Kunst op Zondag | Citaten en covers

De editie van 8 april begon met ‘Fontaine d’oeufs’ van fotograaf Sergio Bertolini. De pisbak met eieren is onderdeel van Bertolinis serie “The Egg Across XX Century Visual Art”, waarin hij kunstwerken van Marcel Duchamp, René Magritte, Roy Lichtenstein en anderen digitaal met eieren bewerkte.

Kunst is altijd een reproductie van iets anders. Dat daarbij kunst zelf als inspiratiebron dient, mag vanzelfsprekend heten. Kunst inspireert ook de kunstenaar. Of het om pure inspiratie, recylcling, citaatkunst, plagiaat, parodie of hommage gaat, mag je zelf beoordelen. Vandaag kunst door kunst geïnspireerd.

Laten we het niet hebben over het ge- of misbruik van Mona Lisa. Hoe vaak die dame is geciteerd, is niet meer te overzien. Om nog eens naar Marcel Duchamp terug te gaan: de komiek haalde er in 1919 de meest gebruikte, dus flauwe grap mee uit. Een snorretje en een sikje er op gekrast. De grap werd in 1954 herhaald door Salvador Dali, maar hij maakte iets meer werk van zijn ‘Zelfportret als Mona Lisa’.

Meer, veel meer, over het gebruik van de Mona Lisa vind je op de website van ‘art information consultant’ Robert A. Baron. Ik raad u vooral hoofdstuk 2 en hoofdstuk 12 aan. Zeker weten doe ik het niet, maar ik vermoed dat naast de Mona Lisa, het Laatste Avondmaal ook veel is geciteerd. Waarmee Leonardo da Vinci wellicht de meest geciteerde oude meester is.

Interessanter dan platte parodie wordt het als een kunstenaar een ander kunstwerk met eigen techniek en stijl naar zijn of haar hand zet. Marcel Duchamp is zelf ook eens te grazen genomen. In 1952 gebruikte fotograaf Eliot Elisofon de kunstenaar zelf om een van zijn werken te citeren. Duchamp maakte in 1912  ‘Nude Descending Staircase No. 2’. Een abstract werk dat overigens was gebaseerd op ‘Woman walking downstairs’ (1887) van Eadweard Muybridge, de fotograaf die de kunst van animatie met fotostills uitvond.  Riep Eliot Elisofon Duchamp hiermee tot de orde of is het een hommage?

Het zijn vooral oude en iets minder oudere meesters die worden geciteerd. Ik ben in ieder geval weinig “bruikleen” tegengekomen van werk van nog levende, jonge kunstenaars. Is dat een kwestie van de levensloop van kunst of van copyrights?
Autodidact Lee Harvey Roswell citeert de Bacchus van Caravaggio in zijn ‘Bacchus Fermentus’ (2011).

Niet alleen Caravaggio, andere 17e en 18e eeuwse meesters als Johann Heinrich Füssli en Bartolomé Murillo vind je terug in het project Fragiles Fabulae van streetart-kunstenaar Zilda. Zie hier hoe hij van Murillo’s Meisje uit het raam een muurwerk maakt erg aab de stijl van Vermeer doet denken.

Soms zijn het specifieke werken die worden geciteerd, soms zijn het genres of thema’s. De fotografe Daniëlle van Ark nam portretten uit de 18e eeuw als uitgangspunt voor ‘Everything fell in the right hands’. De serie gaat over vergankelijkheid. Mensen worden oud en sterven. Juwelen kunnen de mensen vele eeuwen overleven.

De Rotterdamse kunstenaar Olphaert den Otter grasduinde in de hele kunstgeschiedenis en maakt 127 “studies naar de weergave (in de kunst) van behuizing op de grens van dakloosheid”. (Klik om de plaatjes om de serie te bekijken). In deze serie worden wel eigentijdse kunstenaars geciteerd, waaronder Van Lieshout en Anselm Kiefer. Hier “Niet Simson van Hirschvogel’, naar werk van Augustin Hirschvogel.

Het werk van João Colagem moet je misschien uit elkaar halen en dan de stukjes  zo bij elkaar puzzelen dat je tot reproducties van Peter Paul Rubens komt. Joäo Colagem knipte een boek over leven en werk van Rubens aan stukken en maakt er nieuwe collages van. De serie heet “Coisas que criansas crëa” (zaken die kinderen creëren).

Via de geciteerde Rubens komen we bij Janneke van Loon. Het hergebruik van andermans werk kent iedereen wel van de pop- en jazzmuziek. Covers noemen we dat. Beeldend kunstenaars zijn daar ook niet van vies van, zoals we hier zagen. In het project ‘Coverstories’ laat Janneke van Loon ons getuige zijn van het proces van ‘coveren’. Ze laat zien hoe dicht ze bij een origineel kan blijven, of juist hoe ver ze er vanaf kan dwalen.

Zeer de moeite waard op haar blog eens te zien tot welke gedachtensprongen Van Loon komt met Rubens versie van ‘De ontvoering van Europa’. Volgens Janneke van Loon komt dat werk op internet vaker voor onder de verkeerde titel  ‘De verkrachting van Europa’. Daar kan dan, heel actueel, over worden gediscussieerd. Janneke van Loon komt via Rubens onder andere bij, daar heb je hem weer, Marcel Duchamp uit.  De Bruid X Europa.

De afbeelding boven dit artikel is één van de experimenten die Van Loon uitvoerde met ‘Dejeuner dur l’Herbe’ van Édouard Manet. Citaat in een citaat.
Genoeg geciteerd. Uw zondagse galeriehouder gaat even op vakantie, dus volgende week geen Kunst op Zondag van P.J. Cokema.