Kunst op Zondag | De Dam

Misschien heeft u de Dam nu wel meer gezien dan u lief is. De locatie was van kroning tot en met de Dodenherenking niet uit het nieuws te branden. Toch is de komende maand de Dam een bezoek waard. Op 7 mei start een kunstproject dat er aan herinnert hoe in 1945 op de Dam het bevrijdingfeest dramatisch uit de hand liep.

Eigenlijk zou 5 mei geen Bevrijdingsdag moeten heten, maar Capitulatiedag. En zelfs die benaming is weinig correct. Op 4 mei 1945 capituleerde de bezetter en op 5 mei zou in Wageningen de capitulatie worden uitgewerkt en ondetekend. De Duiste opperbevelhebber vroeg echter 24 uur bedenktijd en pas op 6 mei was de officiële capitulatie een feit.

De ontwapening en verplaatsing van het Duitse leger nam wat meer tijd in beslag. Zo werd Amsterdam pas op 8 mei 1945 bevrijd. De dag ervoor vond er een dramatische gebeurtenis plaats.
[kliktv]

Met het project 07:05:1945: reconstrueert kunstenaar Ronald van Tienhoven de schietpartij die op 7 mei 1945 op de Dam plaatsvond. Het project wordt geopend met een “re-enactment” van één van de taferelen zich destijds in de paniek op de Dam  afspeelden.

Nadat Duitse soldaten rond 15.00 uur het vuur openden op de menigte, vluchtten mensen alle kanten op of zochten, waar mogelijk, dekking. Onder andere achter het draaiorgel ‘Het Snotneusje’.

Van Tienhoven heeft een replica van het draaiorgel laten maken, nu met een vergroting van één van de kogelgaten er in.

Aanstaande dinsdag zal om 15,00 uur op de Dam de scene bij het draaiorgel worden afgespeeld en vastgelegd met een Derbie Parvo 35 mm filmcamera. Die camera stond destijds op een vrachtwagen, van waaraf het publiek werd gefilmd dat eigenlijk voor een bevrijdingsfeestje naar de Dam was gekomen.

Tot 9 juni zal het gereconstrueerde draairorgel zal gedurende het project op de Dam blijven staan. Uit het draaiorgel zal elk uur een voor dit project gecomponeerd digtiaal muziekje klinken. Tevens zullen er twee replica’s van krantenkiosken op de Dam worden geplaatst.

In de kiosken zijn voorwerpen te zien die een rol speelden bij het drama. Van tientallen foto’s die op 7 mei 1945 ter plaatse zijn gemaakt heeft Van Tienhoven details gelicht. De data zijn in een 3D-ontwerpprogramma verwerkt en met behulp van 3D-printers of computergestuurde freesmachines zijn er replica’s van gemaakt. Op het weblog van zijn project is te zien om welke voorwerpen het gaat en is een korte projectbeschrijving te lezen.

Het project van Van Tienhoven gaf nabestaanden nieuwe moed verder te gaan met hun onderzoek naar de feiten van 7 mei 1945. Zowel op een weblog als op Facebook zoekt men steun bij het onderzoek. Het uiteindelijke doel is een niet-anonieme gedenkplaat te realiseren voor de slachtoffers van de fatale gebeurtenis. Het aantal doden is een stuk hoger dan tot nu toe werd gedacht.
Ook over de aanleding tot de schietpartij rouleren verschillende verhalen. Duitsers die hun boekje te buiten gingen of Binnenlandse Strijdkrachten die orders negeerden?

Ronald van Tienhoven schrijft op het projectblog: “Het schietincident op de Dam is een van die tragische gebeurtenissen die een overgangsperiode in oorlogstijd typeren: de oude machthebbers zijn nog niet vertrokken terwijl de nieuwe hun positie pogen te consolideren. Het project representeert in dat opzicht niet alleen deze specifieke historische gebeurtenis: geweldsexplosies als die op de Dam hebben altijd en overal plaatsgevonden”.

Op hoeveel pleinen hebben we het sinds mei 1945 mis zien gaan? Pleinen waar mensen bij elkaar kwamen om te herdenken of feest te vieren of op te komen voor vrijheid die er nog lang niet is. En als het dan mis gaat op zo’n plein, is het altijd goed te achterhalen wat er precies gebeurde en wat de oorzaken en gevolgen waren.

Dat zijn goede redenen dinsdag of de komende maand naar de Dam te gaan.