Kunst op Zondag | Schedel

Het klinkt wat bot, maar in de kern is de mens niet meer dan een gebruiksvoorwerp? Pel alle uiterlijkheden er af, en er rest niets dan een schedel en wat botten. Die wel bruikbaar zijn als sieraad, wandversiering, bushokje of kunstobject.

De schedel spreekt meer tot de verbeelding dan een enkel botje. Ongetwijfeld omdat we in een schedel meer van onszelf herkennen dan in een stukje ellepijp. Als symbool van de sterfelijkheid is de schedel onderdeel van zogenaamde vanitasschilderijen. Zoals op de afbeelding boven dit artikel. Een schilderij uit 1660 van Aelbert Jansz van der Schoor.

Aan een schedel is weinig ‘vanitas’ (ijdelheid) meer af te zien. Tot op vandaag brengen kunstenaars de schedel in verband met ijdelheid en vergankelijkheid. Er zijn echter ook kunstenaars die de schedel puur als materiaal zien om mee te werken. Een vorm van leven na de dood?

Een ethische kwestie kan zijn: gebruik je echte schedels of respecteer je de eeuwige rust en maak je schedels na? En wat te denken van de ophef die de platina schedel van Damien Hirst veroorzaakte? IJdele kunstenaar of geslaagd symbool voor de hoeveelheid geld die de mens besteedt om het leven te rekken?

Gek ‘Ecce Animal’ , een uit gelatine en cocaïne opgebouwde schedel van de Nederlandse kunstenaar Diddo nauwelijks ophef veroorzaakt. Stel dat het beeldje van 12 x 18 x 22 cm voor de helft uit cocaïne bestaat, dan zit er toch gauw zo’n ruim 118 tot 142 duizend euro aan straatwaarde in.

Hoe dan ook, schedels van mens en dier blijven intrigeren. Een greep uit de veelzijdige kunstuitingen met schedelsna de break.
 
Charles Allen Gilbert – All is Vanity, 1892.

In zijn project Grave Tomb (Swords, skulls and crosses) bekleedde Jan Fabre schedels met de dekschildjes van onder andere prachtkevers.
Jan Fabre – Schildjes van de kever, polymeren, opgezette vogel, 2000.

Alex de Vries haalt koeienschedels uit het slachthuis, begraaft ze in de tuin om ze later, schoongevreten en wel te beschilderen.
Alex de Vries – beschilderde koeienschedels, 2013.

Ron Moret verzamelt allerlei dingen die hij op straat en rommelmarkten vindt. Hij gebruikt ze onder andere in zijn stalen schedelwerken.
Ron Moret –  Een schedel in een schedel.

Hans van Bentem maakt kroonluchters. In het Escher Museum hangen er een paar. Onderstaande kroonluchter is, onder andere, in 2008  te zien geweest op Lowlands.
Hans van Bentem – Skull chandelier.

Guido Geelen maakte schedel van gebakken klei en voorzag ze van een gouden laagje.
Guido Geelen – Gouden dierschedels met maisvaasbeeld, 2003.

Joshua Harker maakt digitale ontwerpen van schedels, die met 3D printers ‘afgedrukt’ worden.
Joshua Harker – Crania anatomica filigre.

Anke Land heeft een serie wandkleden gemaakt waarop de schedel figureert.
Anke Land – wandkleden ‘Precious’ (links) en zonder titel (rechts).

Vincent van Gogh schilderde een schedel met een sigaret tussen de tanden, lang voordat roken met sterfelijkheid in verband werd gebracht. Chris Jordan brengt massaconsumptie in beeld en heeft Van Goghs skelet nagemaakt, Nu opgebouwd uit 200.000 sigarettenpakjes, het equivalent van het aantal Amerilanen die aan roken doodgaan. Kijk in zijn diaoverzicht bij de nummers 15 tot en met 19.

Er zijn meer kunstenaars die in de vorm van een schedel de rookdood symoliseren.
Serena Carone – Crane Camel Grand.

Onze schedel woont in ons. Na de dood kan er iemand anders in wonen? Joep van Lieshout maakt schedels die dienst doen als bushokje of als sauna. De schedel-abri viel niet in de smaak bij de  Dordtse gereformeerde scholen die er tegen aan kijken.
Atelier van Lieshout – Wellness Skull, te zien geweest op ArtZuid, Amsterdam, 2013.

Tot slot: wil je je eigen Damien Hirst-schedel maken? Dat kan. Narao Lizar heeft een bedrijfje opgericht waar je met zelfbouw-kits mderne meesterwerkjes kan namaken Met de iHirst-kit maak je zelf een kostbare schedel.