blijft voor regenten (neem aan dat dat negatief bedoeld is). we kiezen onze volksvertegenwoordigers en kunnen die ter verantwoording roepen. Wat wil je nog meer. Mensen zeuren veel maar doen zelf niets.
Veel of weinig voorstellen betekend niet dat dat een grote of kleine renovatie gaat opleveren
Leuk stukje maar een beetje warrig.
@1: Dank voor de feedback.
Over dat “veel of weinig voorstellen, etceter”: Ik heb aangegeven dat elke partij wel iets zegt over democratie en bestuurlijke veranerdering. Dat D66 en GL daar het meest over zeggen. Mijn conclujie is dan dat zij zich er het drukst over maken.
Ook heb ik aangegeven welke voorstellen kans maken na 9 juni op een Kamermeerderheid te kunnen rekenen. Dat zijn echter maar weinig voorstellen.
Het wordt dus een kleine renovatie.
Tot slot (“wat wil je nog meer”): ik denk ook dat veel mensen die zeuren over de politiek, niet echt bereid zijn zelf meer te doen dan alleen de gebruikelijke verkiezingen benutten (zie ook het simultaanstukje).
Toch zoeken de partijen blijkbaar een manier om aan het geklaag tegemoet te komen. Het correctief referendum zou een optie kunnen zijn. Een voorstel dat straks alleen haalbaar is, als de VVD niet zo groeit, want anders krijgen we natuurlijk weer een Nacht van Wiegel.
Wat een mooi artikel. Je moet er even de tijd voor nemen maar dan heb je ook wat.