OPINIE - In het licht van de toenemende overdracht van Rijks- en provinciale taken aan gemeenten, is het – vanwege hun gebrek aan ingangen in Den Haag – riskant om op een lokale partij te stemmen, meent Marianne Thieme, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren.
De laatste weken is in de media breed aandacht gegeven aan potsierlijke spotjes, posters, en stuntjes waarmee lokale politici zich in de kijker proberen te spelen. Condooms waarop de PvdA beweert ‘keihard de beste te zijn’, autostickers waarop de VVD aangeeft dat rechts per definitie voorrang zou moeten hebben, de Sosjaal van de SP die warmte had moeten bieden in de koude maartmaand, kortom de creativiteit kende nauwelijks grenzen. De echte potsierlijkheid moet echter vooral worden gezocht in de wijze waarop de landelijke politiek de gemeenteraden feitelijk alle mogelijkheden uit handen slaat om de bevolking lokaal te representeren.
Het klinkt prachtig, de Rijksoverheid die ervoor kiest de gemeenten ‘meer verantwoordelijkheden te gunnen’. Medebestuur zou zo een kerntaak worden van het lokale bestuur. Gemeenten krijgen taken toebedeeld op het gebied van werkgelegenheid en bijstand, op het gebied van sociale werkvoorzieningen, op het gebied van de jeugdzorg, en over het al dan niet toelaten van bijvoorbeeld megastallen in het landelijk gebied. Maar in plaats van meer zeggenschap, krijgt de gemeente, nadat er tal van nieuwe taken door de Rijksoverheid over de schutting zijn gegooid, vooral minder te zeggen. Het zijn vrijwel zonder uitzondering hoofdpijndossiers waarvoor het Rijk geen oplossing heeft, of die in elk geval tal van knelpunten bevatten. De gemeenten krijgen veel minder budget beschikbaar voor de uitvoering van taken dan het Rijk voor zichzelf beschikbaar stelde (en waarmee de Rijks- en provinciale overheden al niet of nauwelijks rondkwamen).
Er moet dus meer gebeuren voor minder, terwijl de gemeenten aangeven voor veel van die taken niet klaar te zijn, omdat ze de expertise en de capaciteit missen om tot een goede uitvoering te komen.
Ongeveer 80% van de gemeentelijke budgetten kwam al uit Den Haag, waarmee de gemeente al relatief weinig eigen beslissingsbevoegdheid had. De lokale heffingen zoals OZB en rioolheffing worden met name voor onderhoud van gemeentelijke wegen, plantsoenen en rioleringen gebruikt, zodat er maar een paar procent op de gemeentelijke begroting overblijft waarover de gemeenteraad in alle vrijheid kan beslissen en beschikken.
Een praktisch voorbeeld kan duidelijk maken hoezeer de gemeenteraad straks met handen en voeten gebonden is. Waar de landelijke overheid niet tot deugdelijke kaders voor de bouw van megastallen kon komen, werd die bevoegdheid voor het gemak aan gemeenten gedelegeerd. De gemeente Horst aan de Maas zag bijvoorbeeld geen bezwaar in de bouw van een ‘gigastal’ in Grubbenvorst voor één miljoen kippen en 35.000 varkens met een eigen slachterij en mestverwerking. Bezwaren van omwonenden – de Q-koorts epidemie nog vers in het geheugen – werden weggewimpeld. De stal zal er komen.
Gemeenten zijn simpelweg niet opgewassen tegen ondernemingen van deze omvang. In 2004 raakte de provincie Gelderland in korte tijd door haar fondsen heen toen ze binnen anderhalf jaar 250.000 Euro aan juridische kosten moest maken. De gemeente Buren moest zelfs een miljoen euro investeren in procedures tegen ‘De Knorhof’, een megastal die zelfs nog vele malen kleiner is dan de gigastal die in Grubbenvorst zou moeten verrijzen.
Ondernemers kunnen gemeenten letterlijk kapot procederen. Gedeputeerde Henk Aalderink (VVD) zei daarover destijds: ‘De Knorhof is een vrijstaat waar je met de ME naartoe zou moeten om orde op zaken te stellen.’
Ook kan de ambtelijke staf van een gemeente als Horst aan de Maas projecten van een omvang als deze nauwelijks beoordelen. Daarom komen de gemeenten tot ‘gemeenschappelijk regelingen’ samen met een groot aantal andere gemeenten waarmee taken worden geclusterd.
Komt een wethouder van Horst aan de Maas in de gemeenteraad met een voorstel, dan is dat in veel gevallen al vergaand voorgekookt in het overleg met pakweg twintig andere gemeenten. De gemeenteraad heeft nauwelijks middelen de wethouder bij of terug te sturen, omdat al het voorwerk al is verricht in samenspraak met twintig andere wethouders en de gezamenlijke ambtelijke staf.
De verenigingen van griffiers, raadsleden, rekenkamers en verschillende hoogleraren hebben de onwerkbaarheid van deze situatie al aangegeven, maar de decentralisatie lijkt niet te stoppen. Kennelijk hoopt de landelijke politiek op versnelde fusies tussen gemeenten, als gevolg van het onvoldoende werken van gemeenschappelijke regelingen. Raadsleden krijgen zo steeds minder te zeggen, hun functie wordt uitgehold door de decentralisatie die juist de indruk gaf dat ze meer te zeggen zouden krijgen.
Terwijl veel kiezers overwegen op lokale partijen te stemmen omdat ze klaar zijn met de landelijke politieke partijen, zullen juist bij de onwerkbare situaties die na de decentralisatie dreigen te ontstaan ingangen nodig zijn vanuit de gemeentepolitiek naar de landelijke politiek om de noodzakelijke reparaties snel te kunnen realiseren. Om die reden is een stem op een lokale partij riskant, omdat deze geen ingang heeft in Den Haag.
Wie wil protesteren tegen het huidige beleid, doet er beter aan een oppositiepartij-met-schone-handen te kiezen dan een gedoogpartner van het bekritiseerde beleid groot te maken of via een stem op een lokale partij aan invloed in te boeten.
Er zijn nog partijen die tegen de decentralisatie stemden en die het niet op een akkoordje gooiden met coalities van water en vuur. Maar ze zijn met een kaarsje te zoeken!
Reacties (6)
riskant om op een lokale partij te stemmen, meent Marianne Thieme, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren.
Fijn betoog, mevrouw Thieme. Echter kon ik uw partij niet vinden op onze lokale kieslijst, van de gemeente Moerdijk. En ik zaag nog liever mijn vingers er af met een roestig keukenmesje, dan dat ik op de wel hier aanwezige landelijke partijen stem. PvdA, VVD, CDA, GL, CU, SP: over mijn lijk. Blijft simpelweg over de lokalen.
@0: “Raadsleden krijgen zo steeds minder te zeggen, hun functie wordt uitgehold”
Dat lijkt meer een oproep om niet te stemmen of heb je alleen maar invloed als je bij het grote Haagse zusje kunt klagen?
Juist voor een aktiepartij een vreemde oproep.
@1: Blanco of niet stemmen is ook een optie, maar dat terzijde. Waar ik me wel een beetje aan stoor in dit nieuwe decentralisatie beleid is dat het zo lekker inconsequent is. Enerzijds wordt taken nu naar de gemeentes gegooid onder het mom van “das beter want lekker dicht bij de burger” (mhh stiekem eigenlijk gewoon bezuinigingen maar a la) en tegelijkertijd worden we klaargestoomd om gemeentes te fuseren, want groter is beter…..Dus is het nu “klein maar fijn” en leggen we allerlei taken nu heel laag dicht bij de burger of gaan we centraliseren omdat kleine eenheden samenbrengen omdat je dan schaalvoordelen hebt beter is?…Kortom, ,allerlei bezuinigingsmaatregelen die eufemistisch worden gebracht overgoten met ideologische prietpraat. Bezuinigen moeten ze zelf weten in Den haag maar wees er dan gewoon eerlijk over.
En nee ik weet ook nog niet wat ik ga stemmen morgen.
@3, en als de gemeentes dan bovendien hun eigen keuzes maken (bv om niet meteen alle bijstanders onder zweepslagen te werk te stellen) dan moeten gemeenten gedwongen worden om wel uniform beleid uit te dragen. Wut??
Inderdaad, een betoog vol prietpraat van een “one track pony”, als mij deze verbuiging van trick wordt toegestaan. Er is lokaal wat meer aan de orde dan enkel de bio-industrie.
Iedereen mag het bezuinigen op de zorg schande vinden, maar de lijn die het brede midden heeft ingezet is dat de professionele verzorgingsstaat moet worden hervormd.
Daar zijn redelijke cijfermatige onderbouwingen voor, al zijn de miljarden voor de JSF, Griekenland en Oekraine ook ondermijnend.
Vraag: hoe gaan gemeenten die hervorming dan uitvoeren?
Martin van Rijn vertelt het ons: de gemeenten mogen het zelf bedenken. Om die reden vindt zelfs de VNG nog dat het een goed idee is dat we decentraliseren. Maar hij heeft wel te maken met het dedain van zijn Haagse ambtenaren, die overbodig dreigen te worden en dus heel zeker weten dat die sukkels op het platteland al die taken nooit aan kunnen.
Zo ontstaat een wedstrijd: kunnen gemeenten snel genoeg laten zien dat ze het goed en beter kunnen? Of is de ambtelijke macht in Den Haag al druk bezig met complicerende regels en verdeelsystemen te bedenken, om zichzelf mee aan het werk te houden en de decentralisaties te frustreren?
Als gemeenten echt met de bevolking in hun wijken bezig zijn, de wijkverpleging organiseren, Buurtzorgsystemen volgen, dan zou ik op die partijen stemmen. De lokale partijen doen het niet beter, eerder minder. Maar met het betoog van Thieme heeft dat niets te maken.
@1: Zoveel keus en dan een roestig keukenmesje / vingerloze hand prefereren. Mis ik iets?
Of wil je echt
perse
de PVV?
Dan kan ik me inderdaad voorstellen dat je behoorlijk baalt nu.