COLUMN - Het mag niet en elke vier jaar leggen politicologen dat opnieuw uit. Maar de verleiding is blijkbaar te groot: journalisten kunnen het niet laten om lokale resultaten om te rekenen naar een landelijk beeld. De hypothetische vraag ‘Wat betekenen deze lokale uitslagen als er nu Tweede Kamerverkiezingen zouden zijn gehouden?’ moeten media niet stellen.
Er zijn empirische redenen om de som niet en een retorische reden om de rekensom wel te maken. De retorische reden is dat nummers objectiveren en overtuigen (wat de aantrekkingskracht verklaart). Probleem is dat de rekensom an sich buitengewoon problematisch is. Het is een aantrekkelijke gedachte om de coalitie (de Haagse dat is) de maat te nemen met een gigantisch zetelverlies of juist op te geilen met flinke winst, maar de verschillen tussen de verkiezingen op lokaal en landelijk niveau zijn gewoon te groot om net te doen alsof er (numeriek) geen verschillen zijn. Dan worden niet appels en peren vergeleken, maar appels met bromfietsen.
Duh …
De gemeente is het Rijk niet. Tussen beide bestuurslagen zitten meer verschillen dan overeenkomsten. Er is bijvoorbeeld sprake van een hierarchische verhouding tussen beide: het Rijk heeft altijd het laatste woord. En meer dan praktische bezwaren is het Rijk ook de arena voor ideologische tweestrijd. Zo is in Leiden een samenwerking binnen het college tussen SP en VVD volstrekt normaal, in Haagse kringen zal er dan nog heel wat water door de Rijn moeten stromen als die samenwerking al niet was uitgesloten.
Dichter bij (welke) burger?
Het contact tussen gemeenten en Rijk compenseert het belang dat kiezers aan de verkiezingen hechten niet. Blijkbaar is het uitvoeringsniveau van (verplicht) beleid (uit Den Haag) geen reden om (op) een partij (wel of niet weg) te stemmen. Gekscherend: er zijn geen socialistische, liberale, christelijk-conservatieve manieren om een hondendrol op te ruimen, lantaarnpalen te repareren of fietsverlichting te controleren. Het moet ‘gewoon’ gebeuren.
Geen electorale kansen
De enorme budgettoename door de decentralisatie van de zorg (soms een verdubbeling) zal politiek-electoraal evenmin zoden aan de dijk zetten: maar weinig mensen maken er gebruik van en het onderwerp is derhalve electoraal niet zo interessant. Geen partij is tegen goede zorg, geen kiezer weet na twee weken aantreden nog hoe het dossier er precies uitziet. Daar hebben doorgewinterde wethouders met dito ambtenarenapparaat al veel moeite mee.
Make local great again
Op lokaal niveau doen ook lokale partijen mee. Losgezongen uit diverse moederkerken halen ze landelijke partijen links en rechts in. En die lokale partijen zijn niet te vergelijken met afscheidingen in de Tweede Kamer. Die zijn namelijk onder een andere vlag de Kamer ingestemd en hebben zich, eenmaal verzekerd van een zetel, afgescheiden. Lokale partijen worden veelal in de gemeenteraad gekozen – ze doen dus mee aan de verkiezingsstrijd.
Gespleten persoonlijkheid
Ten slotte, wat geen uitputtende lijst bezwaren tegen een vergelijking van lokaal en landelijk suggereert, zijn er kiezers die op lokaal niveau wat anders kiezen dan op landelijk niveau, gewoon, omdat het kan. Of, in mijn geval, omdat ik landelijk graag zie dat een ideologie uitvoeringskansen krijgt, maar op lokaal niveau mijn gemeente graag in kundige handen wens. Landelijk kies ik dus ideologisch, lokaal stem ik vooral persoonlijk. Mijn stem op een lokale partij zou dus in de vergelijking mee worden geteld met een partij waar ik op landelijk niveau niet op zou kiezen. En ik ben denk ik niet de enige.
Verscheen eerder bij VanderLubben // Social Journalism.
Reacties (11)
Daarnaast, in veel kleinere gemeenten doen landelijke partijen niet mee. In mijn gemeente is er geen GL en PvdD (en ook geen PVV of FvD, SGP, DENK, 50PLUS, maar dat terzijde). Dus stem ik maar SP, iets wat ik landelijk never nooit zal doen.
@0: alweer zo’n veel te lang stuk over een eenvoudige kwestie. Korter!
Maak er anders een zinnetje van in Waan van de Dag? Meer moet dat niet zijn.
De aanwezigheid van lokale partijen en de afwezigheid in sommige gemeenten van landelijke partijen maken een vergelijking tussen lokale en landelijke verkiezingsresultaten moeilijk.
Toch zijn er denk ik ook nog genoeg mensen die bij alle verkiezingen, ongeacht de bestuurslaag, dezelfde partij stemmen omdat ze daar een band mee hebben. En er zijn ook mensen die teleurgesteld zijn over het optreden van hun partij landelijk en die dat bij de eerstvolgende verkiezingen willen laten weten door te switchen naar een andere partij. Ik zou me kunnen voorstellen dat dit bij GroenLinks vanwege afhaken bij de formatie en bij D66 vanwege het regeren met rechts het geval kan zijn. En ik neem aan dat de PvdA ook op enig herstel hoopt door stemmen van mensen die spijt hebben Asscher in te steek te hebben gelaten.
@3: Dat GroenLinks-frame blijft behoorlijk hardnekkig. Even voor de duidelijkheid: de meeste Groen Links stemmers vinden het juist heel goed dat Klaver eruit is gestapt (dat zag je ook in de peilingen, die toen helemaal niet veranderden). Het zijn juist de politieke tegenstanders van GroenLinks die het betreuren.
@4: Dat. En er wordt wel degelijk anders gestemd bij verschillende verkiezingen. Als er een goede club is van een bepaalde partij kan dat enorm schelen ook. Ook lokale hete hangijzers kunnen nogal wat verschil betekenen.
Zelf stemde ik bv bij provincie en waterschap zo radicaal mogelijk richting natuurpartijen gezien dat een van de belangrijkste onderwerpen van die bestuurslaag is. Althans toen in mijn provincie.
Het is dus nogal zinloos. En schadelijk want de media trompeteert daarmee over het onderwerp heen om de Haagse poppetjes blijvend aandacht te geven. Kennelijk is het voor journalisten te ingewikkeld om een format te bedenken waarmee je het verkiezen van *lokale* politici kan verslaan.
Het betoog is op zich prima, de kop daarentegen is onjuist. De lokale verkiezingen vormen wel degelijk een graadmeter voor de landelijke coalitie. De vergelijking moet daarbij wel anders gemaakt worden (met de vorige raadsverkiezingen ipv de TK verkiezingen).
Ik heb nooit begrepen waarom gemeenteraadsverkiezingen in heel Nederland op dezelfde dag moeten zijn. Waarom mogen gemeentes niet zelf verkiezingen uitschrijven? Binnen de wettelijke regels, natuurlijk.
Spreiding van gemeentelijke verkiezingen zou waarschijnlijk vanzelf zorgen voor meer onderscheid met landelijke politiek. Omdat dan niet heel Nederland in één keer gaat stemmen, en omdat het dan veel makkelijker is aandacht te geven aan de lokale onderwerpen van gemeentes waar op dat moment verkiezingen zijn.
Als gemeentes nou ’s de mogelijkheid zouden krijgen om zelf nieuwe verkiezingen uit te schrijven als er bijvoorbeeld een bestuurscrisis is. Voor een gemeenteraad die dan gewoon weer 4 jaar mag blijven zitten. En als die 4 jaar ook geldt voor verkiezingen van een nieuwe raad vanwege een gemeentelijke herindeling (als ik het goed heb is dat nu niet zo). Dan zouden de gemeenteraadsverkiezingen geleidelijk aan steeds meer gespreid raken in de tijd. Dat zou mij best een goed plan lijken. Of zijn er ook goede redenen om dat niet te doen?
@7: Dat is helemaal niet zo’n gek idee, eigenlijk …
@7: Opzich een prima idee, maar het zou zomaar kunnen dat de opkomst dan *nog* lager is, dan wanneer er de nodige landelijke aandacht is voor gezamenlijke gemeentelijke verkiezingen.
Ik volg dit ‘probleem’ al langer. Hier in de buurt is een grote lokale partij die met D66 is samengegaan in die gemeente. Is dat dan een landelijke of een lokale partij?
Toch is er helaas een andere koppeling. Als landelijke partijen het goed doen, dan profiteren hun lokale afdelingen daarvan. Als landelijke partijen het slecht doen, dan zijn de lokale afdelingen daar de dupe van en gaan stemmen verloren (blijven thuis) of krijgen lokale partijen hun stem.
Zelf vind ik het jammer dat mensen de lokale politiek te weinig volgen om gemeentelijke een overwogen keuze te maken. Regionale kranten worden weinig gelezen en ook de omroepen worden vooral nationaal bekeken.
Onze burgemeester (van dat bord hierboven) vond dat het de vorige keer goed ging, omdat we vanwege een fusie lokaal een jaar later stemden. Hij vond dat elke gemeente op een andere dag de lokale verkiezingen moet hebben om minder last te hebben van landelijke politici en invloeden. Hij vergat er wel bij te vermelden dat door die afwijkende datum de opkomst 10 procentpunten lager was t.o.v. eerdere jaren en vergelijkbare gemeentes.
De peilingen voor Amsterdam laten in ieder geval een interessant beeld zien. D66 verliest t.o.v. GroenLinks, de andere regeringspartijen VVD en CDA blijven stabiel. PvdA en SP verliezen vooral aan DENK en BIJ1 en FvD komt schijnbaar vanuit het niets:
https://www.telegraaf.nl/nieuws/1521127/strijd-tussen-d66-en-groen-links-in-amsterdam