Bij ‘foute kunst’ wordt doorgaans gedacht aan kunst die door de nazi’s werd gestolen of kunst ter meerdere eer en glorie van foute regimes. Wij gaan vandaag kijken naar kunst waarbij een foutje is gemaakt bij de realisatie van het werk.
Kunstenaars zijn mensen, dus niet perfect, dus gaat er wel eens wat mis bij het maken van een kunstwerk. Meestal zien we weinig van fout gemaakte kunst omdat de kunstenaar zo’n werk niet aan de openbaarheid prijsgeeft. De fout wordt hersteld (weggewerkt) of het werk wordt vernietigd.
Een door Joost Zwanenburg gemaakt oorlogsmonument haalde het nieuws, omdat een verkeerd vliegtuig was afgebeeld.
Het monument is bedoeld ter herinnering aan de bemanning van een Canadese Halifax bommenrwerper, in de nacht van 16 op 17 juni 1944 neergeschoten bij Alphen aan den Rijn. De kunstenaar schilderde echter een Lancaster-vliegtuig. De kunstenaar gaat die fout herstellen.
In dit filmpje de onthulling van het monument met het ‘foute’ vliegtuig.
Zodra kunst de realiteit weergeeft moet de kunstenaar natuurlijk enorm oppassen, want zelfs artistieke vrijheden worden al snel als fouten gezien.
Emanul Santos maakte een borstbeeld van voetballer Cristiano Ronaldo. Volgens velen leek het absloluut niet op beroemdheid. Emanuel Santos boog voor de kritek en maakt een nieuw borstbeeld.
Bij beiden kunstenaars stonden foto’s model. Blijkbaar had de een de verkeerde foto voor ogen en mankeerde de ander wat aan zijn eigen ogen.
Maar wat mankeerde Johannes Vermeer? Toch niet bekend als een tamelijk onbekende schilder en voor zover we weten van gezond verstand. Desalniettemin kijkt u nu naar het wereldberoemde ‘foutje van Vermeer’. Raadplaat: wat klopt hier niet?
Johannes Vermeer – De muziekles.
Nog een raadplaatje: waar zit het foutje in dit Obama portret?
Kehinde Wiley – Barack Obama.
Zo, vanaf nu kijkt u natuurlijk heel anders naar schilderijen. Niks esthetische bewondering, speuren naar foutjes! Maar mocht u er een ontdekken, u zult niet zonder slag of stoot gelijk krijgen van de dienstdoende conservator. Conservatoren zijn het onder elkaar ook niet altijd eens.
Zo zag Guido Jansen in 1996, destijds conservator bij het Rijksmuseum, een zesde teen aan de linkervoet van de dame in dit schilderij van Jan Steen.
Jan Steen – Het ochtendtoilet.
Dat haalde dus het nieuws en een bijdehante basisschoolleraar zond zijn leerlingen er op uit meer bijzonderheden bij Jan Steen te ontdekken. En jawel, een gisse pupil ontdekte een zwarte ruitenkaart, Wouter Kloek, destijds collega van Guido Jansen, bestempelde het ‘zes-tenen-verhaal’ als ‘grote onzinkoek’, maar gaf toe dat er inderdaad een zwarte ruitenkaart te zien was (u ziet hem ook?). Volgens de conservator geen foutje, maar iets met symboliek….
Jan Steen – In weelde siet toe.
_-_Google_Art_Project.jpg?uselang=nl "cc commons.wikimedia.org Jan Steen - Beware of Luxury (In Weelde Siet Toe) - Google Art Project")
Kun je fouten ontdekken als je naar kunst kijkt met de kennis die je beroepshalve bezit? Nu is Rinus Roelofs zowel wiskundige als kunstenaar, maar trekt vooral media aandacht met de fouten die hij bij meesterkunstenaars heeft ontdekt.
Hij zag fouten in het logo van de UEFA en in een tekening van Leonardo da Vinci. De afbeeldingen waren volgens wiskundige principes onmogelijk. Een molen aan Rembrandt toegeschreven, zou wel eens geen echte Rembrandt zijn omdat de molenwieken verkeerd zijn afgebeeld. Volgens Roelofs draaien de wieken met de wijzers van de klok mee. Fout, want die bij oud Hollandse molens draaien ze juist tegen de klok in.
Rembrandt – De molen.
Rembrandt is, met vakkennis als uitgangspunt, wel vaker afgeschilderd als een prutser. Volgens onderzoek van chirurgen bij het Universitair Medisch Centrum Groningen is ‘De anatomische les van Dr Nicolaes Tulp’ niet in werkelijkheid uit te voeren, dus foute boel.
Toch: wie nu in musea de speurneus uithangt, kan lang zoeken en weinig vinden. Sommige ‘fouten’ zijn opzettelijk (symboliek, artistieke vrijheid) en verder zijn sommige fouten alleen nog te ontdekken met technologische middelen.
Want een beetje meesterlijke schilder ziet natuurlijk de fout al tijdens het maken en schildert er overheen. nog voor het kunstwerk wordt geopenbaard. Dat wordt in de kunstgeschiedenis ‘pentimento’ genoemd.
En daarvan zijn aardig wat voorbeelden te vinden. Gedeeltelijk veroorzaakt omdat er meerdere mensen aan hetzelfde schilderij werkten en de meesterschilder soms niet tevreden was met de afbeelding van een voet, een hand of een voorwerp en zijn leerling opdroeg het te verbeteren (of zelf de kwast er over joeg).
Het aardige van foute kunst is namelijk dat het eenvoudig is te herstellen. Kom daar in de werkelijkheid maar eens om.
Reacties (20)
Perfecte (foutloze) kunst vind ik zelf nog altijd de natuur, niet te overtreffen door geen enkele kunstenaar.
Nou @joop, dan weet je heel weinig van de natuur.
Verder een KOZ waar ik nog wel even mee bezig ben. Bedankt hoor :)
@2.
Jij bent een fout in de natuur, dat kan niet anders.
@1
De perfectie van de natuur schuilt nou juist in de imperfectie. Net als de natuur iets moois heeft gemaakt wordt het weer vernield. Denk aan zo’n verdwaalde potvis die niets te zoeken heeft in de Noordzee en gedoemd is te sterven op het Noordzee strand.
Laat ik voorop stellen dat ik geen verstand van kunst heb. Maar het wordt pas mooi voor mij als het imperfect is. Alleen moet je er niet naar moeten zoeken zoals in deze KOZ. Het mooiste is als je eigen imperfectie zich kan spiegelen in de imperfectie van de kunst.
Daarom hou ik ook zo van oude gebouwen, die zijn ook zelden perfect. Daar is de aftakeling zichtbaar, tenzij men het opzichtig heeft gerestaureerd. Maar dan is de restauratie het imperfecte.
@3: nou, blij dat je iig fouten in de natuur erkent. Nu nog even tellen hoeveel. En dan nog eens met droge ogen beweren dat de natuur de perfecte kunstenaar is.
@5.
Ach, oud wijf, moet je mij even wat wijsmaken. Kunst is namaak van wat we in de natuur aantreffen. Dus ook de fouten. Kunst kan de natuur niet overtreffen, omdat het menselijk brein en zijn fysieke vermogen incapabel zijn voor perfectie. Alleen het streven naar op zijn platoons.
Een grassprietje al kan de mens niet namaken. Geen leven, geen fotosynthese, kan de mens creëren.. De mens is gewoon niets zonder de natuur, en niet omgekeerd, wat nu wordt gedacht.
Dat jij gelijk in overtreffende trap denkt, en graag met vingertje wijst, en belerend bent, dat is gewoon uitermate dom.
@6: in je @3 zie ik nog ironie. Nu reageer je op @5 (die geen enkel scheldwoord gebruikt toch wel iets te gepikeerd. Dus je eerste en laatste kwalificaties graag achterwege laten. Dank u.
Het blijkt dat niet iedereen de fouten in de raadplaatjes kan vinden. Als niet eerder oplossingen hier verschijnen, geef ik de antwoorden morgenochtend.
@7. Reactie #5 is de optimale belediging. Dus dan mogen alle orgelregisters los gaan. Trouwens schelden is op Sargasso vrij normaal, meerdere malen hier naar een inrichting gewenst, ook door moderators, dus dan is dit nog niets.
@8: Wat we bij de muziekles in de spiegel zien, is niet wat er op de vloer slingert.
En nog los ervan dat Obama’s gezicht trekken van dat van Lee Marvin vertoont en die als een Hekking voordringende blaadjes elk gevoel voor diepte tarten, zit hij in deze houding in de linker armleuning. Verder zit hij in een slechtzittend stapak* en de sluiting van zijn overhemd begint als herenoverhemd, maar dreigt halverwege zijn bast te wisselen naar een damesoverlap (rechts over links). Misschien dat een botanicus nog iets kan zeggen over de bloeitijd van de verschillende bloemen cq de bladvorm ervan, want daarin zie ik weinig variatie.
*Wie die term niet begrijpt, vrage een vrouw van dienst naar het verschil tussen zitschoenen en staschoenen, of een zitbroek en een stabroek. Loopjurk en bukjurk gaat misschien wat ver…
@8: Blij dat die oplossing er komt – ik heb de fouten niet herkend.
1. De spiegel, denk ik.
2. Obama’s handen zijn veel te groot.
@10 en @11: die spiegel? U zit warm, maar wat precies dan?
En over het Obamaportret: @11 zit het warmst maar nog niet de goede oplossing
Obama heeft geen duim aan zijn rechterhand.
En wat die natuur betreft, als ik God was, zou ik de lucht blauw en het gras groen maken.
Hier de beloofde oplossingen van de 2 raadplaatjes:
In dit artikel legt Marc Couwenbergh het ‘foutje van Vermeer’ uit:
“We zien de vrouw op haar rug. Ze speelt staande en houdt haar hoofd licht voorovergebogen. Zo kan ze haar vingers goed zien die de toetsen beroeren. De spiegel echter toont haar in een andere pose. Ze heeft haar gezicht gedraaid richting de man naast haar”
En over het Obama-portret: zijn linkerhand lijkt en zesde vinger te hebben.
Kent u de man met drie benen op De boerenbruiloft van Pieter Bruegel de Oude?
En Goethe met twee linkerschoenen op Goethe in de Campagna? Volgens de Nederlandse Wikipedia “gezien als het enige echte meesterwerk van Tischbein.” Maar het schilderij is niet gesigneerd en de Duitse Wikipedia zegt op gezag van de hoofdrestaurateur van het Städel-Museum te Frankfurt dat vermoedelijk alleen hoofd, hoed, mantel en linker voet van Tischbein zijn. Dat het door iemand anders moet zijn voltooid.
@16: De schelp van de zeeslak Conus marmoreus werd door Rembrandt geëtst, maar hij hield er geen rekening mee dat die bij afdrukken gespiegeld wordt weergegeven. Zijn handtekening zette hij wel gespiegeld op de plaat, zodat die correct is afgedrukt.
@15: Had ik allebei niet gezien. Dank!
@17: Vermeld je deze omdat ik schreef: “Rembrandt is, met vakkennis als uitgangspunt, wel vaker afgeschilderd als een prutser”?
Wel bedankt nog voor je @16
@19: Neen!