Intro:
“Als het (kunst) echt zo goed is, zou het dan niet minder subsidie moeten krijgen? Sociale werkplaatsen worden niet gesubsidieerd omdat ze zulke kwalitatief hoogstaande producten afleveren“, zo reageerde onze abonnementhouder JSK op de KOZ van twee weken geleden.
De relatie tussen kunst en sociale werkplaats kent vele interpretaties. “Zolang het Gemeentemuseum van Amsterdam een fortuin uitgeeft aan een schilderij dat ook uit een sociale werkplaats had kunnen komen (…) zolang zit er blijkbaar teveel geld in de kunstsector”, reageerde een lezer op een blogje van Thea Derks op Radio4.
Sommigen hebben er werkelijk alle argumenten voor over om kunst te marginaliseren.
1. Waar zou de sociale werkplaats zijn zonder kunst? Waar zou kunst zijn zonder de sociale werkplaats?
Sommige ondernemende kunstenaars verdienen het brood met behulp van de sociale werkplaats. Self-made kunstenaar Hergen van der Starre laat kunstzinnige bezems produceren door ‘Kunst om de hoek‘, een dagbestedingproject van Heliomare in Haarlem. Sasja Saptenno is wereldberoemd recyclingdesigner dankzij samenwerking met de sociale werkvoorziening in Nederland. Renée Reijnders laat Manumanu’s assembleren door een sociale werkplaats en Joan van den Hengel heeft de Haeghegroep (pdf) aan het werk gezet om tassen te kunnen verkopen.
Allemaal erg toegepast en dus geschikt om uit te besteden aan de sociale werkvoorziening. De Wajonger als loonslaaf van de kunstenaar?
De KOZ-lezersvraag na de break….
2. Kunst is geen werk(?). Dat is dus niks voor de sociale werkvoorziening. Wie niet kan werken, wil toch wat te doen hebben. Dan maar naar de dagbestedingprojecten. Er zijn mmeh’ers (mensen met een handicap) zijn die werk maken van kunst. Wat er aan talent schuilgaat achter de handicap, komt tot bloei dankzij (onder andere) Kunstatelier Matisse in Wijchen of Smoel Kunstwerkplaats in Leeuwarden.
De kunst wordt getoond, geveild of verkocht in galeries als De Kaai in Goes of winkels als Artshop Paxxx te Amsterdam. Aan kunstpromotie (Special Arts) geen gebrek. De “reguliere kunstenaars” kunnen er wat bijverdienen, als begeleider, tentoonstellingenontwerper of workshopdocent.
3. Kunstenaars die in de beschermde ateliers werken krijgen het lastig. Verhoogde eigen bijdragen en kortingen op de pgb’s maken het een stuk duurder. De overheid wil trouwens de eisen opschroeven. Met een IQ tussen de 70 en 85 zoek je het zelf maar uit.
Nu kunnen veel verstandelijk gehandicapten op onderzoek naar de kunstenaar in zichzelf. Een ontdekkingstocht die voor sommigen resulteert in nationale en internationale tentoonstellingen voor Outsider Art of Art Brut (denk aan Adolf Wölfli uit deze KOZ).
Ben je een outsider omdat je kunstenaar bent, krijg je het moeilijk omdat er op de kunsten wordt gesnoeid. Ben je een outsider omdat je een handicap hebt, krijg je het moeilijk om kunstenaar te worden, omdat er gekort wordt op begeleiding en pgb’s. Kunst wordt hoe dan ook gemarginaliseerd.
4. De discussie over wat kunst is, wie echte kunstenaars zijn en of dat ook gemeenschapsgeld mag kosten, wordt gehandicapt door het gegeven dat ieder een eigen idee heeft over de grote en de kleine k. Uiteindelijk gaat het om het werk zelf.
Om in dit verband wat olie op het vuur te gooien, de KOZ-lezersvraag bij de afbeeldingen hieronder: welke kunst komt uit de sociale voorzieningen, welke niet? Voor de echte kenners: wie is de kunstenaar achter het plaatje?
De uitslag volgt morgen, hier in een update.
1. 2.
3. 4.
5. 6.
Update: De uitslag.
1. Jo Toonen (1956). Het werk is gemaakt in atelier Matisse, onderdeel van De Driestroom, Zijn werk is ook opgenomen in de collectie van De Stadshof, een stichting die al 25 jaar outsiderkunst verzamelt. Ook Special Arts heeft werk van Jo Toonen in de collectie.
2. Georges Braque 1882 – 1963), die wordt gezien als een van de grondleggers van het kubisme.
3. Abstract expressionisme van Willem de Kooning (1904 – 1977).
4. Werk van onbekende kunstenaar gemaakt in Phila del Art, onderdeel van Philadelphia Zorg.
5. Bart Vermeulen (1957), een van de kunstenaars die werkt in atelier De Kaai, te Goes. Hier werken ook een aantal kunstenaars die goede bekenden in de Outsider Art-wereld zijn, zoals Marianne Schipaanboord, Piet Jan Sep en Rik Meijers. Van Bart Vermeuoen, Piet Jan Sep, Rik Meijers en anderen is tot 26 december werk te zien in Goes. Meer over Bart Vermeulen is hier te vinden, als je doorklikt op “Kunstenaars”.
6. Keith Haring (1958 – 1990). Men zegt dat hij onder andere is beïnvloed door Jean Dubuffet, die bekend staat als godfather van de Art Brut.
Reacteur Loupe blijkt een echte kunstkenner.
Reacties (11)
Het afbreken van de sociale werkplaatsen onder het mom van zelfstandigheid, het beledigen van kunst onder het mom van hobby, het is het beeld van deze tijd. Echter de aanleiding van het stuk van J.P. Cokema is een opmerking van JSK die toch echt over iets anders gaat en waaruit niet een dedain voor een van beiden blijkt.
Het is overigens wachten hoe lang het duurt voordat het straatbeeld weer bevolkt raakt met verwarde en minder getalenteerde mensen die zo zelfstandig zijn dat ze niet meer in een beschermde omgeving “hoeven” te wonen of te werken. Eind jaren tachtig hebben we al eens zo een experiment gehad, mensen met beperkingen midden in de maatschappij zetten. /Is ook zo goed geslaagd/.
Nee, JSK ssprak zonder dedain. Het ging me om het feit dat als het over kunst gaat, soms de sociale werkplaats erbij wordt gehaald. Dat is dan niet on-topic, toch? Het prikkelde wel mijn fantasie door eens rond te kijken welke verbanden tussen het en en het andere onderwerp nog meer te leggen zijn.
Plaatje twee is een werk van George Braque, te vinden ergens in Parijs? De rest zou ik niet aan mijn muur willen hebben: los van de vraag of het k(K)unst is het in mijn (zeer persoonlijke) optiek niet mooi of inspirerend. Ik begrijp echter niet waarom je het vierde punt in je stukje hebt opgenomen. Verwacht je dat de vraag ‘wat wel of niet kunst is’ een anwoord nodig heeft?
Nee, die vraag heeft geen antwoord nodig. En daar gaat deze KOZ dan ook niet over.
Overigens is er niks mis met die discusssie, behalve dan dat er soms oneigenlijke argumenten in de ring worden gegooid.
Beste,
Mij gaat het niet om de relatie kunst-sociale werkplaats; mij gaat het om het argument: “X moet gesubsidieerd worden want X kan Y heel erg goed”. Dat is een vreemde uitspraak want subsidies worden doorgaans verstrekt aan personen die juist iets niet goed (kunnen) doen: denk aan verstandelijk gehandicapten, chronisch zieken, arbeidsongeschikten, moeilijk lerende kinderen, boeren die niet kunnen concurreren, etc.
Natuurlijk heb ik er geen twijfel aan dat het geld dat bespaard wordt op de kunsten niet aan de sociale werkplaats of de chronisch ziekte wordt besteed: op hen wordt ook gekort. Maar kunstenaars die staatssteun willen ontvangen doen er goed aan om hun maatschappelijke waarde te benadrukken (zoals je hierboven doet) in plaats van hun individuele waarde (“kwalitatief hoogstaand”).
Toch leg je, naar mijn idee, een relatie. Je redenering was dat sociale werkplaatsen subsidie kijrgen omdat ze geen kwalittief hoogwaardige producten afleveren. Dat is.om te beginnen, een slag in het gezicht van de sociale werkplaatsen. Mocht er iemand zijn die denkt dat ze gammele wasknijpers in elkaar flansen, dan hoop ik met de voorbeelden van kunstemblage aangetoond te hebben dat zulks niet waar is.
Je legt de relatie door de sociale werkplaatsen als voorbeeld te noemen. Dat had natuurlijk elk ander voorbeeld kunnen zijn, zul je zeggen. Noem dan een voorbeeld waar inderdaad geen hoogwaardige kwaliteit wordt afgeleverd.
De sociale werkplaatsen leveren wel degelijk kwaliteit, alleen niet in het tempo en produktieaantallen die bij “gezonde” commerciële bedrijven gebruikelijk zijn. Daarom worden ze gesubsidieerd.
Ik zag er overigens geen kwaadaardigheid in, zoals ik in reactie 3 beaam.
Je redenering was dat sociale werkplaatsen subsidie kijrgen omdat ze geen kwalittief hoogwaardige producten afleveren. Dat is.om te beginnen, een slag in het gezicht van de sociale werkplaatsen.
Niet helemaal. Ik zeg dat sociale werkplaatsten geen subsidie krijgen omdat ze hoogwaardige producten afleveren: de kwaliteit van de productie is geen criterium voor de subsidiëring, het gaat om mensen die kansloos zijn op de arbeidsmarkt een zinvolle dagbesteding te geven. Ik noem de sociale werkplaatsen omdat daar ook op bezuinigd wordt.
Laat ik het anders zeggen. Doorgaans vinden we (belasting)subsidies voor mensen die zichzelf prima kunnen redden pervers: zie bijvoorbeeld de hypotheekrente-aftrek discussie. In je vorige stuk formuleerde je het argument voor behoud van subsidie voor een Tilburgse (?) dansgroep als “ze zijn zo goed, daarom moeten ze subsidie krijgen”. En dat vond ik een merkwaardige redenering: als ze zo goed zijn, dan kunnen ze zichzelf toch wel redden? Misschien niet in dezelfde dansformatie, misschien niet in hetzelfde kunstzinnige beroep, maar toch.
Subsidies geef je niet aan zaken die je goed vindt, subsidies geef je aan zaken die slecht zijn zonder.
Okee, misverstand mijnerzijds over de sociale werkplaatsen uit de wereld geholpen.
Dan het kwaliteitsciterium: het lijkt mij buiten kijf dat subsidie kunst kan helpen goed te worden en/of goed te blijven.
Schilderij 2 is van Georges Braque, 3 van Willem de Kooning..
Oh, en 6 is van Keith Haring.
1, 4 en 5 zijn gesponsord. Stop de tijd.
De uitslag wordt tussen 16.30 en 17.00 uur als update aan het artikel toegevoegd.