Migranten bestaan niet echt

Pablo Noticias en La Ruta verzorgen geregeld gastbijdragen vanuit Latijns-Amerika. Vandaag bericht Marjolein van de Water vanuit Mexico over het lot van Hondurese migranten. De foto’s zijn van  Nico Jankowski.

“Ik hoorde alleen de vrouwen gillen. Ik sprong zo snel mogelijk van de trein af en vluchtte de bergen in.” Ignacio kijkt strak voor zich uit. Hij heeft een vuilniszak over zijn bovenlichaam getrokken en draagt daaronder een kapotgesneden spijkerbroek die weinig meer bedekt. “Ze hebben me alles afgenomen, tot mijn kleren aan toe. Ik heb helemaal niks meer”, zegt hij terwijl hij de rode striemen op zijn borst laat zien.

Samen met zo’n driehonderd andere mannen, vrouwen en kinderen, beklom de Hondurese Ignacio gisteravond een goederentrein in Arriaga, een stad in het zuiden van Mexico. De veelal uit Centraal-Amerika afkomstige migranten hebben geen visum en reizen ongedocumenteerd door Mexico. Ze klimmen met honderden tegelijk op de treinen omdat het de enige manier is om gratis het land te doorkruizen.

Een paar uur na vertrek, rond middernacht, werden de migranten opgeschrikt door een politierazzia. Militairen, federale politie en de migratiedienst klommen de wagons op om de reizigers in te rekenen. In paniek sprongen de migranten van de wagons en probeerden de bergen in te vluchten.

“Het was te donker om te kunnen zien wat er precies gebeurde”, vertelt de zestienjarige Wilmer uit Honduras. “Ik kon alleen hun lampen zien en hoe ze de mensen daarmee neersloegen.” Verschillende migranten raakten gewond door de sprong van de trein of door de klappen van de autoriteiten. Volgens de migratiedienst zijn 92 van de opzittenden gearresteerd. De rest wist te ontkomen en velen van hen slaagden erin even verderop terug de trein op te klimmen.

“We dachten dat we het gered hadden”, vertelt Ignacio. “Maar het ergste moest nog komen.” Want de overgebleven migranten werden vrij snel daarna opgeschrikt door tien in het zwart geklede mannen die met wapens van zwaar kaliber de trein opkwamen. “Ze schreeuwden dat we ons geld moesten geven”, zegt de verlegen Ignacio zacht.

“Ze hadden kapmessen waarmee ze ons sloegen. Ik gaf vijftig pesos maar ze vonden het niet genoeg. Ik gaf ze nog honderd maar ze begonnen te schreeuwen en duwden met hun geweren op mijn borst. Toen dwongen ze me mijn bovenkleding uit te trekken en af te geven. Mijn broek scheurden ze kapot met hun kapmes, ze scheerden rakelings langs mijn kruis. Ik moest zelfs mijn schoenen leegschudden.”

Wilmer is zijn vader kwijt geraakt tijdens de overval. “In paniek sprongen we van de trein maar we renden allebei in een andere richting. Ik hoorde schoten. Misschien is hij ontvoerd, of vermoord, zoals ze zo vaak doen met migranten.”

Als de trein om acht uur ’s ochtends door Juchitan rijdt, resten er nog maar twintig migranten, allemaal jonge mannen. Hun kleding gescheurd, gewond en van al hun bezittingen beroofd. “De vrouwen en kinderen zijn opgepakt of meegenomen door de overvallers”, zegt Francisco, een jonge El Salvadoraan. “We weten allemaal wat er dan met hen gebeurt.”

Soepel ontwijkt hij de takken van de bomen langs het spoor die langs zijn hoofd scheren. Terwijl de trein rijdt, springt hij van de ene wagon op de andere. “Ik weet precies hoe ik een controlepost van de migratiedienst kan herkennen”, zegt hij terwijl hij in de verte tuurt.

Het is voor Francisco de derde keer dat hij bovenop de trein naar de VS reist. “Vroeger was er meer politie. Die beroofde me en sloeg me in elkaar. Nu zijn er Los Zetas, die martelen je, en snijden je kapot als je familie geen losgeld betaalt.”

Los Zetas is een Mexicaanse criminele organisatie die migranten ontvoert en losgeld eist van hun familie. De organisatie ontstond toen een door de VS getrainde elite eenheid van het Mexicaanse leger zich afscheidde, en zich verhuurde aan het Golf Kartel, een van de rivaliserende drugskartels in het noorden van Mexico. Na een conflict, begonnen Los Zetas onafhankelijk te opereren. Ze waren tot voor kort voornamelijk actief op de binnenlandse drugsmarkt. Het ontvoeren van migranten is een relatief nieuwe bezigheid van Los Zetas.

“Migranten zijn een winstgevende handel voor een heleboel mensen.” Pater Solalinde runt het opvanghuis voor migranten in Ixtepec, Oaxaca. Van geweld tegen migranten kijkt hij allang niet meer op. “Politie, lokale bendes, los Zetas, de migratiedienst, zelfs de machinist van de trein verdient geld aan ze. Ze hebben geen rechten en iedereen kan met ze doen waar ze zin in hebben. Ze bestaan officieel niet echt.”

Het opvanghuis van de priester ligt pal aan het spoor waar de migranten die het gered hebben deze ochtend binnendruppelen. Ze krijgen eten, een stuk zeep en voor Ignacio is er een nieuwe broek. Het moeilijkste deel van het traject moet nog komen, weten ze. Verderop in het noorden is de kans op ontvoeringen en verkrachtingen alleen maar groter.

Toch twijfelt niemand eraan verder te gaan: “Ik heb niks te verliezen”, zegt Francisco. “In Honduras is geen werk en is het geweld van gewapende bendes onhoudbaar geworden. Ik ga liever dood op de trein dan dat ik niet probeer te ontsnappen uit die ellende.” Hij woonde ruim tien jaar in de VS maar werd vijf maanden geleden gedeporteerd omdat hij geen verblijfsvergunning had.

Ook Elena, die met haar man en twee zoons van zeven en twee jaar oud, het eerste deel van de reis gehaald heeft, zal de sprong wagen. Ze kwam een week geleden al aan en kijkt vandaag stil toe hoe de gehavende mannen het opvanghuis binnenstrompelen. De berichten over tenminste vier vrouwen die in handen zijn gevallen van de ontvoerders, lijken haar niet te raken. “Wij halen heelhuids de overkant”, zegt ze met een felle blik in haar ogen. “Omdat God het wil.”