Kunst op Zondag | De zee

De laatste twee afleveringen dwaalden we, min of meer, rond de zee. Eerst was het prijs, met dank aan William Turner, vermaard om zijn zeegezichten. Vervolgens deden we havens aan, in een poging de cliché symboliek van ‘komen en gaan’ te vermijden.

Nu moeten we het alleen nog even over de zee hebben. En wel over ‘De zindering van de zee. Een eerbetoon aan Bas Jan Ader’ in museum Mesdag Collectie (nog tot 6 januari te zien). Een project in de categorie ‘tentegenovertoonsteling’ (naast of tegenover elkaar geëxposeerde werk van verschillende kunstenaars, uit verschillende tijden en/of stromingen).

In dit geval is hedendaagse kunst verweven met door het echtpaar Mesdag verzamelde 19de-eeuwse kunst.

Tussen de ‘Kraaien’ van Emile Adélard Breton en het ‘In gedachten verzonken’ van Antonio Mancini ….

… hangt het hyperrealistische Transmisison van Katie O’Hagan. Ze vertelt er hier meer over.

‘Limule belge à orifice anal’ en ‘Étoile de mer belge à ventouse (III)’, een paar stukken uit Jan Fabres ‘Folkore Sexuel Belge’ en ‘Mer du Nord Sexuelle Belge’ staan in een vitrine bij een rituele staf van een derwisj.

In een kamer met Japanse kunst staat één van de gotische Nautilus-modellen van Wim Delvoye en hangt de video ‘Staand op een watermeloen in de Dode Zee’ van Sigalit Landau …

… tussen bronzen kraanvogels en vazen van Theo Colenbrander.

Zo’n 15 jaar geleden begon Sigalit Landau in en met de Dode Zee te werken. De video met de watermeloen is één van de videos die ze in 2005 vertoonde op de tentoonstellng The Endless Solution. Haar werken in en rond de Dode Zee heeft ze gedocumenteerd in het boek The Salt Years en voor de komende tijd hoopt ze een zouten brug te kunnen laten groeien in de hoop de kloof tussen  Israël en de Arabische wereld te overbruggen.

Tussen vrij grote 19de-eeuwse schilderijen hangen een serie ‘Small Paintings’ van Enrique Marty.

Daarmee komen we bij het genoemde ‘eerbetoon aan Bas Jan Ader. De vader van Enrique Marty is spoorloos verdwenen op zee, een noodlottig voorval dat ook Bas Jan Ader is overkomen en hem tot een mythische cultfiguur heeft gemaakt.

Wat een driedelige performance had moeten worden (expositie en vertrek uit Amerika, de zeilreis over de Atlantische Oceaan en de aankomst in Nederland met tentoonstelling in het Groninger Museum) is fataal geëindigd in de zee. Een uitstekend essay over Bas Jan Ader vind je hier.

De subtitel ‘Een eerbetoon aan Bas Jan Ader’ deed in eerste instantie hopen op tentoonstelling met werken van Bas Jan Ader. Dat bleek niet het geval. De diverse ‘odes aan…” maakten de teleurstelling enigszins goed, toch vroegen we ons af: waarom is er geen enkel werk van Bas Jan Ader zelf te zien? Kunst op Zondag vroeg nadere uitleg aan Joanna de Vos, de gastcurator die de tentoonstelling samenstelde. Ze schreef ons:

Het was nooit de bedoeling om werken van Bas Jan Ader zelf te tonen. Het concept vertrekt gedeeltelijk vanuit zijn performance ‘In Search of the Miraculous’ (1975), die een heel mooi voorbeeld is van de geheimzinnige aantrekkingskracht van de zee. Helaas ook van het gevaar ervan: Ader liet er zijn leven bij, maar zo werd hij als kunstenaar één met zijn werk en met de zee. Op die manier inspireert hij – en specifiek deze performance – zoveel andere kunstenaars, door de jaren heen. In de tentoonstelling zijn eerbetonen aan Bas Jan Ader opgenomen uit de jaren 1970, maar er is ook een nieuwe hommage gemaakt: door Mikes Poppe. Dat is waar dit deel van de tentoonstelling over gaat: de inspiratie die de zee voor kunstenaars biedt, en hoe Bas Jan Ader daar een verpersoonlijking van is.

De registratie van de performance van Mikes Poppe vond ik wel de aardigste ‘ode aan’.

Ahmet Ögüt bracht een ode door met een Guppy 13 (een zelfde soort boot waarmee Bas Jan Ader de zee op ging) achterwaarts te varen. Daarbij werd het lied ‘A Life on the Ocean Wave’ achterstevoren afgespeeld.

Dat lied was één van de liederen die door een koortje werden uitgevoerd bij het evenement dat de afvaart van Bas Jan Ader omlijstte.

Onder de overige werken troffen we ook een video van video-grootmeester Bill Viola aan. ‘Sharon’ is één van de personen uit de serie Dreamers.

Hier een impressie van de complete Dreamers.

Ook hier aan curator Joanna de Vos maar eens gevraagd waarom de complete Dreamers niet zien is. Ze antwoordde ons:

Een wereldvermaarde kunstenaar als Bill Viola – pionier van de videokunst – in de tentoonstelling hebben is een ware eer. Deze gunst werd aan ons verleend dankzij mijn eerdere vlotte samenwerkingen met hem en zijn studio voor andere projecten. ‘Sharon’ past volgens de kunstenaar zelf het beste in deze tentoonstelling. Het gaat ook om praktische redenen en daar zijn lange gesprekken aan vooraf gegaan: er is in De Mesdag Collectie geen plaats voor 7 video’s van dit formaat, en het zou tevens budgettair onhaalbaar zijn qua vereisten voor installatie. Deze vereisten zijn complexer dan je zou denken als bezoeker. We zijn erg blij met deze toevoeging, voorgesteld door de kunstenaar zelf en geïnstalleerd volgens zijn wensen en instructies.

Hoe dan ook: een bijzondere, mooie tentoonstelling. Groots, in de zin van indrukwekkend, in een klein en daardoor bijna intiem museum.

Tot slot: mocht u na het bezoeken van de tentoonstelling toch een verlangen koesteren naar het werk van Bas Jan Ader, dan moet u in deze zaal zijn.