Kredietcrisis en klassenstrijd

De kredietcrisis is een gevolg van de klassenmaatschappij en zal mogelijk leiden tot een nieuwe klassenstrijd.
Kijk, dat is nou eens een lekkere stelling. Ik kan hem alleen niet keihard maken. Maar ik kan u wel meevoeren in de redeneringen en observaties die ten grondslag liggen aan de uitspraak. Je kan je natuurlijk afvragen of dat zinvol is, gegeven de speculatieve aard. Maar als de uitspraak ook maar voor een deel waar is, lijkt het me relevant genoeg om het te bestuderen. Dan kan je toekomstige ontwikkelingen misschien richting geven. Ik vertrouw er op dat u voldoende inhoudelijk en gefundeerd zult pogen de stelling te ontkrachten dan wel te bevestigen.

Laat ik het tweede stuk van de stelling als eerste onderbouwen.

In de twee documentairereeksen van Adam Curtis (The Century of the Self en The Trap) zit als onderliggend thema dat het volk rustig gehouden kan worden als er via behoeftecreatie aandacht van de mensen naar werken voor consumptie gaat (veel korter kan ik het niet maken). Dit mechanisme heeft met ups and downs al enige tientallen jaren sinds de Tweede Wereldoorlog een rol gespeeld, al dan niet met opzet.
Er zat echter een limiet aan wat de onderkant van de samenleving aan consumptie kon binnenhalen. Enige tijd is er sprake geweest van het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk. Maar de trend is de laatste tientallen jaren omgedraaid. De kloof tussen arm en rijk groeit.
Nu heeft in het verleden een groot verschil in klassen geleid maatschappelijke onrust en zelfs revoluties. Daar kan je, op enkele kleine uitzonderingen na, in het westen nu niet veel van merken. Een van de verklaringen daarvoor is mogelijk dat schrijnende armoede verdwenen is.
Maar een andere verklaring zit mogelijk in de leencultuur die de laatste tientallen jaren gegroeid is. Met name bij de lagere inkomens is het gebruiken van een lening, een grotere hypotheek of het kopen op afbetaling sterk toegenomen. En met dat lenen kwam ook de illusie van welvaart. Een flatscreen of een luxe keuken waren ineens voor meer mensen bereikbaar. Ook al hadden ze er eigenlijk het geld niet voor. Maar dat merken ze pas veel en veel later. Maar door die illusie van welvaart leek het verschil met de echt welvarenden minder groot. Met gevoel dat al dat harde werk beloond werd met een mooi leven minder reden tot afgunst.

Maar nu komt de kredietcrisis voorbij. Een van de eerste belangrijke veranderingen van die kredietcrisis is het beperken van de mogelijkheden tot lenen en afsluiten van hypotheken boven je vermogen. Langzaam vallen de mogelijkheden tot het verkrijgen van luxe zonder geld weg. Maar een tweede effect van de kredietcrisis zal nog veel meer gevolgen hebben. De kredietcrisis leidt tot een economische crisis, zoals het zich nu laat aanzien. Bij een economische crisis zijn het vaak de goedkope arbeidskrachten die de meeste gevolgen ervaren. Korten op salaris en grote ontslagrondes komen daar hard aan. En als gevolg daarvan vallen de mogelijkheden tot het afbetalen van de reeds opgebouwde schuld weg. De deurwaarder doet de rest. Geen flatscreen of grote koelkast meer, in sommige gevallen zelfs geen huis meer.
En dan wordt stilaan weer duidelijk dat er wel degelijk een groot verschil zit tussen de have’s en have-not’s. De voedingsbodem voor een nieuwe klassenstrijd is gelegd. Al was alleen maar vanwege het feit dat werkeloze mensen meer tijd hebben voor protest.

Dan het ontstaan van de kredietcrisis. Dat kan ik eigenlijk het beste laten uitleggen aan de hand van de afscheidsbrief van dhr Lahde. Dat was een zeer succesvol hedgefundmanager. Met een rendement van meer dan 1000% in de laatste twee jaar is hij binnen gelopen. En toen vond hij het genoeg. Hij gaat genieten. En wij kunnen heel even meegenieten van zijn proza.
Het cruciale element uit zijn brief zit voor mij in het volgende stukje:

“Recently, on the front page of Section C of the Wall Street Journal, a hedge fund manager who was also closing up shop (a $300 million fund), was quoted as saying, What I have learned about the hedge fund business is that I hate it.” I could not agree more with that statement. I was in this game for the money. The low hanging fruit, i.e. idiots whose parents paid for prep school, Yale, and then the Harvard MBA, was there for the taking. These people who were (often) truly not worthy of the education they received (or supposedly received) rose to the top of companies such as AIG, Bear Stearns and Lehman Brothers and all levels of our government. All of this behavior supporting the Aristocracy, only ended up making it easier for me to find people stupid enough to take the other side of my trades.”

In een klassenmaatschappij zorgt de heersende klasse ervoor dat mensen uit dezelfde klasse op hetzelfde niveau de baantjes en de macht blijven krijgen, ongeacht hun competenties. En het is dat gebrek aan competenties dat meegeholpen heeft deze crisis te veroorzaken. Iemand met echt verstand van zake was hier nooit in gestapt (of heeft er met veel genoegen misbruik van gemaakt).

Overigens heb ik niet de illusie dat er nu iets gaat veranderen. Tenzij het laatste deel van mijn stelling uit de hand gaat lopen. Maar of de situatie daarmee verbetert, is maar de vraag.

Deze cultureel-historisch-sociologisch-economische hink-stap-sprong was het gevolg van het kijken naar de deprimerende extra lange special van BBC Newsnight, “The global meltdown“, op BBC world afgelopen zondag.