Kunst op Zondag | Moederdag

Architectuur is de moeder van alle kunsten. Een uitspraak die aan Michelangelo wordt toegeschreven. Als dat zo is, dan is vandaag een mooie gelegenheid het eens over architectuur te hebben.

Is architectuur kunst? Of stel die vraag op een andere manier: is een architect een kunstenaar? Zoals een renaissancistische kunstenaar betaamt was Michelangelo multidiciplinair. Hij schilderde leuke plafonds, schreef fraaie verzen, beitelde mooie beelden en ontwierp een paar gebouwen. Zo bezien is een architect een kunstenaar.

Het museum MARTa (in het Duiste Herford) loopt nu een tentoonstelling met de enigszins provocerende titel ‘(un)möglich! Künstler als Architekten’. Architecten geven soms hun gebouwen vorm als waren het sculpturen, schrijft het museum. Maar wat gebeurt er als je kunstenaars voor architect laat spelen? Zijn kunstenaars innovatiever, radicaler, provocerender, als zij niet zich geen zorgen hoeven te maken om bouwverordeningen en de wensen van de investeerder wensen?

De Italiaanse architect Aldo Rossi schreef: “Architectuur verschilt fundamenteel van iedere kunst en wetenschap omdat ze concreet vorm geeft aan de maatschappij, en hiermee ten nauwste verweven is.” (citaat uit zijn boek ‘De architectuur van de stad’).

“Elke grote architect is – noodzakelijkerwijs – ook een groot poëet. Hij moet een grootse interpretatie maken van zijn tijd, van zijn dag, van zijn tijdperk”, zei architect Frank Lloyd Wright.

Kunst of niet, er moet wel in gewoond en gewerkt worden. Zou het aan doorgeschoten kunstzinnige aspiraties liggen dat sommige architecturale hoogstandjes mankementen vertonen? Het huis Fallingwater, van architect Frank Lloyd Wright kende aardig wat problemen. Behalve scheuren in de muren leed de woning zozeer onder schimmelgroei, dat de bewoner het huis omdoopte tot ‘Rijzende meeldauw’.

Ook het Ray and Maria Stata Center (Massachusetts, VS) had last van schimmel, lekkages en vocht dat soms als brokken ijs naar beneden viel. Architect Frank Gehry kreeg een rechtszaak aan zijn broek, dat afgeblazen werd toen de problemen waren opgelost. Het zit Frank Gehry wel vaker tegen. Bij zijn ontwerp van de Walt Disney Concert Hall hield hij geen rekening wat de gevolgen konden zijn van de glooiende glimmende muren. De overburen kregen last van een overdaad aan zonlichtweerkaatsing en een onderzoek wees op het risico voor het verkeer. Gehry zag zich genoodzaakt de stalen muren te laten zandstralen om het effect te verminderen.

Ook architect en kunstenaar Santiago Calatrava werd voor de rechter gesleept, omdat het mozaiekdak van het operahuis Palau de les Arts Reina Sofía los begon te laten en een gevaar voor voorbijgangers en bezoekers werd.

Als er bouwkundig niets mis gaat, zou je de gigantische kosten misschien kunnen bekritiseren. De Turning Torso (Malmö, Zweden), ook door Santiago Calatrava ontworpen, kostte de Zweedse belastingbetaler rond de 190 miljoen euro, twee keer meer dan gepland.

In China staan heel wat architectonische fratsen. Vorig jaar bekritiseerde de Chinese president Xi Jinping de “lichtzinnige krankzinnigheid van rare gebouwen”, waarmee onder andere ‘de onderbroek’ werd bedoeld, de bijnaam voor het gebouw voor de Chinese staatstelevisie, ontworpen door Rem Koolhaas.

Maar goed, geef uw commentaar op de volgende architectuur.

Kunstenaar/architect Friedensreich Hundertwasser: Grüne Zitadelle Maagdenburg, Duitsland.

Architectenbureau Lundgaard & Tranberg: Woningen in havenkwartier, Kopenhagen.

Een kerk als bunker? Gottfried Böhm, Maria Königin des friedens pilgrimage Kirche, Neviges, Duitsland.

Hoofdkantoor van de Roemeense bond van architecten in Boekarest. Voorheen huisde hier de staatsveiligheidsdienst.

Is dit een architectonische misser? Nee, deze trap is een kunstwerk van Olafur Eliasson, de man die ook de wereldbollen voor het Rotterdams Centraal Station mag maken. ‘Umschreibung’ heet dit werkje en staat op de binnenplaats van een kantoorgebouw in München. Kunst als toegevoegde waarde aan architectuur?

En tot slot: is dit beeld als kritiek op de architectuur?
Erwin Wurm: House Attack, sculptuur aan het Museum Moderner Kunst in Wenen.

Prettige moeder van alle kunsten dag.