In de marge van de wereldkampioenschappen voetbal zul je de komende weken het woordje ‘favela’ af en toe tegenkomen. Mooi woord. Het is de wat exotische benaming voor sloppenwijk.
Er wordt beweerd dat zo’n WK goed is voor Brazilië en dus ook goed voor de favelas. Het is maar gedeeltelijk waar en de bewoners van de sloppenwijken vrezen dat die waarheid niet langer duurt dan het WK zelf.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken geeft een negatief reisasdvies voor de favela’s, maar wie naar het WK reist moet zeker eens een Favela Tour doen en het Favela Museum bezoeken. De Braziliaanse sloppenwijken zijn immers meer dan geweld tussen drugsondernemers en politie en demonsterende favelabewoners.
Zeker, het is nog lang geen ‘Living together in paradise’. De Vietnamese kunstenaar Nguyen Manh Hung ziet een urbane toekomst in van sloppenhuisjes opgetrokken torens.
Dat doet denken aan Torre David in de Venezuelaaanse hoofdstad Caracas.
Een mislukt ontwikkelaarsproject dat door krakers werd bezet en nu te boek staat als een verticale favela.
Dat ging anders met de Abraham Lincoln toren in de Braziliaanse hoofdstad Brasilia. De toren is nooit afgemaakt. Krakers uit een naburige favela werden er na een paar maanden uitgezet en verder gebeurde er niets. Met het project ‘Paraiso Ocupado’ willen de Nederlandse kunstenaars Wouter Osterholt en Elke Uitentuis geld inzamelen om de toren af te bouwen en appartementen op te kopen die aan de krakers kunnen worden teruggegeven.
Brasilia is een relatief jonge stad, waar de in 2012 overleden Braziliaanse architect Oscar Niemeyer een groot aandeel in had. In 2007 ontwierp Niemeyer voor de ex-hoofdstad Rio de Janeiro een voetgangersbrug die de favela Rocinha verbind met een wijk met sportcomplexen. De brug is één van de projecten in de aanloop naar de WK en de Olympische Spelen 2016. Mede bedoeld om de leefomstandigheden van de inwoners van Rio te verbeteren. Helaas is er al zoveel geld aan uitgegeven dat de voortgang stagneert.
Stadions mogen dan niet helemaal af zijn, het zint de favalebewoners nog minder dat het verbeteren van hun behuizing, omgeving en leefomstandigheden zo slecht verloopt. Om die bewoners een steuntje in de rug te geven zijn er kunstenaars die hun boeltje wat opvrolijken.
Niet om met een glimlach de ellende te verdoezelen. Het gaat in bijna alle gevallen om, in samenwerking met de favelabewoners, de buurten op een andere manier in het nieuws te brengen dan met alleen de wedstrijden tussen politie en drugsbendes.
De Spaanse kunstenaarsgroep Boa Mistura gaf samen met de bewoners van Vila Brâsilandia, een favela in São Paulo, de straten een kleurtje en mooie woorden.
De Nederlandse kunstenaars Jeroen Koolhaas en Dre Urhahn zijn al wat jaartjes in Brazilië bezig. Met hun Favela Painting project hebben ze vorig jaar geld ingezameld om een waanzinnig idee uit te voeren: niet een enkel huizenblok of een paar straten in de verf zetten maar een compelete favela.
Met het project ‘Women are heroes’ van fotograaf en kunstenaar JR lijkt het of de favelas je met tientallen ogen aankijken.
Het zou een aardig idee zijn als de voor- en nabeschouwingen van de voetbaluitzendingen uit favela tours zouden bestaan. Op zoek naar de grote hoeveelheid fraaie graffiti, galerietjes en mooie muziek.
Update 10 juni 2014:
De informatie in de zesde alinea (over de Abaham Lincoln Toren) blijkt onjuist. Wouter Osterholt, één van de initiatiefnemers van ‘Paraisio Ocupado’ stuurde een mail en schreef:
“De Ambraham Lincoln toren (torre H) is gebouwd in Barra da Tijuca en was onderdeel van een masterplan ontwikkeld door Niemeyer en Costa in het zuidwesten van Rio de Janeiro. (10 jaar na de bouw van Brasilia). We waren verder inderdaad van plan om een crowdfunding campagne op te zetten. (zoals ook nog staat te lezen op de website) Echter door onverwachte wending binnen het project is dit komen te vervallen. Er zijn namelijk geruchten dat de vereniging van eigenaren op de hand zijn van de corrupte ontwikkelaar en zijn familie. Er wordt zelfs sterk getwijfeld aan de ‘echtheid’ van de krakersgroep. De kraak uit 2005 lijkt in scene zijn gezet om verschillende redenen die te ingewikkeld zijn om zo even in een email uit te leggen.
We gaan volgend jaar weer naar Rio om verder te werken aan dit langlopende project en willen dan het project afronden. het idee is om een museum op te richten met de ontstaansgeschiedenis van de wijk. Hier komen alle verhalen aan bod, evenals alle geruchten over de kraak.”
Reacties (14)
Die brug is een typisch megalomaan project van mislukking.
Symboolfalen. Voorbeeldfalen.
Dat kleur brengen in die sloppenwijken, dat is echte kunst.
Idee, lef, realiteitszin, gemeenschapszin, toekomstvisie en psychologie van de kleur. Dat geeft toekomst en positief denken, het is leuk. Die brug is gewoon weer een toegevoegde frustratie van mislukking. Zoals zovele projecten.
Een mooi opgeschilderde krottenwijk zonder infrastructuur, onderwijs en inkomen blijft een mooi opgeschilderde krottenwijk. Dan de bendes en de politie: het verschil is dat de laatste een uniform aan heeft en de staat vertegenwoordigt die geen reet doet aan de armoede in de Favela´s of de vele andere krottenbuurten in het hele land.
Met de bouw van stadions is er veel geld weggevloeid om dit soort problemen aan te pakken.
De nederlandse straten vol met oranje vlaggetjes zijn natuurlijk ook kunst geworden hiermee.
@2:
Maar toch toch durf ik wel te stellen, dat ze liever in een “mooie” dan in een asgrauwe krottenwijk wonen.
Vergelijk het met een gevangene/onderduiker (m/v) die een stukje blauwe lucht, vogeltje of boom ziet.
Er zijn mensen die dit zien als als een vorm van besmettelijke vorm van waanzinnige onesthetische ongein ;-)
Overigens:
Goed artikel!
@3: Oh ja joh?
Weet je wat voor klimaat daar heerst? In twee jaar is al die verf afgebladderd en gaan die genereuze kunstenaars het dan opnieuw schilderen, de hele wijK en alle belende straten(dat zijn er nogal wat)?
Weet je hoe de mensen opstaan?
Geen ontbijt (maar wel mooi geschilderde kunsthuizen), geen wc, gewoon op straat ( maar wel mooi geschilderde kunsthuizen), geen werk, behalve als kind misschien met een emmertje sop en een spons met 300 concurrenten autoramen wassen in de straten (maar wel mooi geschilderde kunsthuizen), geen onderwijs te bekennen in de buurt (maar wel mooi geschilderde kunsthuizen)) en ga zo maar door.
Ik wil geen Godwin doen maar ik doe het toch, als Auschwitz ook zo leuk kunstzinnig was beschilderd was de sfeer toch heel anders geweest toch?
Fuck die kunstenaars, egocentrische klootzakken zijn het, zorg dan met dat geld dat er beschilderde infrastructuur, onderwijs, inkomen en toekomst komt en dan doe je wat voor die buurten.
En met die (kuch) mooie krottenwijken legaliseren ze ook nog eens het grove onrecht wat daar en op vele, vele, plaatsen in de wereld plaatsvindt.
ik ben blij met de minnen, geeft aan dat de kunsten alleen maar over geld gaan, mooi.
Ik heb gewoond in Rio en ik weet waar ik het over heb.
Het verhaal is blijkbaar belangrijker dan de werkelijkheid want kunst, tja daar moet je niet aankomen zelfs als het zogenaamde sociale kunstverhaal gewoon eigen gewin is.
Ga daar eens kijken, stelletje arrogante levensvreemde van het padje gerukte kunstminnaars maar dat durven jullie waarschijnlijk niet want als je de taal niet spreekt en de gewoontes niet kent dan lig je snel onder de grond (onbeschilderd).
Armoede gebruiken voor eigen gewin dat is het en niets minder.
Overigens zijn die plussen en minnen al heel ouderwets tegenwoordig, alleen Gutmenschen kunnen zich hier nog uiten.
Mooi.
@4:
Geen flauw idee en…… , ligt het niet ergens bij de zuidpool? ;-)
N.B.
Schreef ik dat die mensen het goed hebben?
Als je dan toch zo met die mensen begaan bent, heb ik hier een tip om wat van je welvaart af te staan
http://www.she-moves.org/index.php/wat-doen-we/activiteiten-in-brazilie
Zeker in het kader van zoiets als het WK is dit een asgrauwe vorm van onethische esthetica.
@lunarts
Je hebt een punt dat kunst wat wereldvreemd is in die omgeving. Je reactie(s) is/zijn daarnaast ook wel een beetje te fel.
Het project is uitgevoerd met en door de favela-bewoners. Dat geeft aan dat die bewoners er zelf ook bij betrokken zijn en het project ondersteunen. Het geeft een voorbeeld hoe het lot in eigen hand te nemen om iets tot stand te brengen. Van de overheid hoeven ze het niet te hebben. Zo’n brug is kul, de stadions gewoon fout.
Maar roepen helpt niet, doen wel.
Je herkent de mens aan zijn daden, niet aan zijn woorden.
Zelfs al kun je kleur niet vreten, de wereld ziet er beter uit.
En dat helpt.
N.a.v. d @2 en @3 en de reacties daarop:
In een NOS-interview:
Op de vraag wat de lokale bevolking ermee opschiet, dat ze in plaats van in een sloppenwijk dan in een kleurrijke sloppenwijk wonen, is het antwoord van Jeroen Koolhaas en Dre Urhahn Haas&Hahn duidelijk. Ten eerste worden de huizen gestuct voor het schilderen en worden ze dus kwalitatief beter. Daarnaast wordt de bevolking die meewerkt gewoon betaald. En ten slotte: “Als je kamer een zooi is, is de kans groot dat jij je ook niet helemaal lekker voelt. Als ‘ie dan weer is opgeruimd, ziet de wereld er weer een stuk zonniger uit.”
Eén van hun eerdere projecten werd inderdaad aangetast door de tand der tijd en Haas&Hahn wisten geld bij elkaar te krijgen om de boel op te knappen.
En ja, onderwijs, gezondheid en werk zijn belangrijker dan een kunstproject hier en daar. Niet minder belangrijk is waar en op welke wijze mensen willen wonen. Zo zijn er Brazilianen die eigenlijk de favela niet willen verlaten (dat speelde bij de ontruimingen in een aantal favelas). Waarom is dat?
Werelwijd wil men van de sloppenwijken af. WK’s n Olympische Spelen versnellen soms dat proces. Op een manier die ook buiten dat soort evenementjes plaatsvind. Met als effect dat mensen gedwongen hun huizen en hutjes moeten opgeven zonder iets anders ervoor terug te krijgen en het gaat vaak ten kosten van de cultuur en gemeenschapszin die in die wijken is ontstaan.
Het minste dat de kunstenaars met hun projecten bereiken is dat de sloppenwijken in de aandacht blijven.
Vandaag een stukje in de Volkskrant:
´In Rio de Janeiro, waar het Engelse team verblijft, is de onrust in de favela’s in de aanloop van het WK opgelaaid. Vooral geweld tegen politieagenten is in deze sloppenwijken fors gestegen.
Daar valt echt niet tegenop te schilderen.
@10: De Volkskrant vermeld niet om welk geweld het gaat. Het geweld tussen politie en drugsbendes?
Daar valt inderdaad niet tegenop te schilderen. Hoe fraai een gevel kan zijn, kogelgaten vertellen natuurlijk een heel ander verhaal.
Ik begrijp echter nog niet waarom genoemde projecten niet zouden mogen.
@10:
Wat ben je toch een doordrammer!
Voorvaderlijk bloed van beeldenstormers in de aderen? ;-)
Ik heb gewoond in Johannesburg. Ben ik nu ook automatisch een expert in het beoordelen van de toegevoegde waarde van regenbooghuisjes voor de lokale mensen?
Is belangrijk voor mijn Linkedin profiel.
Het bekritiseren van kunstelfjes met kinderlijke gevoelens over het beschilderen van krotten heet hier doordrammen.
Het constant maar propageren van het Gutmensch afkoopsyndroom,namelijk het verdoezelen van de verkrotte werkelijkheid moet vooral als een enorme bijdrage aan de (kunst)wereld worden bezien.
Wat een inhoudsloze treurigheid hier.
En Linkedin is alleen nog een zichzelf rondpompend psychiatrisch project.
Het lijkt hier de P.V.D.A of Groen Links wel.