Marlene Dumas, The Image as Burden

RECENSIE - Marlene Dumas is voor Beatrix Ruf, de directeur van het Stedelijk Museum, een van de grootste hedendaagse kunstenaars. Ongetwijfeld vormde deze uitspraak voor de tv-programma’s De wereld draait door en College Tour dé aanleiding om aandacht te besteden aan de in Zuid-Afrika geboren en sinds 1976 in Nederland wonende kunstenares.

Joost Zwagerman vertelde vrijdagavond bij Matthijs van Nieuwkerk in DWD over de expositie van Dumas’ werk die momenteel in het Stedelijk Museum te zien is. Hij gaf uitleg bij verschillende tentoongestelde schilderijen. Van de voorbereiding op de expositie werd een korte filmimpressie gegeven.

Later die avond was Marlene Dumas te gast bij Twan Huys in het programma College Tour. Ook daarin werden wat filmpjes over Dumas’ jeugd, een selectie van haar schilderijen en haar werkwijze getoond. Marlene schildert graag op de grond. Studenten mochten vragen stellen over haar ‘schildergeheimen’ en de kunstenares vertelde iets over haar manier van werken. Haar advies aan de studenten: ‘Zoek je grenzen op.’

Marlene Dumas stelde zich in het programma erg bescheiden op. Ze vertelde dat krantenartikelen en foto’s haar inspiratiebron vormen en dat zij daar haar schilderijen op baseert. Maar ze tekent het getoonde niet precies na: ‘Ik ben geen realist,’ zei ze. ‘Ik schilder beelden.’

Een voorbeeld van recent werk is het schilderij The Nuclear Family uit 2013. (Klik op de foto voor een grotere versie.)

 
Een ander inkijkje in Dumas’ werkwijze wordt ook gegeven door T Magazine. Aldaar wordt in detail beschreven hoe twee schilderijen, beide genaamd The Widow, tot stand zijn gekomen. Op de schilderijen is Pauline, de vrouw van de vermoorde minister-president Patrice Lumumba van de Republiek Kongo te zien.

De schilderijen, gebaseerd op foto’s van Lumumba’s begrafenis, zijn – als veel van haar werk – voor meerdere uitleg vatbaar. Voorkennis, waarneming en ervaring beïnvloeden de interpretatie. Ook Joost Zwagerman in De wereld draait door wees op de verschillende manieren waarop naar haar afbeeldingen kan worden gekeken.

Voor de echte kenners zullen de hierboven genoemde tv-programma’s vast niet nodig om een bezoek aan het Stedelijk in te plannen. Veel andere kijkers zijn ongetwijfeld wakker geschud. Velen zullen niet hebben geweten dat zij de maker is van het beroemde portret van het fotomodel Naomi Campbell. Het portret hangt letterlijk op grote hoogte.

 
Marlene Dumas schildert echter niet alleen beroemdheden (Marilyn Monroe, Bin Laden, Romy Schneider, Phil Spector), ook haar dochter heeft ze meermalen geportretteerd. Ze laat zich graag inspireren door actuele zaken. Aan de hand van dagelijkse beelden, zoals (nieuws)foto’s, schildert ze gebeurtenissen, portretten en (groepen) personen.

Afgelopen zaterdag zag ik de tentoonstelling en het was zeer de moeite waard. Uit alle hoeken van de wereld werden bijna tweehonderd werken voor de tentoonstelling bijeengebracht. Op een aansprekende en doordachte wijze zijn de schilderijen naar thema en schilderperiode over de zalen verdeeld. Baby’s, dood, tranen, erotiek zijn enkele thema’s die leidend waren voor de expositie-inrichting.

De constante kwaliteit valt op ook als werk uit verschillende periodes samen wordt getoond. Wat daarnaast opvalt is het kleurgebruik en het lijnenspel waarmee Dumas haar schilderijen opzet. Op het eerste oog heel gewoon lijkend blijkt het schilderij inderdaad toch iets bijzonders te bevatten. Soms lijkt het of ze emoties wil opwekken met vlekken en kleurnuances. Dan weer werkt ze met krachtige en extra dik aangezette lijnen.

 
Met haar kleurgebruik en aandacht voor detail en contrast vertellen haar schilderijen meer dan de oppervlakkige waarnemer op het eerste moment zal zien. Gelukkig zijn er genoeg banken in de grote museumzalen om even te zitten en de schilderijen op je in te laten werken.

 
Het Stedelijk Museum biedt met de expositie The Image as Burden een prachtige mogelijkheid om met de verbeelde en vaak geëngageerde visie van deze Nederlands/Zuid-Afrikaanse kunstenares kennis te maken. Marlene Dumas zoekt de confrontatie met de toeschouwer. Die uitdaging aangaan, zelf kijken en oordelen. Gaan!

De expositie blijft tot 6 januari 2015 in het Stedelijk Museum, daarna is deze nog te zien in Tate Modern Londen en in de Foundation Beyeler, Riehen/Bazel.

Afbeeldingen 3 en 4 zijn gemaakt door de auteur. De overige afbeeldingen zijn met toestemming van het Stedelijk Museum overgenomen.