Nee, dat is geen tikfout in de titel. Er zijn mensen, kosmopolieten, die bijvoorbeeld om redenen van klimaat verder dan hun landgrenzen kijken. Om diezelfde redenen zoeken anderen het in heel het al: de kosmospolieten. Miniscuul verschil, reuze reikwijdte.
Kosmospolitisme lijkt wel een trend. Het kietelt als vanouds de fantasie, hetgeen goed te zien was in de tentoonstelling ‘Science Fiction: A Journey into the Unkown’ (Kunsthal Rotterdam). In twee andere tentoonstellingen worden op uiteenlopende wijze belicht wat kunstenaars tegenwoordig over buitenaardigheden te melden hebben.
In het Kunstfort bij Vijfhuizen, waar we vorige keer de drones beschreven die plantengroei op Mars mogelijk kunnen maken, nog tot 6 oktober ‘Supre:organism’, een kritische kijk op ruimteactiviteiten (in samenwerking met de Waag).
In Kunsthal KAde, Amersfoort, tot 12 januari 2020 ‘One way ticket to Mars’, vier perspectieven op reizen naar Mars (verlangen, de reis, het verblijf en heimwee).
Holbewoner, jager, landbouwer, dorpeling, stedeling, wereldburger, ruimtevaarder. Wellicht eindigt de menselijke evolutie ergens ‘lost in space’. De kans dat bij de ruimtelijke ontdekkingsreizen kunst wordt gevonden is al lang geen fantasie meer.
De Belgische kunstenaar Paul Van Hoeydonck kreeg de opdracht een beeldje te maken dat door de bemanning van de Apollo 15 op de maan is neergelegd, naast een gedenksteen met de namen van omgekomen kosmonauten.
Paul Van Hoeydonck – The Fallen Astronaut (1971).
Of het herdenkingsmonument er nog steeds goed bij staat is niet bekend. Er zijn geen maanreizen geweest om het monument te onderhouden of te controleren. Een replica is tot 26 oktober te zien in een overzichtstentoonstelling van “ruimtelijk” werk van Paul van Hoeydonck (galerie Callewaert Vanlangendonk, Antwerpen).
Alle ‘ruimtelijke’ kunst is op aarde gemaakt en daarna gelanceerd, maar er is in ieder geval één keer kunst ter plaatse gemaakt. De Russische kosmonaut Alexei Leonov, de eerste ruimtewandelaar en later lid van het Russich-Amerikaanse team bij het Apollo-Soyuz Test Project in 1975. Tijdens dit project maakte Leonov een serie tekeningen en schetsen.
Kosmonaut Alexei Leonov toont een tekening van collega astronaut Thomas Stafford.
De tekeningen die Leonov in de ruimte maken, waren een stuk eenvoudiger dan de schilderijen die hij later maakte. Het moet ook niet eenvoudig geweest zijn in gewichtloze toestand de potloden goed op papier te krijgen.
Maar wat te denken van kunstenaars die hun werk in de ruimte willen exposeren? Een paar voorbeelden.
Het lijkt een beetje op het herdenkingsmonumentje van van Paul van Hoeydonck, maar het ligt niet op de maan, het draait sinds 3 december 2018 voor 7 jaar rond de aarde. Tavares Strachan ontwierp een gouden grafvaas, met daarin een kien buste van Robert Henry Lawrence Jr., de eerste Afro-Amerikaan die voor een ruimteprogramma werd geselecteerd, maar nooit een ruimtevlucht heeft kunnen maken omdat hij omkwam bij landingstrainingen.
Tavares Strachan – Enoch, eerbetoon aan Robert Henry Lawrence Jr., (2018). Filmpje 8 min 4”.
Trevor Paglen wilde de ruimte gebruiken louter als tentoonstellingsruimte voor een ‘niet-functionele satelliet’, een reusachtige opblaasbare ballon. Ofwel ‘kunst om de kunst’ in een baan om de aarde, die vanaf hier een maandje of drie als langzaam passerende ster te bewonderen moest zijn en daarna terug gebracht zou worden.
Dat gaat niet door. Het kunstwerk is niet geheel tot ontplooiing gekomen en men is het kwijt. Het wordt nu als ’lost in space’ beschouwd, gedegradeerd tot ‘space junk’. En dat dankzij Trump, die een ‘shutdown’ van de Amerikaanse overheid veroorzaakte omdat hij geen geld kreeg voor de Mexicaanse muur. Honderduizenden ambtenaren konden niet aan het werk, waaronder de medewerkers die Paglens kunstwerk controleerden.
Trevor Paglen – Orbital Reflector, 2018 -2019. Filmpje 6 min.
Trevor Paglen wilde er dit nog over kwijt:
If the project’s goal was to provoke a conversation about the politics of space, it has been nothing less than a stellar success. And the story of OR has become an embodiment of those politics: the Trump administration’s insistence on building a wall between the United States and Mexico led to the demise of a spacecraft whose purpose was to questions these very kinds of politics.
Alles goed en wel, maar waarom zou gebruik maken van /samenwerken met organisaties en bedrijven die de kosmos bestoken louter voor militaire en commerciële doelen? Wat heeft kunst daar aan toe te voegen? Omdat het op Mars, als daar ooit menselijk leven is neer te zetten, het ook wel aardig is als men daar naar een museum kan?
Aan de andere kant, ik bedoel terug op aarde, leverde alleen al fantaseren over wat er daarginder al dan niet leeft vermakelijke en heel fraaie science fiction op, het inspireert ook tot imposante kunstwerken.
Bijvoorbeeld het Museum van de Maan, van Luke Jerram. Een licht- en geluidsinstallatie in de vorm van een opblaasbare bol van zo’n 7 meter doorsnee.
Luke Jerram – Museum of the Moon, 2016. Filmpje 2 min. 49”.
Van dezelfde kunstenaar is https://www.lukejerram.com/mars/https://www.lukejerram.com/mars/ nu ook te zien bij In Kunsthal KAde (Amersfoort, tot 12 januari 2020 ‘One way ticket to Mars’),waarvan je hier de installatie ziet (filmpje 23 sec.)
Tot slot: In 2618 is de mensheid volledig uitgestorven. Laten we om iedereen tevreden te houden maar even in het midden waarom dat zo is gekomen. De aarde is een museum geworden, waar vier aliens op bezoek komen. Een korte speelfilm van Daan van ’t Einde en Jeffrey Kooijer (film 17 min. 49”).
Welcome to Earth – film 17 min. 49”.
Prettige zondag.