Deze week was er enige commotie op het beroemde sociale netwerk Facebook. VPRO’s Geschiedenis 24 had bovenstaande klassieke verkiezingsposter van de PSP op haar profiel gezet. En Facebook had het nodig gevonden om die afbeelding, zonder opgaaf van redenen te verwijderen. Naar het waarom van deze censuur valt enkel te gissen. Wij van Sargasso, nooit te beroerd om ergens een complot te zien, vermoeden dat Mark Zuckerberg nauwe banden onderhoudt met de Amerikaanse wapenlobby en dat Facebook daarom pacifistische propaganda weert. Anders zien wij niet in waarom men de met afstand beste Nederlandse verkiezingsposter ooit heeft verwijderd.
Het leek me in ieder geval een mooi moment om Kunst op Zondag te wijden aan de grenzen tussen kunst en politieke propaganda. (Wellicht een leuk tv-formatje trouwens, Tussen Kunst & Propaganda. AVRO, leest u mee?) Normaal vult mijn gewaardeerde collega PJ Cokema deze onvolprezen rubriek, maar die is met vakantie. Over een paar weken zal ie weer terug zijn. Zo gaat dat met vakantie. Je kunt je afvragen waar het eigenlijk op slaat, vakantie. Nergens op natuurlijk. PeeJay had overigens al wel een KoZje klaargezet, maar die is naar volgende week verhuisd, want de actualiteit schreeuwde om iets anders.
Om verkiezingsposters dus. Een vak apart. Met een redelijke lange geschiedenis hier in Nederland. Doordat in 1918 het kiesstelsel met evenredige vertegenwoordiging van kracht werd, was het ineens veel belangrijker om te vertellen waar je voor stond. Dat werd gedaan met behulp van verkiezingsposters. Meteen dat jaar al, liet het campagneteam van Colijn onderstaande iconische verkiezingsposter ontwerpen:
Daar staat ie. H. Colijn. In z’n schipperskloffie. Zuidwester op z’n kop. Handen op tien voor twee. Blik op de horizon. Op koers. Niet zo gek dus dat de postmoderne kunstenaar-politica Rita Verdonk zo’n negentig jaar later besloot Colijns poster af te stoffen en zelf achter het roer te gaan staan. Niet links, niet rechts,maar met volle kracht vooruit. Recht op die ijsberg af.
Het roer is een geliefde metafoor voor de conservatieven. Ineens moet ik denken aan onze favoriete politicus-cinematograaf: Geert Wilders. Doordat alle aandacht altijd naar zijn magnum opus Fitna gaat, is het volgende pareltje een beetje ondergesneeuwd geraakt. We zien Fleur Agema en Geert Wilders in een roeibootje een gesprek voeren over de toekomst van Nederland en van de PVV. De piepende riemen, de houterige dialogen die knipogen naar porno-esthetiek, de semi-authentieke D.I.Y.-beelden, die vooruit-gaan-terwij-je-naar-achteren-kijkt-symboliek… het is allemaal even geraffineerd als simpel. Groot kunstenaar:
Bovenstaande topstukken zijn uitzonderingen. De conservatieven blinken doorgaans niet echt uit in artistieke hoogtepuntjes. Daarvoor moet men toch echt bij de socialisten zijn. Kijk bijvoorbeeld eens waar de SDAP in 1918 mee kwam (was een topjaar, dat moge duidelijk zijn):
Een ferme, in rode trui gestoken arbeider die dreigt verstrikt te raken in de greep van een onheilspellende octopus, probeert de tentakels van zijn belager door te hakken. De tentakels dragen woorden als ‘hongersnood’, ‘oorlogsleed’ en ‘anarchisme’. ‘Stemt rood’ staat er in sierlijke letters boven geschreven. Heerlijk. Helder. Henk. Enigszins bombastisch affiche, je moet er van houden, maar in z’n soort is ie goed uitgevoerd.
Of neem deze S.D.A.P.-poster uit 1933. Schurkt tegen de futuristen aan, die zo fan waren van Mussolini. De futuristen, met hun geweldverheerlijking, afschuw van stilstand en idee dat oorlog de Cilit Bang is van de samenleving.
Vandaag de dag zorgen de socialisten nog steeds voor de artistiek meest verantwoorde verkiezingsposters. De SP toont zich al jaren de meesters van het politieke puntdicht. Met als hoogtepunt deze:
Je hebt ze ook nog met het woord SP. erachter. Maar deze is sterker, juist omdat er geen SP achter staat. Die tomaatjes zijn voldoende. Nee, de socialisten hebben veruit de beste kunstenaars in hun achterban zitten. Misschien hebben juist ook zij kunstenaars in de achterban die bereid zijn om zich in te zetten voor de goede zaak. Liberale kunstenaars halen ongetwijfeld hun neus op voor de politiek. Die hebben wel wat beters te doen. Standbeeldjes boetseren uit hun neuspulp bijvoorbeeld. Of van hun navelpluisjes. En het dan ‘zonder titel’ noemen. Leer mij de liberale kunstenaars kennen. Maar ja, dan loop je dus wel het risico dat je partijtje zich profileert als de C&A van de politiek:
Lijkt natuurlijk nergens op. Ze dachten zelf waarschijnlijk wel gewaagd bezig te zijn, door Thom de Graaff zo pontificaal voor hun logo te zetten. Mensen die nog nooit van D66 gehoord hebben, lezen nu D6 demo en zien daarvoor een man staan die aangeeft dat ie enorm geschapen is. Gewaagd hoor. Maar het slaat natuurlijk helemaal nergens op. Of wat dacht u van deze?
“U wint.” Hoe kom je erop?! Alsof Hans van Mierlo alle hoop heeft opgegeven. Laat maar, we zeggen al niks meer, die gekozen burgemeester komt er niet, dan maar geen directe democratie, en meer geld naar onderwijs is ook niet nodig… u wint. Nee, die van D66 zullen het nooit leren. Alhoewel, dat zeg ik nu wel. Dat dacht ik van de VVD ook. Maar die ontpoppen zich de laatste jaren toch werkelijk tot de Damien Hirst van de Nederlandse politiek met hun provocerende posters. Of wat dacht u hiervan?
Walgelijk voorzitter! Hier laten we het dan ook maar even bij. De ontstaansgeschiedenis van de PSP-poster is trouwens wel een aardige. De foto is, zoals u hier kunt lezen, niet speciaal gemaakt voor politieke doeleinden. Fotograaf Hendrik-Jan Koldeweij wilde gewoon een oer-Hollandse foto maken. Hij liet zijn model naar boven kijken, omdat ie haar niet echt fotogeniek vond. De foto belandde in een beeldbank, waar graficus George Noordanus ‘m spotte. Die maakte er het beroemde affiche mee. Aanvankelijk wilde hij er ‘Neerlands Hoop in Bange Dagen’ onderzetten, maar dat lag juridisch moeilijk vanwege Freek de Jonge & Bram Vermeulen. Zo ziet u maar weer. ‘Ontwapenend’ is een duizend keer betere tekst. Destijds werd de poster door conservatief Nederland als zeer opruiend ervaren. En nu dus door Facebook.
Facebook is kortom het Nederland van de jaren ’70, waar iedereen zo naar terug verlangt. Alles grijpt in elkaar. Connecting the dots, noemde Steve Jobs dat.
De meeste verkiezingsposters hierboven komen van hier.
Reacties (20)
Of neem deze S.D.A.P.-poster uit 1933. Schurkt tegen de futuristen aan, die zo fan waren van Mussolini. De futuristen, met hun geweldverheerlijking, afschuw van stilstand en idee dat oorlog de Cilit Bang is van de samenleving.
Nog nooit gehoord van deze futuristen.
FUTURISTISCH MANIFEST – Marinetti, 1909
1. Wij willen de liefde voor het gevaar bezingen, de vertrouwdheid met energie en roekeloosheid.
2. Moed, vermetelheid en rebellie zullen essentiële elementen van onze poëzie zijn.
3. Tot nu toe verheerlijkte de literatuur de peinzende onbeweeglijkheid, extase en slaap. Wij willen de agressieve beweging verheerlijken, de koortsachtige slapeloosheid, de snelle passen, de salto mortale, de oorvijg en de vuistslag.
4. Wij verklaren dat de grootsheid van de wereld verrijkt is met een nieuwe schoonheid: die van de snelheid. Een race-auto, zijn motorkap versierd met dikke buizen als slangen met explosieve adem… een ronkende auto die als hij rijdt op een mitrailleur lijkt, is mooier dan de Nikè van Samotrake.
5. Wij willen een hymne brengen aan de man achter het stuur, wiens ideale lans voortschiet over de aarde, die op haar beurt ook weer weggeschoten is in het circuit van haar baan.
6. De dichter moet zich vol vuur, schittering en mildheid overgeven, om zo de geestdriftige moed der oerelementen te vergroten.
7. Er bestaat nog slechts schoonheid in de strijd. Een kunstwerk dat geen agressief karakter heeft kan nooit een meesterwerk zijn. Poëzie moet opgevat worden als een heftige aanval op de onbekende machten, om ze zo te dwingen zich aan de mens te onderwerpen.
8. Wij staan op de verste uitloper van het gebergte der eeuwen!… Waarom zouden we achterom moeten kijken als we de mysterieuze deuren van het Onmogelijke willen openrammen? Tijd en Ruimte zijn gisteren gestorven. Wij leven reeds in het absolute, want we hebben de eeuwige alomtegenwoordige snelheid reeds gecreëerd.
9. Wij willen de oorlog verheerlijken — enige hygiëne van de wereld —, militarisme, patriottisme, de verwoestende daden der anarchisten, de mooie ideëen waarvoor men sterft, en de minachting voor de vrouw.
10. Wij willen de musea vernietigen, de bibliotheken, academies van elk soort, en strijden tegen moralisme, feminisme en tegen ieder soort opportunistische of vulgaire lafheid.
11. Wij zullen de grote menigten bezingen, in beweging gebracht door werk, genot of oproer; wij zullen de veelkleurige en veelstemmige vloedgolven bezingen van de revoluties in de moderne hoofdsteden; wij zullen de nachtelijke trillende gloed bezingen van arsenalen en werkplaatsen, in vlam gezet door felle electrische manen; onverzadigbare stations, verslinders van rokende slangen; fabrieken, opgehangen aan de wolken met hun kringelende rookslierten; bruggen als gigantische gymnasten die over de rivieren springen, glinsterend in de zon als blikkerende messen; avontuurlijke stoomschepen die de horizon aftasten, locomotieven met brede borst die op de rails stampen als met buizen bespannen paarden, en de glijdende vlucht der vliegtuigen waarvan de propeller als een vlag in de wind klappert, en lijkt te applaudiseren als een enthousiaste menigte.
Nou snap ik ineens waarom er zoveel gozers met losse handjes in de tweedekamerfractie van de pvv zitten. Wilders zegt het zelf: “voor mensen die willen knokken, mensen met lef, mensen die hun mouwen durven op te stropen.”
“Nou,” dachten Sharpe, Lucassen, Graus en nog wat duistere figuren, “dat kunnen wij wel, dat hebben we al vaker gedaan. Kom maar op!”
Nou, kunst dat gaat me wat ver, maar ik ben wel weer bevestigd in mijn mening over facebook en waarom ik dat iig nooit ga gebruiken.
Gaat er nu ook iemand uitzoeken wie de vrouw was achter de poster?
en presenteert ons na een avondvullend programma met een supervette pad, met 30 kleinkinderen?
(of is het onderhand een leuke, bescheiden vrouw, waarop je zelfs na 40 jaar weer verliefd kan worden)
Ik zou als PSP die ouwe poster nu gelijk weer gebruiken! met een nieuwe slogan natuurlijk!
of een look-a-like maken.
Verliezen doen ze toch niet meer,
een beetje provoceren? vanaf 1971?
een erg bruine vrouw?
ik weet het, en ben daardoor heel irritant…bah reageren op je eigen reakties, maar soms moet ik ff doordenken op mijn eigen doordenken!
Zo zat ik net te kijken naar een docu over Komrij, en vond’um eigenlijk best wel een arrogant persoon, welke Nederlander heeft het voorrecht te wonen in een villa in Portugal?, en wat geeft hem dan nog het recht te oordelen, en in versvorm te verhalen/ te oordelen hierover?
mmhm gaat uiteindelijk het niet over een verwend persoontje?
Die uiteindelijk nooit voor zijn eigen geld hoeft moeten zwoegen?
Ik weet ’t, een reaktie op een reaktie etc….
maar dat is jullie eigen mod-systeem-fout
Ik was vooral verrast door de VVD-poster die ik dagelijks zie hangen met daarop “meer straf en minder begrip voor criminelen” alsof dat een tegenstelling was.
No kiddin’? “Meer straf en minder begrip voor criminelen”? Het is echt oorlog.
Deze censuur van de censuur van facebook “vind ik leuk”: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=3677805228652&set=a.1523835300750.2067768.1380647575&type=1&theater
Hoe minder kunst in KOZ hoe meer reacties.
Cultuurminnend sargassopubliek.
Zo gaat dat met vakantie. Je kunt je afvragen waar het eigenlijk op slaat, vakantie. Nergens op natuurlijk. Leuk, en toen moest het eigenlijke stuk nog beginnen. Prachtig dat Jugenstil-achtige affiche (stemt rood!) van Albert Hahn.
SP-slogan geinspireerd door prominente Moslim
http://www.youtube.com/watch?v=JXQ_IjzWN7A
Overigens ergerlijk hoe de zich Groen Links noemende Kunduz-ratten zich dit mooie PSP-affiche toegeëigend hebben en via FB een GL-campagne “voor de vrije meningsuiting” zijn gestart over de rug van deze dame
Aangezien de PSP in GroenLinks is opgegaan, zijn Jolande Sap c.s. wel de enige wettelijke erfgenamen van deze poster. Wat nog niet wil zeggen dat het niet opportunistisch is van ze. Als ze echt een punt hadden willen maken, dan hadden ze een remake van de foto moeten maken. Met Jolande Sap in de nakie. Of Tofik Dibi. Ja, Tofik Dibi had daar moeten staan. En er dan BAM! onder zetten. Was een aardig knipoogje geweest.
Vind ik ook wel een beetje.
Maar ze halen hem wel echt weg. Daar twijfelde ik zelfs al aan.
Of een Bermbom onder een naakte politievrouw en daar BAM onder
Hm. Vind ik iets te Benneton. Past niet helemaal bij GroenLinks.